زنان پزشکان و تشخيص بيماري ها (1)

سوزان زن جواني بود که مدت هاي مديد از علائم عجيبي در عذاب بود که نه تنها خودش، بلکه پزشکان نيز علتش را نمي فهميدند. او مدام احساس خستگي مي کرد، گاه به گاه احساس گيجي داشت، لکه هاي تيره اي روي قفسه سينه اش پديدار شده بود و در مدت دو سال نزديک به 12 کيلو وزن اضافه کرده بود. بعضي روزها او به شدت احساس گرسنگي مي کرد و زياد مي خورد، ولي برخي روزها هم اصلاً اشتها نداشت و به زور چيزي از گلويش پايين مي رفت. پزشکان به سوزان گفتند که اگر قدري وزنش را کاهش دهد و ورزش کند، اين مشکلات برطرف خواهند شد. او اين کارها را انجام داد ولي علائم همچنان سر جاي خود بودند. سوزان آزمايش هاي تيروئيد هم انجام داد که همگي طبيعي بود. پزشک او مي گفت:« من درباره اين علائم هيچ نظري ندارم و نمي دانم علت آنها چيست. کمي صبر کن، خود به خود از بين خواهند رفت.» ولي علائم از بين نرفتند و بدتر از همه اينکه او سه بار باردار شد و هر بار سقط کرد.
پس از چهار سال از شروع اين کابوس، بالاخره يک متخصص زنان براي او سونوگرافي درخواست کرد و با يک سونوگرافي ساده مشخص شد که تخمدان هاي او پر از کيست است که به آن سندرم تخمدان پلي کيستيک (PCOS) مي گويند. اين عارضه يک اختلال هورموني است که با علائمي چون قاعدگي نامنظم، ناباروري و چاقي خود را نشان مي دهد. متخصص زنان داروي متفورمين را برايش تجويز کرد و سوزان قدري آسايش يافت. او مي گويد:« به وضعيت سالم قبلي برگشتم. حالا انرژي دارم و ديگر مدام گرسنه نيستم.» و مهم تر از همه اينکه او توانست به طور عادي باردار شود و به سلامت فرزندي به دنيا آورد.
به گفته کارشناسان، بسياري از زنان وقتي از مطب پزشکان بيرون مي آيند، احساس مي کنند به علائم آنها آن طور که بايد توجه نشده است. پزشکان به آنها مي گويند که اين علائم ناشي از فشارهاي رواني است و اگر از استرس و نگراني خود بکاهند، اين علائم هم برطرف خواهند شد. در واقع، بسياري از زناني که با چنين مشکلي روبه رو هستند و بارها از اين دکتر به آن دکتر رفته اند و همچنان از علائم عجيب و غريبي در عذابند، دچار يک اختلال خود ايمني هستند. اين نوع بيماري ها زماني بروز مي کنند که سيستم ايمني بدن عليه خودش وارد عمل مي شود و به خودش آسيب مي زند. از هر پنج آمريکايي يک نفر به يکي از اين اختلالات مبتلاست که سه چهارم ( حدود 22 ميليون نفر) از آنها را زنان تشکيل مي دهند. آمار در آمريکا نشان داده که برخي از اين زنان مدت هاي مديد ( حتي 10 يا 15 سال) با اين علائم زندگي مي کنند و پس از اين مدت طولاني بالاخره بيماري شان تشخيص داده مي شود. ويرجينيا لد، بنيانگذار و مدير اجرايي انجمن بيماري هاي خود ايمني آمريکا در اين باره مي گويد:«پزشکان به بيش از 40 درصد از زناني که چنين مشکلاتي دارند مي گويند که آنها خيلي به سلامتي خود حساس شده اند و به نوعي «خود بيمار انگاري» مبتلا هستند. حال چه بايد کرد تا بيماري سريع تشخيص داده و درمان مناسب در زمان لازم آغاز شود؟ به گفته ويرجينيالد و ديگر کارشناسان، بهترين راه، کسب اطلاعات درباره بيماري هاي شايع در زنان و ارائه نکات کليدي درباره آنها به پزشک است تا او به علائم شما بيشتر توجه کند. البته علائم هميشه ناشي از بيماري خودايمني نيستند و ممکن است مربوط به اختلالات هورموني يا ديگر اختلالات باشند؛ ولي در هر حال اين احتمال وجود دارد. در اينجا چند بيماري خود ايمني شايع و چند بيماري غيرخودايمني که زنان بسياري به آنها مبتلا هستند را شرح خواهيم داد. دانستن اين اطلاعات در هر حال به نفع شماست.

بيماري هاي غيرخودايمني
 

فيبروميالژي
 

پزشکان منشا دردهاي پراکنده اي را که بيمار احساس مي کند و يکي از مشخصه هاي اصلي اين بيماري است، به درستي نمي دانند. آنها فکر مي کنند که مغز اين بيماران ممکن است احساسات عادي را به درد تعبيرکند. 3 تا 6 ميليون زن در ايالات متحده به اين بيماري مبتلا هستند.

نشانه ها
 

مهم ترين نشانه هاي فيبروميالژي که معمولاً اوايل يا اواسط بزرگسالي بروز مي کند، دردهاي پراکنده در بدن، بي حسي و خستگي، عدم تمرکز و اختلال در خواب مي باشد.

راه تشخيص
 

دکتر جيمز لسين، رئيس بخش روماتولوژي بيمارستان هنري فورد در ديترويت مي گويد:«با معاينه فيزيکي و تست هاي آزمايشگاهي نمي توان اين بيماري را تشخيص داد. در عوض ما به دنبال دردهايي هستيم که بيش از سه ماه طول بکشند و آزمايش حساسيت به درد انجام مي دهيم.» اين آزمايش نقاطي را مشخص مي کند که بدون قرمز يا متورم شدن، با تماس درد مي گيرند. اگر 11 تا 18 نقطه دردناک باشد، آزمايش مثبت خواهد بود.

درمان
 

مسکن هايي که بدون نسخه فروخته مي شوند، مانند ايبوبروفن، استامينوفن و ناپروکسن، همچنين داروهاي ضد افسردگي ( براي تسکين درد و بهبود خواب) توصيه مي شوند. داروهايي هم هستند که با تجويز پزشک مصرف مي شوند و به تخفيف علائم اين بيماري کمک مي کنند. پژوهش ها نشان داده که ورزش براي اين بيماران مفيد است؛ ولي ورزش شديد توصيه نمي شود.
ماساژ و تمرينات کششي و هر کاري که باعث کاهش استرس شود، به بيماران فيبروميالژي کمک مي کند. دکتر لسين مي گويد:«بيماران هر قدر بيشتر عصبي و احساساتي شوند، دردشان بدتر خواهد شد.»

سندرم خستگي مزمن (CFS)
 

اين بيماران هم يکي ديگر از بيماري هاي غير خودايمني است که تشخيص آن ممکن است راحت نباشد. هيچ کس به درستي نمي داند علت اين عارضه چيست، ولي مطالعات نشان داده که عفونت هاي ويروسي نهفته، بر هم خوردن تعادل هورمون ها و استرس مي توانند در بروز اين بيماري مؤثر باشد. پژوهشگران معتقدند که حداقل يک ميليون آمريکايي به اين سندرم مبتلا هستند، ولي کمتر از 20 درصد آنها تشخيص داده شده اند. زنان، به خصوص در دهه 40 و 50 زندگي، چهار برابر بيش از مردان در معرض ابتلا به اين سندرم هستند که ممکن است با تغييرات هورموني دوران يائسگي در ارتباط باشد.

نشانه ها
 

خستگي اين بيماران با فعاليت فيزيکي بيشتر شده و با استراحت هم بهتر نمي شود. به همين جهت ميزان فعاليت فيزيکي اين افراد پس از ابتلا به بيماري به طور مشخصي کمتر از دوران قبل از بيماري است. آنها ممکن است کاري را که يک ساعت طول مي کشد، در سه ساعت انجام دهند. تضعيف حافظه و تمرکز و دردهاي عضلاني از ديگر نشانه هاي اين بيماري هستند.

راه تشخيص
 

هيچ آزمايش مشخصي براي تشخيص اين سندرم وجود ندارد؛ بنابراين وقتي با اين علائم به پزشک مراجعه کنيد، براي تشخيص بيماري آزمايش هاي مختلفي انجام خواهند داد. اندازه گيري هورمون هاي تيروئيد و معاينات رواني براي تشخيص بود يا نبود افسردگي از جمله اين آزمايش هاست.

درمان
 

مطالعه اي در سال 2006 نشان داد مصرف داروي ريتالين که تحريک کننده سيستم عصبي است، مي تواند براي کاهش علائم مبتلايان به سندرم خستگي مزمن مفيد باشد و تمرکزشان را بهبود بخشد.
ولي بخش عمده درمان به صورت تجربي است؛ به اين معنا که پزشکان به بيماران توصيه مي کنند فعاليت هاي فيزيکي شديد انجام ندهند و به طور متعادل ورزش کنند. همچنين الکل ننوشند و از ميزان مصرف نوشيدني هاي کافئين دار بکاهند. استراحت کافي و کاهش استرس در زندگي روزمره هم در بهبود علائم آنها مؤثر است.

سندرم تخمدان پلي کيستيک (PCO)
 

اين بيماري شايع ترين اختلال هورموني بين زنان در سنين باروري است. از هر 10 زن، يک زن در سنين باروري به اين عارضه مبتلا مي شود. دليل اصلي بروز ناباروري دراين زنان ترشح بيش از اندازه آندروژن و هورمون هاي مردانه است. افزايش بيش از حد آندروژن با عدم تعادل در سطوح انسولين مرتبط است. دکتر کاترين شريف، يکي ازمديران مرکز سندرم تخمدان پلي کيستيک دانشکده پزشکي در فلادلفيا مي گويد:« انسولين يک هورمون شبه رشد است و باعث چاقي مي شود. اگر مقدار انسولين درخون زياد باشد، تخمدان ها بيش از حد تستوسترون ترشح مي کنند و اين باعث تشکيل کيست در تخمدان ها مي شود. بيش از نيمي از زنان مبتلا به PCO يا دچار ديابت هستند و يا در مرحله پيش از ابتلا به ديابت قرار دارند.

نشانه ها
 

غيرازقاعدگي هاي نامنظم يا توقف کامل آن، رويش موي زياد روي صورت، سينه، پشت و ران ها از علائم ديگر اين سندرم مي باشد. همچنين اين بيماران دچار آکنه و ريزش مو مي شوند و به سرعت وزن اضافه مي کنند که به نظر مي رسد قابل کنترل نيست.

راه تشخيص
 

هيچ آزمايشي به تنهايي نمي تواند اين بيماري را تشخيص دهد و پزشک مجموعه اي از آزمايش ها را براي تشخيص قطعي انجام خواهد داد. او اندام هاي تناسلي را از لحاظ وجود کيست يا ديگر توده ها مورد بررسي قرار مي دهد و براي اين کاراز سونوگرافي استفاده خواهد کرد. همچنين براي سنجش ميزان گلوکز و تعدادي ديگر از هورمون ها، مانند هورمون هاي جنسي و هورمون هاي تيروئيد آزمايش خون هم درخواست خواهد کرد. مصرف قرص هاي ضد بارداري مي تواند سيکل هاي قاعدگي را منظم کند، سطوح آندروژن را در خون کاهش دهد، از ميزان رشد موها بکاهد و جوش هاي آکنه را درمان نمايد. مصرف داروي متفورمين که قند خون را کنترل مي کند و توليد تستوسترون را کاهش مي دهد، براي کاهش وزن مؤثر است.

سندرم روده تحريک پذير (IBS)
 

ديويد گرين والد، مدير بخش بيماري هاي گوارش مرکز مونت فيور در نيويورک، درباره اين بيماري مي گويد:« درد و گرفتگي مزمن شکم، نفخ شکم، اسهال و يبوست از علائم اين بيماري هستند که به خاطر عملکرد نامطلوب در مسيري که مغز و روده با هم ارتباط دارند، ايجاد مي شود. حدود 20 درصد از آمريکايي ها به اين عارضه مبتلا هستند که زنان دو برابر بيش از مردان درگير مي شوند. دانشمندان حدس مي زنند سيکل هاي قاعدگي زنان در بروز اين عارضه تا حدي مؤثر باشد.

نشانه ها
 

برخي بيماران فقط اسهال و برخي ديگر يبوست دارند. عده اي هم دچار هر دوي اين حالات هستند. غذاهاي چرب و سنگين و لبنيات اين بيماري را تشديد مي کنند. مصرف قهوه و نوشيدني هاي حاوي کافئين باعث شل شدن مدفوع و اسهال در اين بيماران مي شود.

راه تشخيص
 

يکي از روش هاي تشخيص بيماري اين است که پزشک بررسي مي کند آيا بيمار 12 هفته در 12 ماه اين علائم را داشته است يا خير.

درمان
 

مصرف غذاهاي حاوي فيبر ( که در بسياري از ميوه ها و سبزي ها مانند کلم بروکلي و ديگر سبزي ها و در نان هاي تهيه شده از آرد گندم کامل وجود دارد) يا مکمل هاي فيبر، علائم بيماري را بهبود مي بخشند؛ ولي مصرف بيش از حد فيبر مي تواند علائم، به خصوص نفخ را تشديد کند. تجويز داروهاي ضد افسردگي ( بسيار کمتر از دوزي که براي درمان اختلالات خلقي به کار مي رود) مي تواند فعاليت نورون هايي که فعاليت روده را کنترل مي کنند، کاهش دهد و حس ناراحت کننده اي که فرد هنگام نفخ شکم دارد، تخفيف پيدا کند. در ماهنامه بعدي، بحث بيماري هاي زنان را با بيماري هاي خود ايمني ادامه خواهيم داد.
منبع:نشريه دنياي سلامت، شماره55.
/ج