نشانگان پاي بي‌قرار؛ علل و راه‌حل


 

ترجمه: دکتر سيدمحمدمهدي بيکايي




 

«... و شب را براي آرامش قرار داديم.» اما کدام آرامش! وقتي تا چشم‌تان گرم مي‌شود، يک اجبار و اضطرار فوري و مقاومت‌ناپذير براي از جا بلند شدن، پا کوبيدن و راه رفتن احساس مي‌کنيد، وقتي خوابتان به دوره‌هاي کوتاه و متعدد شبانه قطعه‌قطعه مي‌شود، در طول روز چشماني سرخ و اعصابي تحريک‌پذير و ذهني خسته و غيرمتمرکز داريد و به خوبي مي‌دانيد که در شب پيش رو هم محکوم به عذاب شب گذشته هستيد، توصيف مناسب براي حال و روزتان «بي‌قراري» است، نه آرامش. اين بي‌قراري تقصير پاي شماست که مبتلا به «نشانگان پاي بي‌قرار» شده است و نام اين سندرم خود گوياي ماهيت آن است. پا هم که بي‌قرار شد، آرامش کل وجودتان را ترک مي‌کند، که فرموده «...دگر عضوها را نماند قرار». ببينيم درباره چه چيزي حرف مي‌زنيم؟
نشانگان پاي بي قرار (RLS) يک بيماري مربوط به حس و حرکت مي‌باشد. مبتلايان وقتي دراز مي‌کشند احساس نامطبوعي در پايشان دارند و اضطرار شديدي براي حرکت دادن پايشان حس مي‌کنند. گاهي حرکت دادن پا حالشان را بهتر مي‌کند اما تکرار اين مساله در طول شب خوابيدن و استراحت کافي را غيرممکن مي‌سازد و مشکلاتي در روز آتي ايجاد مي‌کند.
 

چه چيزي باعث RLS مي‌شود؟
 

معمولا علت روشني براي اين نشانگان يافت نمي‌شود. اين بيماري اغلب به طور خانوادگي ديده مي‌شود. گاهي بيماران کمبود آهن دارند که با تجويز آهن علايم برطرف مي‌شوند و گاهي بي‌قراري پا در زنان باردار ديده مي‌شود که پس از زايمان، علايم بهبود مي‌يابند. مشکلات ديگري که گاهي با RLS مرتبط‌اند عبارت‌اند از: نارسايي کليوي، روماتوييد آرتريت، ديابت، آسيب عصبي (نوروپاتي)، آنمي و پارکينسون. اما اکثر افرادي که در پي درمان برمي‌آيند هيچ يک از اين مشکلات را ندارند.
< class="bb">RLS چه علايمي دارد؟

 

RLS باعث مي‌شود که بخواهيد پايتان را حرکت دهيد. اين حالت‌ها اغلب به شکل احساس قلقلک، سوزن سوزن شدن، تير کشيدن، کشيدن پا يا حالت خزيدن توصيف مي‌شوند.
حرکت دادن پا، حداقل براي مدتي کوتاه، باعث بهبودي اين احساس مي‌شود. اين مشکل معمولا هنگام شب و هنگامي که سعي در شل کردن پا براي خواب داريد، پيش مي‌آيد.
پس از به خواب رفتن بيمار، پاها ممکن است شروع به پريدن يا حرکت کردن کنند. اين حرکات، حرکات پريوديک اندام ناميده مي‌شوند و مي‌توانند شما را از خواب بيدار کرده و باعث بروز خستگي در طول روز شوند. هرچند اين حرکات يک وضعيت مجزا و مستقل در نظر گرفته مي‌شوند اما اغلب براي افراد مبتلا به RLS اتفاق مي‌افتند.

RLS چگونه تشخيص داده مي‌شود؟
 

يکي از مشکل‌ترين قسمت‌هاي مربوط به RLS، تشخيص آن است. پزشکان اغلب در مورد خواب يا علايم RLS سوال نمي‌پرسند. پس اگر خوب نمي‌خوابيد يا احساس مي‌کنيد پاي بي‌قرار داريد، به پزشکتان اطلاع دهيد. ممکن است براي رد برخي از علل ايجادکننده علايم‌تان، آزمايش خون يا تست‌هاي مربوط به اعصاب توسط پزشک درخواست شود. ممکن است تستي به نام پلي‌سومنوگرافي درخواست شود که تناوب حرکات پاها را در طول خواب ثبت نمايد.

RLS چگونه درمان مي‌شود؟
 

اگر علايم خفيف باشند، تغييراتي در عادات و شيوه زندگي مي‌توانند کمک‌کننده باشند از جمله عدم استفاده از سيگار، الکل و کافئين، خنک و ساکت نگه داشتن اتاق خواب، ورزش منظم، ماساژ دست و پا يا امتحان از کمپرس سرد يا گرم و ...
اگر علايم شديدتر باشند، مي‌توان براي کنترل حرکات پا و کمک به خواب از داروهاي مختلفي کمک گرفت. همچنين داروهايي هستند که مي‌توانند علايم را بدتر کنند و بايد از آنها اجتناب کرد. از جمله اين داروها مي‌توان از ضدافسردگي‌ها، آنتي‌هيستامين‌ها، داروهاي مصرفي در سرماخوردگي و سينوزيت‌، داروهاي آنتي‌سايکوتيک و انواع خاصي از داروهاي ضدتهوع (مثل متوکلوپراميد يا پروکلوپرازين) نام برد. پس حتما داروهاي مصرفي خود را براي پزشک‌تان شرح دهيد.
درمان آغازين- تغيير روال روزانه زندگي مي‌تواند در کنترل علايم کمک‌کننده باشد. حرکات کششي، پياده‌روي و ورزش منظم، دوش آب‌گرم يا سرد، ماساژ، پرهيز از سيگار و کافئين مي‌تواند علايم را کنترل کند.
اگر علايم به علت يک مشکل طبي مثل ديابت يا آنمي فقر آهن ايجاد شده باشند‌، آن مشکلات را ابتدا بايد بررسي و برطرف نمود. مثلا تجويز مکمل‌هاي آهن براي مبتلايان به آنمي فقر‌آهن داراي RLS کمک‌کننده است.
RLS ناشي از بارداري، خيلي زود پس از زايمان برطرف مي‌شود و ممکن است پزشک درمان محافظه‌کارانه را توصيه نمايد. اگر پس از زايمان، RLS برطرف نشود، بايد علايم و سوابق مجددا بررسي شوند. کودکاني که مبتلا به RLS هستند از همان ابتدا با دارو درمان نمي‌شوند. در عوض، ورزش ملايم و منظم و برنامه‌ريزي منظم براي خواب امتحان مي‌شوند. اگر اين درمان موثر نبود، ممکن است داروهايي مثل لوودوپا يا آگونيست‌هاي دوپامين تجويز شوند. اين داروها حرکات غيرارادي پاها را در طول شب کاهش مي‌دهند. کلونيدين که به عنوان يک داروي ضدفشارخون استفاده مي‌شود، نيز براي درمان RLS در کودکان مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
درمان نگه‌دارنده- همان‌طور که در درمان آغازين هم ذکر شد تغيير در روال و روش زندگي و درمان شرايط همراه (مثل ديابت، آنمي و ...) براي کنترل و درمان RLS به کار گرفته مي‌شود و در صورت عدم تاثير از داروها کمک گرفته مي‌شود. از داروهاي دوپاميني که در ايران شايع است مي‌توان از لوودوپا (Sinemet) نام برد. همچنين داروهاي ضدتشنج مثل گاباپنتين و يا مخدرهايي مثل اکس‌کدون و ترامادول هم تجويز مي‌شوند.

درمان در زمان بدتر شدن علايم
 

اگر علي‌رغم درمان دارويي و ورزش منظم، رژيم غذايي مناسب و ترک سيگار و کافئين، علايم بيمار ادامه يابند، شايد نياز به بررسي مجدد باشد. شرايط عديده ديگري هم مي‌توانند احساس‌ها و حالت‌هايي که در RLS يافت مي‌‌شوند را ايجاد نمايند. از جمله اين شرايط مي‌توان کمبود بعضي از ويتامين‌ها و مواد معدني را نام برد. منبع:www.salamat.com