بهترين فاصله بين دو بارداري

فاصله بين دو بارداري از جمله مباحثي است که زياد مورد بررسي قرار گرفته و تقريبا مي‌شود گفت که مدت زمان 2سال بين دو بارداري متوالي، يک چيز مورد توافق است و در کشورهاي مختلف دنيا همين معيار در نظر گرفته مي‌شود. اما بحث فاصله بين دو بارداري و زايمان به مدت حداقل 3 سال و حداکثر 5 سال، جزو مباحث جديدي است که پس از بررسي‌ آمارهاي مختلف (مثل شاخص مرگ و مير مادر و نوزاد در دوران بارداري و زايمان و همچنين بروز عوارض و بيماري‌هاي مختلف)، محققان را به نتايج تازه‌اي رسانده است.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد وقتي فاصله بين دو باردراي متوالي کمتر از سه سال مي‌شود، در جمعيت مادران آن جامعه عوارض و بيماري‌هاي مختلف بيشتر بروز مي‌کند. يکي از اين بيماري‌ها که شيوع آن نسبتا بالا مي‌رود، آنمي يا کم‌خوني در مادران است. آمارها نشان مي‌دهد که وقتي بارداري‌هاي متوالي در زمان کمتر از 3 سال اتفاق مي‌افتد مادر به کم خوني مبتلا مي‌شود. ممکن است که اين کم خوني به صورت مخفي باشد و در خانم‌هايي که يک فعاليت روزمره را انجام مي‌دهند، بارز نشود. اما اين بيماري زماني آشکار مي‌شود که آن خانم براي بار دوم در مدت کمتر از سه سال باردار شود. ما مي‌دانيم که تغذيه جنين در دوران بارداري از طريق خون مادر است. طبيعتا وقتي مادري مبتلا به کم خوني باشد، اکسيژن‌رساني و تغذيه جنين نيز مختل مي‌شود و اين اختلال روي سلامت جنين تاثير مي‌گذارد.

... و اما بعد از بيماري
 

اما بعد از بحث بيماري، مي‌رسيم به بحث خون‌ريزي‌هاي دوران بارداري که هم براي مادر و هم براي جنين خطرناک است؛ خصوصا اگر اين خون‌ريزي در سه ماهه آخر بارداري اتفاق بيفتد. متاسفانه طبق بررسي‌هاي انجام شده، مشخص شده است که احتمال بروز خون‌ريزي‌هاي دوران بارداري خصوصا در سه ماهه سوم که جنين سنگين‌تر شده، در بارداري‌هاي با فاصله کمتر از سه سال افزايش مي‌يابد. علت اين خون‌ريزي‌ها عمدتا جفت‌هايي است که سر جاي خودش تشکيل نشده و معمولا پايين‌تر از حد و يا نزديک به دهانه رحم هستند.
نکته بعدي، مساله رشد و تکامل جنين و مصرف مواد مغذي است. سرعت تکامل جنين در حال رشد در تمام مدت بارداري ثابت نيست و در برخي مراحل بارداري اين سرعت رشد افزايش مي‌يابد. همه ما مي‌دانيم که جنين براي رشد و تکامل، مواد مورد نيازش را از بدن مادر تامين مي‌کند اما مادر نمي‌تواند تمام نيازهاي جنين را با دريافت روزمره مواد غذايي تامين کرده و در اختيار جنين قرار دهد بلکه بخش قابل توجهي از اين مواد لازم که به جنين منتقل مي‌شود از ذخاير بدن مادر است مثل کلسيم و برخي از ريزمغذي‌ها که از ذخاير بدن مادر به جنين منتقل مي‌شود تا به طور مناسب رشد کرده و سلامت خود را حفظ کند. ما بايد بدانيم وقتي اين ذخاير از بدن مادر برداشته مي‌شود، چه مدت زمان براي جبران و جايگزيني آن در بدن مادر لازم است. البته اين زمان با توجه به جوامع و وضعيت کشورهاي مختلف متفاوت است و با تغذيه مادر و ميزان استرس وارده بر او پس از زايمان ارتباط دارد. اما اگر بخواهيم يک ميانگين از اين زمان را ارايه بدهيم، خانم‌ها حدود سه سال زمان احتياج دارند که اين ذخاير را مجددا جايگزين نمايند. همچنين وزن، توده بدني و انرژي مادر با بارداري‌هايي که فاصله بين آنها کمتر از سه سال است، تحت تاثير قرار مي‌گيرد. نکته بعدي، بررسي شاخص زايمان‌هاي زودرس و پيش از موعد است. اين بررسي‌ها نشان مي‌دهد در مادراني که فاصله بين دو بارداري آنها کمتر از سه سال بوده، احتمال زايمان زودرس افزايش يافته است. نکته بعدي، بحث شيردهي مادر است. طبق گفته‌ تمام پزشکان، نوزاد بايد تا شش ماه اول زندگي انحصارا با شير مادر تغذيه شود و معمولا توصيه مي‌شود که اين شيردهي تا پايان بيست و چهار ماهگي نوزاد در کنار غذاي کمکي ادامه يابد. تمام پزشکان توصيه مي‌کنند شيردهي به نوزاد تا پايان دو سالگي ادامه يابد؛ در حالي که اگر فاصله بين دو بارداري متوالي را دو سال در نظر بگيريم، مادر زمان شيردهي نوزاد اول، باردار خواهد بود و اين بارداري در شيردهي نوزاد اول اختلال ايجاد مي‌کند. قطع شيردهي به نوزاد باعث ضعف سيستم ايمني او مي‌شود که اين خود مي‌تواند احتمال بروز بيماري‌هاي عفوني در نوازد اول را افزايش دهد.

نوع زايمان در فاصله بين دو بارداري تاثيري ندارد
 

شايد بعضي از خانم‌ها فکر کنند که چون زايمان قبلي آنها به صورت طبيعي بوده رعايت زمان سه سال تا بارداري بعدي براي آنها لازم نيست و اين مدت زماني فقط براي خانم‌هايي است که زايمان به صورت سزارين را انجام داده‌اند. در اينجا بايد بگويم نوع زايمان، تفاوتي در ميزان فاصله بين دو بارداري متوالي ندارد زيرا فرآيند بارداري است که در اين پروسه مهم است. وقتي که ما از جايگزيني ذخاير بدن مادر، مساله کم‌خوني و شيردهي صحبت مي‌کنيم، ربطي به نوع زايمان و اين مسايل ندارد.

معضل سن ازدواج
 

امروزه يکي از مهم‌ترين مسايل مربوط به رعايت فاصله بين دو بارداري به سن مادر برمي‌گردد. ما نمي‌توانيم به خانمي که در سن بيش از سي و چند سال ازدواج مي‌کند، بگوييم فقط يک بار باردار شود چون اگر بخواهد فاصله مناسب بين دو بارداري را رعايت کند سن بارداري دوم او از سي و پنج سال که مرز بارداري در خانم‌هاست، مي‌گذرد. توصيه ما براي سن بارداري بين بيست تا سي سالگي است و سن هجده تا سي و پنج سال به عنوان مرز بارداري محسوب مي‌شود.
تنظيم سن ازدواج و بارداري به خانواده و افراد باز مي‌گردد و ما به عنوان کارشناس وظيفه داريم، افراد را با خطرات بارداري در سنين بالا و همچنين بارداري متوالي با فاصله کم آگاه نماييم. بعضي خانم‌هاپس از 35سالگي ازدواج مي‌کنند يا قصد بارداري دارند. توصيه من به آنها اين است که تمام مقدمات دوران بارداري را تحت نظر پزشک رعايت نمايند تا حتي‌الامکان از عوارض بارداري در سن بالاي 35 سال فاصله بگيرند.

فاصله نه کم باشد، نه زياد
 

آمار و اطلاعات به دست آمده نشان مي‌دهد ميزان مرگ ومير مادر و نوزاد، عوارض و بيماري‌هاي ناشي از بارداري و زايمان در بارداري‌هايي که فاصله زماني آن با بارداري قبلي حدود سه سال بوده است، نسبت به موردي که اين فاصله در آن، حدود دو سال بوده کمتر شده است. اين آمار و اطلاعات از چهار گروه يعني خانم‌هاي باردار، نوزادان، کودکان زير يک سال و کودکان زير پنج سال به دست آمده است و همه آنها نشان‌دهنده کاهش عوارض بارداري و زايمان با فاصله سه سال از بارداري قبلي است. در اينجا بايد به اين نکته اشاره کنم که لزوما تمام بارداري‌هاي با فاصله کمتر از سه سال به مرگ و مير يا بيماري در مادر يا نوزاد منجر نخواهد شد. اما در يک بررسي آماري در جامعه اين نتايج حاصل مي‌شود. شايد برخي افراد فکر کنند که برنامه تنظيم خانواده به جهت کاهش تعداد مواليد، فاصله سه سال را نسبت به دو سال پيشنهاد مي‌کند، اما همان‌طور که مدت زمان حداقل سه سال مطرح است، بايد به حداکثر فاصله پنج سال نيز توجه شود. طبق همين بررسي‌هاي آماري اگر فاصله بين دو بارداري به بيش از پنج سال افزايش يابد نيز عوارض دوران بارداري و زايمان بيشتر مي‌شود. مادراني که فاصله بارداري آنها به 69 ماه يعني پنج سال و نيم مي‌رسد، در بارداري دوم مشکلات بيشتري را نسبت به مادراني که فاصله دو بارداري آنها کمتر از پنج سال بوده است، تجربه کرده‌اند. از اين مقايسه‌ها، مي‌توانيم به مشکلاتي که امروزه در کشور ما با عنوان مسموميت دوران بارداري نام برده مي‌شود، اشاره کنيم. علايم مسموميت دوران بارداري عبارت‌اند از: افزايش فشار خون در دوران بارداري، دفع پروتئين از طريق ادرار و تورم بيش از حد دست‌ها و پاها که معمولا احتمال بروز آن در خانم‌هايي که فاصله بين دو بارداري آنها بيش از پنج سال است، بيشتر است.

پي نوشت ها :
 

*رييس اداره تنظيم خانواده وزارت بهداشت
 

منبع: http://www.salamat.com
ae