قاتل شماره 3

آمارها نشان مي‌دهد که سومين علت مرگ و چهارمين علت ناتواني و معلوليت در جهان، سکته مغزي است. در عين حال براي رساندن بيمار به بيمارستان سه تا شش ساعت به‌عنوان زمان استاندارد تعريف شده است که در واقع زمان طلايي محسوب مي‌شود. در گفتگو با دکتر مازيار سيديان، متخصص بيماري‌هاي مغز و اعصاب و عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌پزشکي تهران، سکته مغزي را مورد بررسي قرار داده‌ايم.

آقاي دکتر، علت اصلي سکته مغزي چيست؟
 

سکته مغزي يک عارضه عروقي است که باعث آسيب به قسمتي از مغز مي‌شود و دو حالت عمده دارد. يکي اينکه ممکن است بر اثر عواملي مجراي رگ بسته شود و خون به مغز نرسد. حالت دوم اين است که با پاره شدن رگ، خون‌ريزي داخل مغز ايجاد شود که البته هر يک از اين حالت‌ها، علت‌هاي خاص خود را دارند. به عنوان مثال يکي از دلايل پاره شدن رگ‌، فشار خون بالا است اما در مورد بسته شدن رگ دو نظريه وجود دارد. گاهي يک لخته و يا ماده‌اي که باعث انسداد مي‌شود از قسمت ديگري از بدن مثل قلب جدا و با وارد شدن به عروق مغزي، باعث بسته شدن اين عروق مي‌شود که به آن آمبولي مي‌گوييم. گاهي نيز رسوبات يا موادي مثل چربي‌ها، داخل رگ انسداد ايجاد مي‌کنند و باعث سکته مغزي مي‌شوند.

چه عواملي فرد را بيشتر در معرض خطر سکته مغزي قرار مي‌دهند؟
 

افزايش سن، فشارخون و چربي بالا، ديابت، کشيدن سيگار، بيماري‌هاي قلبي، عدم تحرک کافي، استرس‌هاي زياد و ... از مهم‌ترين علل سکته‌هاي مغزي محسوب مي‌شوند و افرادي که به نوعي با اين موارد درگير هستند، بيش از سايرين در معرض خطر قرار دارند. حتي جنسيت نيز در بروز سکته‌ها نقش مهمي دارد زيرا بعضي از انواع سکته‌ها در خانم‌ها و بعضي ديگر در آقايان شايع است.

آيا مي‌توان از بروز آنها پيشگيري کرد؟
 

عواملي مثل سن و جنسيت وجود دارند که عملا تغيير در آنها از عهده ما خارج است و نمي‌توان آنها را کنترل کرد اما ديابت، چربي و فشارخون بالا قابل کنترل هستند و يا به عنوان مثال افراد مي‌توانند به خاطر سلامت خود سيگار کشيدن را ترک کنند، فعاليت بدني بيشتري داشته باشند و دچار استرس‌هاي بي‌مورد نشوند تا شانس سکته مغزي در آنها به حداقل برسد.

روند درماني در سکته‌هاي مغزي چگونه است؟
 

اين موضوع بستگي به نوع، محل و حجم سکته دارد. در سکته‌هاي کوچک اگر فرد عوامل خطر را برطرف کند، مي‌تواند تا آخر عمر يک زندگي عادي داشته باشد اما متاسفانه در بعضي از اوقات سکته‌ها بزرگ هستند و ناتواني شديدي ايجاد مي‌کنند حتي گاهي ديده مي‌شود که يک خون‌ريزي بزرگ در مغز باعث جابه‌جايي مغز مي‌شود و فرد را از پاي درمي‌آورد اما به طور کلي اگر فرد شانس بياورد و سکته اول خيلي بزرگ نباشد و زمان طلايي درمان را از دست ندهد، شانس زنده ماندن او بعد از سکته بسيار بالا است.
افرادي که سکته مغزي مي‌کنند بايد بدانند که با بروز سلامت ظاهري بعد از سکته دليلي بر قطع خودسرانه داروها نيست زيرا بعضي از داروها هستند که بايد تا آخر عمر مصرف شوند. در کنار اين درمان دارويي فرد با اصلاح رژيم غذايي روزانه و کنترل بيماري‌هايي مثل ديابت، فشارخون، چربي و همچنين تحرک کافي بعد از سکته مي‌تواند در انتظار يک زندگي سالم باشد.

در زمان سکته و قبل از مراجعه به پزشک افراد چه اقدامات اوليه‌اي را بايد انجام دهند؟
 

افراد بايد بدانند که در بسياري از موارد قبل از سکته مغزي علايمي به عنوان پيش درآمد سکته بروز مي‌کند و مهم اين است که افراد اين علايم را بشناسند و سريع و صحيح عمل کنند. گاهي فردي از خواب بيدار مي‌شود و احساس مي‌کند نيمه چپ يا راست بدنش لمس شده و به خوبي کار نمي‌کند و بعد از گذشت چند لحظه هم برطرف مي‌شود. اين علامت مي‌تواند نشانگر اين موضوع باشد که يک رگ درون مغز به صورت موقت بسته و دوباره باز شده است و فرد بايد سريعا به اورژانس منتقل شود زيرا در غير اين صورت ممکن است سکته مغزي رخ دهد. اما وقتي فرد با سکته در جا مواجه مي‌شود واقعا نمي‌توان اقدامات خاصي را انجام داد و بايد در کوتاه‌ترين زمان ممکن به اورژانس انتقال داده شود. متاسفانه باور غلطي وجود دارد که بعضي‌ها فکر مي‌کنند اگر فردي مبتلا به بيماري‌ فشارخون بالا سکته کرد سريعا بايد فشار او را پايين بياورند اما در واقع اين کار مي‌تواند بسيار خطرناک باشد. اولين و مهم‌ترين اقدام براي درمان بيماران سکته مغزي، تزريق آمپولي به نام آر.تي.پي.آي جهت باز شدن رگ‌ها و برقراري جريان خون به بافت مغز و جلوگيري از مرگ بافت‌هاي مغزي است اما تهيه اين آمپول به دليل هزينه بالاي آن و عدم پوشش بيمه‌اي براي اکثر بيماران مقدور نيست و متاسفانه اين مساله باعث شده عوارض و ناتواني ناشي از سکته مغزي در بيماران ايراني افزايش يابد.
اين نکته را هم نبايد فراموش کرد که افراد بعد از بروز علايمي مثل بي‌حسي يا ضعف دست و پا و صورت، اشکال در صحبت کردن يا درک گفتار و اغتشاش شعور ناگهاني، اشکال ناگهاني در بينايي و راه رفتن، سرگيجه و سردرد شديد ناگهاني بدون علت مشخص بايد بلافاصله به اورژانس منتقل شوند تا از بروز سکته و به دنبال آن از مرگ سلول‌هاي مغزي جلوگيري شود.
منبع:www.salamat.com
/ج