با کابوس هاي کودکانه چه بايد کرد؟

کابوس هاي کودکان روياهاي ترسناکي هستند که بين کودکان در تمام سنين متداول است. دست کم 25 درصد کودکان در هفته يک بار کابوس مي بينند. بنابراين در صورتي که فرزند شما گاهي خواب هاي ترسناک مي بيند، نگران نشويد. کابوس ها يا بختک ها مي توانند بازتابي از ترس ها، اضطراب ها و موضوعات دردسر ساز باشند.
1- ترس کودک به ويژه ترس از تاريکي
2- فشارهاي رواني (استرس ها) به ويژه مشاجره هاي والدين
3- برنامه هاي هراس انگيز تلويزيوني يا فيلم هاي ترسناک
4- خيال پردازي هاي کودکانه به ويژه در کودکان با توان تخيل بالا
5-بيماري به ويژه با تب بالا که فعاليت مغز را آشفته مي کند.
يادآوري دو نکته درباره خواب ديده ها مهم است:
-کابوس ها به خودي خود ما را عصبي و نگران مي سازند.
- شايد خواب ديده ها به مسايل زندگي واقعي ما دلالت داشته باشند و به عنوان يک نشانه عمل کنند. بنابراين بايد محتواي خواب ديده ها مورد بررسي قرار گيرند.
يکي ازاختلالات مهم خواب، وحشت زدگي در خواب يا خواب هراسي است. کودک ناگهان راست مي نشيند و فرياد مي زند. تنفس شديد و سريع دارد. کودکان در خواب هراسي کاملاً بيدار نمي شوند. ممکن است چشمان کودک خيره و کاملاً باز باشد، اما شما نمي توانيد با وي صحبت کنيد و ارتباط برقرارکنيد. خواب گردي، تقلا در خواب، فرياد کشيدن و دست و پا زدن نيزگاهي در خواب هراسي ديده مي شود. معمولاً صبح کودک از آنچه شب بر وي گذشته، چيزي را به خاطر نمي آورد. خواب هراسي ها هر چند به چشم مي آيند، اما به نظر مي رسد اثر نامطلوب بعدي ندارند و بيشتروالدين را نگران مي سازند تا بچه ها.
هرکسي که بتواند قطعه هايي از خواب هايش را درخاطرنگه دارد، متوجه برخي الگوهاي تکرار شونده مي شود. بررسي تحقيقات نشان داده که تصاوير خانه ها، حيوانات يا اشخاصي که فرد در کودکي يا نوجواني درخواب ديده، ممکن است تا زمان پيري وي نيزدرخواب هايش تکرار شود. اين کابوس ها يا روياهاي تکراري اغلب نشانه اي از تعارض هاي روان شناختي هستند.
سه مرحله در درمان کابوس هاي تکرار شونده کودکان تشخيص داده مي شود:
1- تهديد (خطر): در يک کابوس، عنصر اصلي خطري است که هرگونه دفاعي در برابر آن دشوار و غير ممکن است، مثلاً کودک هنگامي که مي خواهد دست يک جن که موهايش را لمس مي کند، از روي سرش بردارد، دچار فلج حرکتي مي شود.
2-مبارزه: تلاش براي مواجهه با دشمن تا اندازه اي در کاهش خطر کابوس مؤثر است.
درمورد مثال قبلي، گفتن «بسم ا...» مي تواند در فراري دادن جن مؤثر باشد.
3- رفع کابوس: دشمن خيالي شکست داده مي شود و باقيمانده يا نماد آن در يک قفس يا محفظه جادويي نگه داشته مي شود.
يک عامل اساسي درکابوس هاي تکرار شونده، ميزان رفع شدن يا چيرگي برآن است. با رشد شناختي و عاطفي کودک، وي بر بسياري از ترس هاي خود مسلط مي شود.
اقدام هاي درماني زيادي هستند که والدين و اعضاي خانواده کودک مبتلا به کابوس هاي شبانه مي توانند براي تسکين ناراحتي هاي وي انجام دهند. اين اقدامات را مي توان در چهار گروه کلي طبقه بندي کرد:
1- اطمينان بخشي دوباره: باز اطمينان بخشي مهمترين بعد درماني کابوس ها است. اين بعد شامل «خوشامدگويي به رؤيا» مي شود.
2- بازنويسي داستان: از کودک بخواهيد نتايج روياهايش را همانند يک سناريو بازنويسي کند. حتي در مورد کودکان با روش بارش فکري اجرا مي شود، بسيار مؤثر خواهد بود. بکي از جذاب ترين جنبه هاي رفع کابوس ها اين است که به فرزندتان کمک کنيد ابزارجادويي براي مقابله با کابوس ها تهيه کند. اين ابزار را تنها قدرت تصور و علايق محدود مي کنند. همانند يک صليب که در فيلم هاي سينمايي براي متوقف ساختن خون آشام استفاده مي شود، مي توان يک ابزارجادويي مانند اسپري خاصي را براي اشباح در نظر گرفت.
3- مرور: مرورمستلزم تکرار يک کابوس و راه هاي رفع آن است. اين کار را بايد به صورت هاي مختلف اجرا کرد تا به يک حالت چيرگي و مهارت در آن رسيد.
4- برطرف کردن: آخرين مرحله با کشف منشأ کابوس درکودک و اصلاح مسأله اي که موجب کابوس شده است و تشويق کودک صورت مي گيرد.
درحالي که کابوس ملايم مي تواند به عنوان يک نشانه از سلامتي ذهن نا هوشيار در برابر فشارهاي رواني و تغييرات در نظر گرفته شود، کابوس هاي تکراري نشانه اي از تعارض هاي حل نشده هستند که کودک را آزار مي دهند. چنانچه کابوس هاي کودک مقاومند، محتواي ثابت آزار دهنده دارند و بهبودي نسبي مشاهده نمي شود. زمان ياري گرفتن ازيک متخصص فرا رسيده است.
1-يک لامپ خواب در اتاق کودک روشن کنيد.
2- فيلم هاي تلويزيوني و بازي ها را کنترل کنيد.
3- اطمينان دادن به کودک مبني بر اين که همه چيزخوب و اوضاع رو به راه است.
4- مستقيم به طرف فرزندتان برويد. منتظر نشويد که فرزندتان گريه کند. قبل ازحالت گريه و ناراحتي او را در آغوش بگيريد.
5- مدتي را در کنار فرزندتان براي آرامش دادن به او بمانيد.
6- برايش داستان بخوانيد.
7- از کودک بخواهيد کابوس را در قالب يک داستان، نقاشي يا نمايش تجسم ببخشد. اما شخصيت ها، رويدادها و سرانجام آن را به صورت خوشايند و حتي کمدي عوض کند.
منبع:نشريه کوچه ما، شماره12.
/ج