شيردهي و مادران

ارتباط عاطفي همراه با غذا
 

شيرمادربهترين و کامل ترين غذا براي نوزادان و شيرخواران تا پايان 2 سالگي است. به طوري که تغذيه انحصاري با شير مادراز بدو تولد تا پايان 6 ماهگي و سپس ادامه آن همراه با تغذيه تکميلي تا 2 سالگي منجر به رشد و تکامل کودک مي شود. مزاياي شيرمادراز جنبه هاي مختلفي قابل بررسي است جنبه هايي چون فوايد مربوط به کودک و مادر، فوايد اقتصادي، اجتماعي و ...

مزاياي مربوط به کودک
در دوره هاي مختلف رشد و تکاملي کودک بر اساس نياز شيرخوار ترکيبات شير مادر تغييراتي پيدا مي کند. به عنوان مثال در روزهاي اول پس از تولد که بدن نوزاد هنوز سيستم ايمني ضعيفي داشته و پادتن هاي لازم را جهت مبارزه با ميکروب هاي بيروني ندارد، دراين دوران شير مادر با شرايط کودک تطبيق پيدا کرده، زرد رنگ و غليظ تراست که آغوز (کلستروم يا ماک) ناميده مي شود که اولين و بهترين واکسن براي حفاظت کودک بر ضد بيماري هاي عفوني است. دکتر علي رمضان خاني معاون بهداشتي دانشگاه شهيد بهشتي از ديگر فوايد شيرمادر مي گويد: «کاهش مرگ و مير نوزادان دراثر بيماري هاي اسهالي، کاهش ابتلا به پنوموني و عفونت هاي گوش مياني و عفونت هاي حاد تنفسي، کاهش ابتلا به آسم، آلرژي و اگزما، عدم نياز به دادن آب و قند حتي در مکان هاي گرم و خشک، عدم پرخوري شيرخوار و چاق نشدن وي در نتيجه اختلاف در ترکيب چربي شير مادر، ماده اي سهل الهضم براي شيرخواران بيمار، هضم و جذب راحت تر چربي و پروتئين شير مادر، ارضاي غريزه مکيدن کودک، جذب بهتر آهن شيرمادر و ...»
 

مزاياي مربوط به مادر
 

تحقيقات مشخص کرده اند تغذيه انحصاري با شير مادر فوايد متعددي براي خود مادر دربر دارد. دررابطه با برخي از اين فوايد دکتر رمضان خاني مي گويد: «تغذيه انحصاري و مکرر شيرخوار با شير مادر منجر به پيشگيري از حاملگي زودرس، برگشت سريع تر رحم به حالت اوليه، کاهش احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمدان، بهبود وضعيت روحي عاطفي مادر و برگشت سريع تر وزن مادر به حالت اوليه مي شود.»

مزاياي اقتصادي و اجتماعي شير مادر
 

بنابراظهارات معاون بهداشتي دانشگاه شهيد بهشتي فوايد تغذيه با شيرمادر از جنبه هاي مختلف اجتماعي - اقتصادي شامل موارد زير است:
1- کاهش هزينه ها به طوري که تغذيه با شير مادر موجب افزايش نياز تغذيه مادر در دوران شيردهي مي شود. افزايشي که به مراتب ارزان تر از هزينه خريد شير خشک و غذاهاي آماده اي است که براي شيرخواران محروم از شير مادر استفاده مي شود. ازسويي ديگر شير مادر در مقايسه با ساير شيرها منجر به بيماري کمتر در کودکان مي شود. در نتيجه هزينه درمان کاهش پيدا مي کند. علاوه براين در بيمارستان هايي که هم اتاقي کودک و مادر رعايت مي شود، عفونت و همه گير شدن بيماري کمتر اتفاق افتاده و در نتيجه مجدداً هزينه ها کاهش پيدا مي کند.
2- تغذيه با شير مادر علاوه بر کمک به رشد و تکامل کودک، از خروج ارز به خارج ازکشور جهت واردات شير خشک جلوگيري مي کند.
3- تغذيه انحصاري با شير مادر ارتباط مستقيم در کنترل جمعيت و تنظيم خانواده دارد. بنابراين درصورت تغذيه شيرخواران با شير مادر امکانات اقتصادي کمتري به اين امر اختصاص داده مي شود.

جنبه هاي ايمني شيرمادر
 

سيستم ايمني نوزادان در بدو تولد ضعيف است. بنابراين مستعد عفونت هاي مختلف هستند، اما شير مادر به جهت دارا بودن اجزاي فعال سيستم ايمني در محافظت کودک نقشي مؤثرايفا مي کند، از جمله ايمونو گلوبولين ها A , G و M.

نحوه شيردادن در شرايط خاص
 

تغذيه نوزاد از ساعات اوليه پس از تولد بايد شروع شود و تعداد دفعات آن در طول شبانه روز بر اساس نياز شيرخوار تنظيم شود، چرا که تعداد دفعات در نوزادان مختلف، متفاوت است. برخي شير خواران تند و برخي شيرخواران کند تغذيه مي کنند.
تغذيه با شير مادر پس از عمل سزارين
در افراد سزاريني نوع ضد دردي که مادر طي عمل دريافت کرده است، در زمان اولين تغذيه نوزاد با شيرمادر تاثير گذار است. دراين راستا بنا براظهارات معاون بهداشتي دانشگاه شهيد بهشتي، در بي حسي نخاعي، مادر مي تواند با کمک کارکنان بيمارستان نوزادش را در اتاق ريکاوري شير دهد، اما در پي بيهوشي عمومي مادر با کمک اطرافيان يک يا دو ساعت پس از ماندن دراتاق ريکاوري مي تواند شيردهي را آغازکند. در سزارين مادر مي تواند دراز کشيده، در تخت به نوزاد شير دهد يا در حالت نشسته روي تخت به نوزاد شير دهد يا درحالي که بالشي را با عنوان محافظ در پشت و بازوهايش قرار داده و يک بالش روي پاها که نوزاد روي آن قرار مي گيرد، شير خواررا تغذيه کند.

تغذيه در دوقلويي
 

يکي از مسائل مهم، تغذيه در چند قلويي هاست. در تغذيه به نوزادان دوقلو با شير مادر رعايت نکاتي ضروري است؛ تغذيه مناسب و متعادل مادر (حدود 500 تا 1000 کالري اضافي)، تکرار و استمرار شيردهي و تغذيه دوقلوها به طورجداگانه در روزهاي اول، به دليل سادگي اين روش براي مادرهرچند که در اين حالت زمان شيردهي دو برابر مي شود. در رابطه با سه قلويي ابتدا يک پستان براي هر بچه و سپس بچه سوم از هر دو پستان تغذيه شود، اما هميشه يک نوزاد آخرين نفرنباشد. در صورتي که با تمام تلاش ها شير مادر کافي نباشد و نياز به شير کمکي باشد، هر دو نوزاد تا حد امکان از شير مادر تغذيه شوند، آن گاه شيرکمکي با فنجان يا قاشق به هر دو نوزاد خورانده شود. در اين مورد نبايد يک نوزاد با شيرمادر و نوزاد ديگري با شير خشک تغذيه شود.

نوزادان کم وزن
 

نوزادان کم وزن اصولاً به صورت نارس متولد مي شوند. در صورتي که زنده متولد شوند، براي ادامه حيات نياز به تغذيه دارد. اين که چه نوع تغذيه اي براي آنها مناسب است، بايد گفته شود که شير مادر نوزاد نارس با شير مادر نوزاد رسيده متفاوت است. ولي با اين وجود براي نوزادان نارس و کم وزن، شير مادر خود آن نوزاد مناسب تر است. چرا که در شيراين مادران موادي وجود دارد که براي سيستم بدني نوزاد نارس متناسب است. منيزيم، آهن، چربي و پروتئين شير مادران نوزادان رسيده است. چنانچه نوزادي با سن زير 34 هفته حاملگي متولد شود، به دليل عدم قدرت کافي نوزاد در مکيدن و بلعيدن، شير مادر را مي توان از طريق لوله داخل معده به نوزاد خوراند. اما چنانچه نوزاد بالاي 34 هفته حاملگي متولد شود، مستقيماً مي تواند از پستان مادر تغذيه شود و نيازي به استفاده از بطري نيست.
در صورتي که نوزاد زير 1600 گرم وزن داشت بازهم از طريق لوله داخل معده شير را دريافت مي کند که البته دراين حالت ابتدا بايد مادر شير خود را دوشيده و در مدت حداکثر 48 ساعت مصرف کند. اما اگر وزن نوزاد 1600 گرم باشد، با استفاده از فنجان تغذيه با شيرمادر انجام مي شود و همچنين شيرخوار مي تواند شيررا با مکيدن از پستان مادر دريافت کنند. البته دراين حالت ابتدا نوزاد کم وزن مدت کوتاهي شير مي خورد سپس مدت طولاني استراحت کرده و سپس شيرخوردن را از سر بگيرد.

بعد رواني شير مادر
 

دکترابوالقاسم مهري نژاد روان شناس و عضو هيأت علمي دانشگاه الزهرا مي گويد : «چسبيدن به آغوش و فيزيک مادر يک نياز بنيادي بشراست که در50 سال اخير مشخص شده است. ارضاي اين نياز از همان دوران طفوليت منجر مي شود که فرد در بزرگسالي ازلحاظ رواني به يک ثبات رواني رسيده و از آسيب هاي رواني مصون باشد تا جايي که اين افراد اضطراب هاي کمتري را تجربه مي کنند و ازلحاظ شخصيتي و رواني مقاوم تر هستند.» شير خوردن يکي از راه هاي مؤثر در ارضاي اين غريزه است. غريزه اي که در صورت ارضا در دوران طفوليت منجر به اين مي شود که ارتباطات عاطفي قوي بين مادر و فرزند شکل گيرد.
همچنين اين گروه ازافراد در همه دوران زندگي احساس تنهايي کمتري داشته و مسائلي چون ترک والدين و سپردن به سراي سالمندان از سوي اين خانواده ها کمتر اتفاق مي افتد.
در ادامه بحث اين روان شناس افزود: «کودکاني که سرد بزرگ شده و ارتباطات عاطفي کمتري بين آنها و مادر برقرار بوده در بزرگسالي اين الگو را بر جنس موافق و مخالف تعميم خواهند داد.» اما درپايان اين گزارش موضوع مهم و قابل ذکراحساس آرامش مادراست که هنگام شيرخوردن نوزاد در وي ايجاد مي شود.
منبع:نشريه کوچه ما، شماره 12.
/ج