آن فصل با افسردگي آمد

افسردگي فصلي در گفتگو با دکتر محمدرضا خدايي، روان‌پزشک
 

بهار که مي‌آيد، خيلي‌ها خواب‌آلود و کسل‌ مي‌شود. اين البته نکته تازه‌اي نيست اما شايد براي‌تان جالب باشد که بدانيد گاهي همين حس به ظاهر ساده، زمينه‌ساز بروز نوعي افسردگي به نام افسردگي فصلي مي‌شود و سلامت رواني ما را به خطر مي‌اندازد. در اين‌باره با دکتر محمدرضا خدايي، عضو هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توان‌بخشي گفتگويي انجام داده‌ايم که مي‌خوانيد.
تعدادي از بيماري‌هاي رواني در بعضي از فصول و با توجه به تغيير دما و تغيير طول مدت شب و روز ايجاد مي‌شوند و افسردگي فصلي يکي از همين بيماري‌ها است و با علايمي کاملا شبيه به ساير افسردگي‌ها بروز مي‌کند. خلق افسرده، احساس غم و اندوه، عدم حس لذت، بي‌علاقگي به محيط و روابط اجتماعي و خانوادگي، تغييرات وزني، اختلالات خواب به صورت کم‌خوابي و پرخوابي، اضطراب، احساس خستگي و پوچي، حواس‌پرتي و حتي احساس گناه از علايم اين بيماري است. گاهي نيز افکار خودکشي به سراغ فرد افسرده مي‌آيد و تا مرحله انجام آن هم پيش مي‌رود.
اغلب در زمستان و بهار ديده مي‌شود. کمتر در فصول ديگر بروز مي‌کند. غير از علايمي که اشاره شد، انواع افسردگي معمولا با پرخوري، تمايل به مصرف مواد غذايي شيرين و خستگي رواني خود را نشان مي‌دهد. از طرفي معمولا با تغيير فصل بهبود مي‌يابد.
به طور کلي بعضي از افراد بيشتر در معرض ابتلا به اين نوع افسردگي قرار دارند اما افسردگي در فصل بهار اغلب در افرادي با سابقه خانوادگي يا افرادي با شخصيت‌هاي انتقادي ديده مي‌شود. افرادي که از اعتماد به نفس پاييني برخوردارند يا حتي ساده و زودرنج هستند و تحمل فشارهاي اجتماعي و اقتصادي را ندارند. البته در افرادي که سابقه خانوادگي بيماري افسردگي دارند نيز احتمال بروز بيماري زياد است.
بله، بايد به علايم هشدار آن توجه شود. معمولا افراد با شروع فصل بهار حالت خواب‌آلودگي پيدا مي‌کنند و احساس کسالت و روزمرگي به سراغ آنها مي‌آيد. همين موضوع مي‌تواند به عنوان هشدار تلقي شود. در توضيح اين مطلب بايد بگويم که در همه انواع افسردگي‌ها تغيير آنزيم‌هاي مغزي عامل اصلي ايجاد بيماري نيست؛ بلکه تغييرات محيطي و نگاه فرد به محيط و به خودش موجب بروز افسردگي مي‌شود. افسردگي بهاره يکي از همين نوع افسردگي‌هاست. بنابراين تغيير ديد فرد به محيط و زندگي و پرهيز از افکار منفي، مهم‌ترين پيشگيري محسوب مي‌شود. به عبارت ديگر، مهارت‌آموزي و افزايش قدرت مديريت استرس و حل مساله از جمله راهکارها‌يي است که براي پيشگيري از افسردگي فصل بهار مطرح است. افراد بايد نسبت به مسايل زندگي واقع‌بينانه رفتار کنند و تصميم بگيرند و براي مشکلات به فکر راه حل منطقي باشند و به زبان عاميانه، زندگي را سخت نگيرند؛ چرا که براي هر مشکلي حداقل يک کليد براي حل مشکل وجود دارد و انسان‌ها آفريده شده‌اند که با اين مشکلات بجنگند. شما هيچ زندگي‌اي را پيدا نمي‌کنيد که بدون مشکل باشد و اين توانايي‌ ماست که در بحران‌هاي زندگي، بهترين تصميم را بگيريم.
ببينيد؛ اين طور نيست که افسردگي فصل بهار فقط مربوط به تغييرات محيطي باشد و در تعدادي از بيماران مبتلا به اين نوع افسردگي، تغيير آنزيم‌هاي مغزي عامل ايجاد بيماري است و بنابراين نياز به مصرف دارو وجود دارد اما درمان فقط به مصرف دارو محدود نمي‌شود، بلکه استفاده از تکنيک‌هاي روان‌درماني، شناخت‌درماني و حتي نوردرماني در درمان بيمار افسرده نقش مهمي ايفا مي‌کند. بايد تاکيد کنم که نقش نوردرماني در درمان افسردگي‌هاي فصلي بسيار حايز اهميت است و قرار گرفتن فرد افسرده در معرض نور بيشتر، موجب کاهش دوره افسردگي مي‌شود و حتي نور خورشيد مي‌تواند جلوي عود بيماري را بگيرد.
10 تا 15 درصد امکان عود مجدد بيماري وجود دارد و اين افراد بايد بيشتر از ديگران به فکر سلامت روان خود باشند. در عين حال، همين نگراني و ترس از اينکه مبادا افسردگي مجدد به سراغ آنها بيايد، مي‌تواند عامل مهمي براي عود بيماري باشد. بنابراين بايد مثبت فکر کرد و نيمه پرليوان را ديد.

اين افسردگي هم مانند ساير افسردگي‌ها بيشتر در خانم‌ها بروز مي‌کند اما شدت بيماري در آقايان بيشتر است.
خب، اقدام به خودکشي علل مختلفي دارد و يکي از مهم‌ترين علت‌هاي آن نيز ابتلا به افسردگي (البته درجات نسبتا شديد افسردگي) است و نگاه منفي فرد به محيط بيروني، احساس نااميدي و پوچي و حتي خشک نسبت به خود يا اطرافيان موجب تقويت فکر انجام خودکشي مي‌شود. در اين بين عوامل محيطي نيز تاثير گذارند و از آنجا که احساس کسالت در فصل بهار و حتي زمستان بيشتر از ساير فصول ديده مي‌شود، بنابراين خودکشي‌ها نيز در اين فصول افزايش مي‌يابند. همان‌طور که مي‌دانيد اقدام به خودکشي در خانم‌ها بيشتر از آقايان ديده مي‌شود اما خودکشي‌هاي موفق (منجر به مرگ) در آقايان بيشتراز خانم‌ها است.
متاسفانه در کشور ما آمار کلي وجود ندارد و آمارها در استان‌هاي مختلف، متفاوت است؛ انواع خودکشي‌ در شهرهاي مختلف، متفاوت است و در هر استان و منطقه‌اي يک نوع خودکشي بيشتر رواج دارد.
بهترين پيشنهاد اين است که خودمان را با کارهاي روزمره سرگرم کنيم و هر وقت در طول روز احساس کسالت و خواب‌آلودگي به سراغ‌مان آمد، با ايجاد يک تغيير محيطي کوچک (مثلا گپ‌زدن با اعضاي خانواده يا همکاران) يا تغيير در شرايط موجود (مثل شستن صورت با آب سرد)، حواس‌مان را پرت کنيم. در عين حال، زندگي را سخت نگيريم و همواره آرامش خودمان را حفظ کنيم.
منبع:www.salamat.com