وقتي فشار چشم بالا مي‌رود...

گلوکوم در گفتگو با دکتر حيدر اميني
 

گلوكوم يا آب سياه بيماري‌اي است كه سبب تخريب عصب بينايي مي‌شود. اين بيماري در آغاز هيچ علامتي ندارد ولي مي‌تواند در طول زمان به كاهش بينايي و در نهايت، به نابينايي منجر شود.
طبق مطالعاتي که در تهران و بعضي از استان‌ها صورت گرفته، ميزان شيوع گلوکوم در افراد بالاي 40 سال، حدود 4/1 درصد است.»
اينها گوشه‌هايي از صحبت‌هاي دکتر حيدر اميني، جراح و متخصص بيماري‌هاي چشم، استاد و رييس بخش گلوکوم‌ بيمارستان فارابي است که در باره گلوكوم با ایشان گفتگویی انجام داده ایم.
آقاي دکتر! در بيماري گلوکوم چه اتفاقي در چشم رخ مي‌دهد؟
گلوکوم يک بيماري نيست و انواع متفاوتي دارد. در اين بيماري، عصب بينايي بر اثر افزايش فشار داخل چشم تحليل مي‌رود که البته گاهي ممکن است اين اتفاق بدون افزايش فشار داخل چشم هم رخ بدهد.
به چه دلايلي فشار داخل چشم افزايش پيدا مي‌کند؟
ببينيد، يک مايع به طور دايم در داخل چشم از زوايد جسم مژگاني در حال ترشح است که وظيفه تغذيه بافت‌هاي مجاور را به عهده دارد. اين مايع همان‌طور که ترشح مي‌شود از قسمت ديگري از چشم خارج مي‌شود. در بيشتر انواع گلوکوم‌، سدي در راه خروج مايع زلاليه ايجاد مي‌شود که باعث مي‌شود مايعي که دايما در حال ترشح است خارج نشده و در نتيجه فشار داخل چشم افزايش يابد. گلوکوم دو نوع زاويه باز و بسته دارد. اين سد در نوع شايع بيماري که همان گلوکوم زاويه باز است در ساختمان خروجي مايع زلاليه قرار دارد که معمولا به‌طور ارثي ايجاد مي‌شود.
فرد مبتلا چه طور مي‌بيند؟
در گلوكوم زاويه باز ابتدا علامت خاصي وجود ندارد و ديد طبيعي است. اما اگر بيمار به موقع مراجعه نکند و درمان نشود، ممكن است به مرور ديدش محيط نداشته باشد. درست مانند اين است كه از درون يك لوله به اطراف نگاه مي‌كند.
چه عواملي زمينه‌ساز آن است؟
در انواع اصلي بيماري معمولا زمينه‌هاي ارثي دخالت دارند؛ يعني اگر فردي در خانواده و بستگان نزديک‌اش بيمار مبتلا به نوع شايع گلوکوم باشد، حتما بايد از نظر اين مشکل بررسي شود. عامل ديگر، نژاد است. در بعضي از نژادها مانند نژاد سياه‌، گلوکوم بيشتر ديده مي‌شود. در بعضي از قسمت‌هاي دنيا هم گلوکوم‌هاي زاويه بسته بيشتر ديده مي‌شود مانند شرق دور، و به خصوص چين که در آنجا شايع‌تر هستند. عامل ديگر افزايش سن است که ميزان ابتلا را بيشتر مي‌کند. دوربيني، نزديک‌بيني يا عوامل خاص چشمي مانند کمي ضخامت قرنيه و يک‌سري فاکتورهاي ديگر مانند استفاده طولاني مدت از استروييدها (كورتون) به اشكال گوناگون تزريقي، خوراكي و حتي نوع جلدي، خطر بروز آب سياه يا گلوكوم را افزايش مي‌دهند. همچنين التهاب داخل چشمي، ضربه و خون‌ريزي داخل چشم، در بروز گلوكوم موثرند.
افراد مبتلا به ديابت و فشار خون چه‌طور؟ آيا اينها نسبت به بقيه افراد بيشتر در معرض خطرند؟
ديابت و فشار خون جزو عوامل مساعدکننده اصلي محسوب نمي‌شوند ولي به طور کلي بيماران ديابتي بيشتر از بقيه به گلوکوم مبتلا مي‌شوند.
سن و جنس تا چه حدي در ابتلا به اين مشکل دخيل‌اند؟
البته هيچ سني از ابتلا به گلوکوم مصون نيست. حتي اين بيماري ممکن است در نوزادان هم يافت شود ولي شيوع آن خيلي کم است. به طور کلي، هر چه سن بالاتر برود، ميزان شيوع بيماري گلوکوم بيشتر مي‌شود. جنس هم تاثير چنداني در ابتلا به گلوکوم ندارد. فقط در انواع خاصي از بيماري ممکن است تاثير جنس اهميت داشته باشد.
ظاهر چشم فرقي مي‌کند؟
علايم انواع گلوکوم متفاوت است ولي در نوع شايع بيماري که گلوکوم زاويه باز و شايع‌ترين نوع گلوکوم است متاسفانه تا مراحل آخر، هيچ علامتي وجود ندارد، بنابراين بايد قبل از اينکه گلوکوم ديد بيمار را از بين ببرد، تشخيص داده شود و اين امر تنها با مراجعات مکرر و منظم به چشم‌پزشک امکان‌پذير خواهد بود. چنانچه بيماري به موقع تشخيص داده شده و درمان شود، بهبودي حاصل خواهد شد ولي در مراحل پيشرفته‌ امکان برگشت ديد حتي با درمان هم وجود نخواهد داشت و قطعا به نابينايي منجر مي‌شود.
گلوکوم مادرزادي چه‌طور؟ اين گلوکوم به چه صورت ايجاد مي‌شود؟
گلوکوم مادرزادي بسيار نادر است و ميزان شيوع آن در کشور ما و خاورميانه تقريبا يک در 6 تا 7 هزار تولد است. بنابراين صحبت کردن در مورد آن ممکن است سبب هراس خانواده‌ها شود ولي به‌طور کلي گلوکوم مادرزادي داراي علايمي چون بزرگي قرنيه نوزاد، اشک ريزش و ترس از نور دارد که معمولا در سه سال اول زندگي تظاهر مي‌کنند.
آيا راهي براي پيشگيري وجود دارد؟
بعضي از انواع گلوکوم زاويه بسته معمولا با استفاده از اشعه ليزر قابل پيشگيري است اما متاسفانه انواع ديگر گلوکوم‌ها راه پيشگيري ندارند. البته گلوکوم زاويه بسته در ايران هم زياد است و اگر بيماران به موقع مراجعه کنند، نجات پيدا مي‌کنند.
براي درمان چه کارهايي براي افراد مبتلا انجام مي‌شود؟
تنها درماني که مي‌توانيم روي آن حساب کنيم، پايين آوردن فشار داخل چشم است و روش‌هاي درماني ديگر هنوز قابل قبول تعميم نيست. فشار داخل چشم را مي‌توانيم با دارو پايين بياوريم و چنانچه با دارو پايين نيامد، از اشعه ليزر استفاده مي‌کنيم و باز اگر به فشار مطلوب نرسيديم، به عمل جراحي دست مي‌زنيم.
آيا پس از همه اين درمان‌ها ديد چشم به حالت طبيعي برمي‌گردد؟
خير! چون عصب‌ بينايي تخريب شده و قابل برگشت نيست، در نتيجه بينايي به حالت اول برنمي‌گردد. به همين دليل اصرار به تشخيص سريع بيماري داريم تا زودتر نيز درمان شود.

حرف آخر
 

توصيه‌ام به همه افراد، به خصوص در سنين بالا، اين است که معاينات دوره‌اي چشم‌پزشکي داشته باشند. افرادي هم که فاکتورهاي مساعدکننده بيماري را دارند، بهتر است از 40 سالگي به بعد هر سال به چشم‌پزشک مراجعه کنند.
منبع:www.salamat.com