پيچ‌خوردگي پا؛ روش‌هاي مداوا

گفتگو با دکتر حميد بهتاش متخصص ارتوپدي

شايد شما هم واژه پيچ‌خوردگي را شنيده باشيد. پيچ‌خوردگي زماني روي مي‌دهد که ضربه‌اي مانند سقوط، لغزيدن يا تصادف روي دهد. در اين حالت مفصل بيش از حد حرکت مي‌کند و رباط کشيده يا پاره مي‌شود. براي آشنايي بيشتر با پيچ‌خوردگي و افزايش اطلاعات‌مان در اين خصوص پاي صبحت دکتر حميد بهتاش، متخصص ارتوپدي و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران نشستيم.

پيچ‌خوردگي چطور ايجاد و در کدام مفصل بيشتر مشاهده مي‌شود؟
 

بسياري از آسيب‌ها تحت عنوان پيچ‌خوردگي نام برده مي‌شوند ولي پيچ‌خوردگي واقعي آسيب به ليگامان‌ها است. ليگامان‌ها يا رباط‌ها، نوارهاي چربي از بافت همبند هستند که در داخل مفصل يک استخوان را به استخوان ديگر متصل مي‌کنند. پيچ‌خوردگي‌ها بيشتر در مفصل مچ پا و زانو روي مي‌دهد. علايم و نشانه‌هاي پيچ‌خوردگي عبارت‌اند از: تورم سريع، گاهي همراه با تغيير رنگ پوست، اختلال در عملکرد مفصل يا احساس ناپايداري، درد و حساسيت در ناحيه درگير و بروز مشکل در استفاده از مفصل.

چطور مي‌توانيم بفهميم که مچ پا يا زانويمان پيچ خورده است؟
 

هر مفصلي در بدن مي‌تواند دچار پيچ‌خوردگي شود. در هنگام پيچ‌خوردگي مفاصل مي‌توانند فعاليت داشته باشد يا اينکه ناپايدار باشند. حرکات و فشار روي ليگامان يا رباط دردناک است. اگر مفصل قادر به حرکت نباشد ممکن است آسيب همراه شکستگي يا در رفتگي باشد. اگر شما به شکستگي يا آسيب جدي رباط در مفاصل مشکوک هستيد و يا درد و سختي در تکان دادن مفصل بعد از دو يا سه روز از بين نرود به پزشک مراجعه کنيد. پزشک ممکن است دستور تهيه عکس را به منظور کشف شکستگي احتمالي بدهد.

آيا پيچ‌خوردگي‌ها با يکديگر تفاوت مي‌کنند؟
 

به‌طور کلي هرچه درد شديدتر باشد آسيب شديدتر است. پيچ‌خوردگي‌ها از نظر شدت از خفيف تا شديد متغير است. پيچ‌خوردگي خفيف زماني روي مي‌دهد که فيبرهاي داخل ليگامان بيش از حد کشيده شوند يا مختصري پاره شوند. ممکن است شما در هنگام حرکت دادن مفصل درد خفيف تا قابل توجهي داشته باشيد و هنگامي که به مفصل دست مي‌زنيد حساسيت و درد داشته باشد. تورم مختصري وجود دارد يا اصلا تورم وجود ندارد شما معمولا مي‌توانيد وزن خود را روي مفصل وارد سازيد و عکس‌هاي راديولوژي طبيعي هستند. پيچ‌خوردگي‌هاي خفيف تکرار شونده منجر به تضعيف مفصل مي‌گردند. در اغلب موارد مفصلي که دچار پيچ‌خوردگي خفيف گرديده است قادر خواهد بود ظرف حدود 24 ساعت وزن را تحمل نمايد و در ظرف دو هفته کاملا التيام يابد.

درباره نوع متوسط و شديد پيچ‌خوردگي هم توضيح دهيد؟
 

هنگامي که فيبرهاي ليگاماني دچار پارگي مي‌شوند ولي رباط به‌طور کامل پاره نمي‌شود شما به پيچ‌خوردگي متوسط گرفتار شده‌ايد. درد و حساسيت موضعي هنگام لمس متوسط هستند ولي ممکن است به علت احساس ناپايداري از استفاده بخش آسيب‌ديده اکراه داشته باشيد. ممکن است شما کمي تورم داشته باشيد و دچار تغيير رنگ سياه، آبي و يا کبود شده باشيد. اگر هم يک يا چند رباط به‌طور کامل پاره شوند شما به پيچ‌خوردگي شديد گرفتار نشده‌ايد. ناحيه دردناک، متورم و کمبود شده است. شما نمي‌توانيد مفصل‌تان را به‌طور طبيعي حرکت دهيد يا بر آن فشار وارد سازيد اگر سعي در استفاده از آن نماييد ممکن است احساس عدم تعادل کنيد.

براي درمان پيچ‌خوردگي چه اقداماتي مي‌توانيم انجام دهيم؟
 

براي پيچ‌خوردگي ساده از يخ به مدت 24 ساعت بعد از آسيب استفاده نماييد تا تورم را کاهش دهيد. مفصل را با پوشش‌هاي محافظي نظير بانداژ الاستيک حمايت کنيد و آن را در وضعيت بالا نگه داريد، به آرامي فعاليت طبيعي را شروع کنيد. وقتي که يک روز يا بيشتر گذشت به تدريج مفصل گرفتار را آزمايش کنيد.

اگر بخواهيم با استفاده از دارو، دردمان را ساکت کنيم چه کارهايي توصيه مي‌کنيد؟
 

ممکن است بخواهيد از استامينوفن براي کاهش درد استفاده کنيد يا از داروهايي نظير بروفن براي تسکين درد توام با تورم استفاده کنيد. دقت کنيد که مصرف آسپرين و برخي از مسکن‌هاي ديگر ممکن است خون‌ريزي را افزايش دهند به اين دليل حتما سعي کنيد نظر پزشکان را جويا شويد.

اگر پيچ‌خوردگي به اندازه‌اي جدي باشد که مفصل را دچار ناپايداري کند نيز مي‌توانيم آن را با دارو بهبود بخشيم؟
در اين حالت ممکن است شما به عمل جراحي براي ترميم رباطي که پيچ خورده يا از استخوان جدا شده نياز پيدا کنيد. همچنين ممکن است پزشک شما با گچ يا آتل ناحيه مفصل پيچ خورده را بي‌حرکت سازد. توصيه‌هاي پزشک در مورد بازتواني را انجام دهيد. اين مرحله شامل برنامه درماني زير نظر فيزيوتراپ و برنامه‌اي ورزشي براي تقويت عضلاني اطراف مفصل پيچ‌خورده است.

PRICEبرخي افراد به‌طور مکرر دچار پيچ‌خوردگي مي‌شوند، آيا اين افراد مي‌توانند پيشگيري کنند؟
 

هنوز به‌طور قطع نمي‌توان گفت با بانداژ، آتل‌گيري يا پوشاندن زانوها، مچ پا، مچ دست يا آرنج بتوان به طور موثري از پيچ‌خوردگي جلوگيري کرد ولي اين وسايل ممکن است در بازتواني آسيب‌ها کاربرد داشته باشد. ورزش کردن مخصوصا ورزش‌هاي استقامتي براي قوي کردن عضلاتي که به وسيله آسيب‌هاي مکرر ضعيف شده‌اند و براي پايدار کردن مفصل به منظور کمک به پيشگيري از پيچ‌خوردگي‌هاي مکرر لازم هستند.

PRICE را به خاطر بسپار!
 

اگر شما دچار يک آسيب جزيي بافت نرم شديد، مراحل زير را به خاطر بسپاريد. محافظت، استراحت، يخ،‌ فشار، بالا بودن. (معادل انگليسي اين لغات در اصطلاح PRICE خلاصه شده است). رعايت مراحل ياد شده مي‌تواند روند بهبود شما را تسريع کند:
محافظت (Protection): ناحيه درگير را بي‌حرکت سازيد، التيام را تسريع کنيد و از آسيب بيشتر جلوگيري کنيد. در صورت لزوم از پوشش‌هاي الاستيک، آتل‌ها، چوب زير بغل يا عصا استفاده کنيد.
استراحت (Rest): از فعاليت‌هايي که موجب درد يا تورم مي‌شوند خودداري نماييد. استراحت براي تحريک التيام بافتي در عضو آسيب‌ديده ضروري است. سعي کنيد قسمت‌هاي آسيب نديده بدن را متحرک و فعال نگه داريد تا از بد فرمي شديد پيشگيري شود.
يخ (Ice): براي کاهش درد، تورم يا گرفتگي عضلات به سرعت روي ناحيه آسيب ديده يخ قرار دهيد. استفاده از کيسه يخ، قرار دادن محل در خرده‌هاي يخ و ماساژ دادن با يخ همگي براي کوچک کردن ناحيه آسيب ديده مفيد هستند. يخ را به طور دوره‌اي تا زماني که تورم ادامه دارد استفاده نماييد.
فشار(Compression): تورم مي‌تواند موجب از دست رفتن حرکت در مفصل آسيب ديده شود. براي کنترل درد، ناحيه آسيب ديده را با پوشش‌ها و باندکشي فشرده سازيد تا اينکه تورم قطع شود.
بالا بردن (Elevation): دست يا پاي آسيب ديده را تا سطحي بالا‌تر از قلب بالا ببريد تا تورم کاهش يابد. اين حرکت مخصوصا شبانگاهان اهميت دارد.
منبع:www.salamat.com