آنچه درباره جراحي زيبايي فک نمي‌دانستيد


 

نويسنده:دکتر حسين‌ بهنيا، متخصص جراحي دهان و فک و صورت




 
ناهنجاري‌هاي فکي انواع و اقسام زيادي دارند. ممکن است مادرزادي (ارثي)‌باشند يا اکتسابي (مثلا به دليل افراط در مکيدن انگشت در دوران کودکي)؛ ممکن است مربوط به کمبود رشد باشند يا زيادي رشد؛ ممکن است فقط در يک فک ديده شوند يا در هر دو فک. درباره اين ناهنجاري‌ها با دکتر حسين بهنيا، متخصص جراحي دهان و فک و صورت، گفتگويي کرده‌ايم که پيش روي شماست.
چگونه ممکن است يک فک به هنگام رشد، از فک ديگر عقب بماند؟
در عقب‌ماندگي رشد فک، يکي از اصلي‌ترين عوامل ايجاد کننده، ضربه به فک و به مراکز رشدي فک در هنگام کودکي است. اين حالت معمولا در فک پايين اتفاق مي‌افتد و در نتيجه فک پايين عقب بوده و کوچک مي‌ماند. قبلا اعتقاد بر اين بود که براي درمان بايد تا سن 18 سالگي صبر کرد ولي امروزه اصل بر اين است که به محض کشف مشکل بايد مداخله پزشکي انجام شود و ديگر نيازي نيست که تا سنين بالا صبر کنيم. ما مي‌توانيم مشکل عقب‌ماندگي رشد فک را با يا بدون جراحي در همان دوران کودکي درمان کنيم. در درمان غيرجراحي از پلاک‌هاي تحريک کننده رشد فک که توسط متخصص ارتودنسي تجويز مي‌شود، استفاده مي‌کنيم. در درمان جراحي‌ هم در دوران کودکي مي‌توان دستگاه‌هاي کشش‌دهنده استخوان را داخل فک کار گذاشت تا با ايجاد کشش به صورت تدريجي عقب‌ماندگي رشد فک جبران شود. گاهي اوقات مجبوريم نوزاد تازه متولد با عقب‌ماندگي شديد فک را بلافاصله جراحي کنيم چون در غير اين صورت نوزاد به دليل عقب ماندن فک دچار خفگي مي‌شود.
زيادي رشد فک‌ها، چه‌طور؟ آن هم مساله‌ساز است؟
البته اين مشکل هم در فک بالا و هم در فک پايين وجود دارد ولي اغلب در فک پايين ديده مي‌شود. در اين مورد برخلاف عقب‌ماندگي رشد فک بايد تا سن 18 سالگي براي آقايان و کمي زودتر از 18 سالگي براي خانم‌ها صبر کنيم. علت ادامه رشد فک تا اين سنين است. اگر اين ناهنجاري زودتر از 18سالگي جراحي شود به دليل باقي ماندن مقداري از رشد، فک مجددا به وضعيت اول خود برمي‌گردد.
شما جراحي زيبايي فک‌ها را به چه افرادي توصيه مي‌کنيد؟
براي اينکه جراحي فک تجويز شود اول بايد عامل ايجاد کننده ناهنجاري مشخص شود چون شايد اصلا مشکل از فک نباشد. سپس تناسب اجزاي صورت و وضعيت ناهنجاري فکي در کل صورت مدنظر قرار مي‌گيرد. در اينجا ما معمولا از روش‌هايي مثل راديوگرافي، عکس از چهره يا تهيه مدل‌هاي گچي از فکين براي بررسي بهتر ناهنجاري استفاده مي‌کنيم. به اين ترتيب ما متوجه مي‌شويم که آيا اصلا ناهنجاري فکي وجود دارد يا خير و اگر وجود دارد چه عاملي آن را ايجاد کرده و چه طور بايد آن را با توجه به ساير اجزاي صورت تصحيح کرد.
چند روز بايد در بيمارستان‌ بمانند؟
بيمار بعد از عمل يک شب در بيمارستان است و روز بعد مرخص مي‌شود. ما معمولا بيشتر از يک شب اين قبيل بيماران را در بيمارستان نگه نمي‌داريم مگر بيمار شرايط پزشکي ويژه‌اي داشته باشد. بيمار بلافاصله مي‌تواند وارد زندگي اجتماعي شده و حتي سر کار برود. بعد از جراحي مقداري تورم در صورت ايجاد مي‌شود که کاملا طبيعي است. اين تورم 3، 4 روز تا يک هفته بعد از جراحي وجود دارد و به مرور برطرف مي‌شود. خون‌مردگي و کبودي معمولا ديده نمي‌شود مگر در افراد مسن‌تر.
خيلي‌ها نگران خط‌ برش روي صورت‌شان هستند. شما از کجا فک را برش مي‌دهيد؟
امروزه تمامي جراحي‌هاي تصحيح ناهنجاري‌هاي فک از داخل دهان انجام مي‌شود بنابراين روي صورت هيچ‌گونه اثري به جاي نمي‌ماند و نگراني بيماران در اين زمينه بي‌مورد است.
بعد از جراحي بايد چه نکاتي را رعايت کنند؟
بيماري که تحت عمل جراحي فک قرار گرفته بايد مراقب باشد تا ضربه‌اي به فک وارد نشود چون مي‌تواند باعث جابه‌جايي استخوان‌ها شده يا ابزارهاي نگه دارنده داخل فک را شل کند. بيماران بهتر است از مسافرت‌هاي طولاني پرهيز کنند و در خودرو بايد حتما کمربند ايمني را ببندند. بهتر است اين بيماران تا مدتي از ورزش‌هاي سنگين خودداري کنند. رعايت بهداشت براي اين بيماران بسيار مهم و واجب است. اين افراد از روز بعد از عمل بايد مسواک بزنند و دهان خود را با دهان‌شويه شستشو بدهند.
اگر دهانشان با سيم بسته شود؛ چه‌طور؟
بيماراني که دهانشان بايد با سيم بسته بماند، قبلا بايد تا شش هفته در اين وضعيت مي‌ماندند اما در حال حاضر تا سه هفته هم مي‌توان اين زمان را تقليل داد. دو تا سه هفته دهان با سيم بسته مي‌شود و بعد از اين مدت سيم باز شده و به جاي آن دهان با کش بسته مي‌شود. در واقع در دو هفته اول دهان مطلقا باز نمي‌شود اما بعد از جايگزيني سيم با کش، دهان بيشتر از حالت قبل باز مي‌شود. در مجموع حدود يک ماه و نيم طول مي‌کشد تا بيمار از دست سيم و کش راحت شود. کساني که فکشان با سيم بسته شده بايد بيشتر مايعات و غذاهاي صاف شده (مثل سوپ مايع و رقيق) استفاده کنند. در واقع در مدت دو هفته‌اي که دهان اصلا نبايد باز شود بيمار نبايد از غذاهايي که نياز به جويدن دارند، استفاده کند. بعد از برداشتن سيم و گذاشتن کش بيمار مي‌تواند رژيم غذايي خيلي نرمي داشته باشد مثل سوپي که نياز به جويدن زياد نداشته باشد. بعد از يک ماه بيمار مي‌تواند از غذاهاي جويدني استفاده کند. رژيم غذايي اين بيماران بايد حتما به گونه‌اي باشد که مواد غذايي مورد نياز را دريافت کنند. کساني که دهان‌شان باز مي‌شود بايد از غذاهاي شل استفاده کنند يعني غذاهايي که نياز به جويدن شديد ندارند مثل سوپ، پوره، نان نرم، برنج و خورشت نرم که مواد سخت و سفت نداشته باشند اما بعد از سه تا چهار هفته مي‌توانند رژيم غذايي عادي داشته باشند.
ارتودنسي بعد از جراحي هم لازم است؟
بيمار بعد از اتمام جراحي بايد تحت کنترل جراح و ارتودنسيت باقي بماند. يکي از مشکلات بعد از جراحي‌هاي تصحيحي فک، تمايل عضلات فک براي برگشت به حالت قبل از جراحي است. عضلات به خاطر عادت قصد دارند به وضعيت قبلي برگردند و طبعا کشش آنها مي‌تواند فک را هم به وضعيت قبل از جراحي برگردانده و باعث شکست جراحي شود. بايد با اين کشش عضلاني مقابله شود که اين کار از طريق استفاده از دستگاه‌هاي ارتودنسي صورت مي‌گيرد. ارتودنسي بعد از جراحي در واقع مرحله نهايي درمان است که تغييرات جزيي در وضعيت دندان‌ها اعمال مي‌شود و بعد از دو تا سه ماه دستگاه‌هاي ثابت از داخل دهان برداشته شده و پلاک‌هاي متحرک براي تثبيت وضعيت دندان‌ها در مرحله نگه‌دارنده به بيمار داده مي‌شود.
منبع: http://www.salamat.com