يتا شهر هزار مسجد

وارد شهري شدم ‍پ‍ر از دوچرخه ؛جلال ال احمد سفرنامه اش به شهر مردمان سختکوش کوير را با اين جمله توصيفي آغاز مي کند.دوچرخه هايي که هنوز هم کنجکاوي همه را در اولين ديدار از اين شهر دامن مي زنند؛حتي اگر اين روزها دوچرخه هايش گازي شده باشند و مردمانش موتور سوار .براي ديدار و گشت و گذار در اين شهر بايد پياده روي با حداکثر دوچرخه را انتخاب کرد تا هم تجربه يزد گردي مشابه زندگي مردمانش باشد و هم نکته هاي ظريف شهر خشت و گلي کوير مرکزي ايران از دست نرود.ضمن اينکه بايد خودتان را آماده کرده باشيد که يک روز تمام فقط خشت و گل و بناهاي قديمي و خاطره انگيز ببينيد.اين را به آن دليل مي گويم که آنهايي که فقط جنگل و جاهاي سر سبز و هيجان انگيز لذت مي برند ممکن است وسط اين ديد و بازديد شهري بي حوصله شوند!براي رسيدن به يزد که فاصله اش تا تهران حدود 650کيلومتر است مي توانيد هواپيما قطار يا خودروي شخصي را انتخاب کنيد .قيمت بليت هواپيما در مسير رفت و برگشت 74هزار و 20دقيقه در راه خواهد بود.با قطار هم مي توانيد به يزد برسيد.با قطار معمولي نه ساعت و با قطار تندرو شش ساعت در راه خواهيد بود.هزينه رفت و برگشت شما با قطار معمولي 16هزار و با قطار تندرو 20هزار تومان خواهد بود.توصيه ما در اين فصل مسير جاده اي و البته خودروي شخصي است چون مي توانيد .پس از گذشتن از شهرهاي قم.کاشان.اردستان.نائين .اردکان.ميبد و اشکذر و گشت و گذار در آنها به يزد برسيد.براي ماندن در يزد اصلا نبايد نگران بود زيرا علاوه بر مهمان نوازي اين مردم کويري شهر دار المومنين پر از هتل و مهمانسراهايي است که بيشتر با شکل و شمايل سنتي شان ميزبان شما هستندپيشنهاد ما اين است که اگر به دليل قيمت بالاي برخي از اين هتل هاي سنتي نخواستيد در آنها اقامت کنيد.حتما با پرداخت 500تومان وروديه به هتل فهادان سري زده و در کنار جوي باريکي که از داخل آن مي گذرد.دست و رويتان را آبي بزنيد.مهم ترين نکته اي که ما در سفر به شهر بادگيرها به شما توصيه مي کنيم .توجه و دقت شما به رعايت هنجارهاي مذهبي است؛چرا که اين شهر علاوه بر مسلمانان زرتشتيان معتقدي هم دارد.براي آغاز ديد و بازديد قبل از هر کاري ماشين را جايي پارک کنيد و مثل توريست هاي خارجي اي که حتما در شهر مي بينيدشان کوله پياده روي برداريد.توصيه ما اين است که پياده روي را بعد از عبور از بافت قديمي شهر از حوالي محله فهادان شروع کنيد .خانه عرب زاده <موزه سکه>خانه نواب وکيل.زندان اسکندر <مدرسه ضيائيه>هتل موزه فهادان خانه لاري ها مسجد جامع حمام و بازار خان آب انبار مجموعه امير چخماق زورخانه موزه آب باغ دولت آباد ميدان مارکار آتشکده و موزه آينه و روشنايي از جمله محل هايي هستند که در يزدگردي يک روزتان که احتمالا از يک صبح تا غروب طول خواهد کشيد تماشا خواهيد کرد.نه!اشتباه نکنيد وارد يک محوطه باستاني که مردمانش صدها سال است که رفته اند و نياده اند نشده ايد؛اينجا زندگي جريان عادي خودش را دارد و البته به روز هم شده؛طوري که هر لحظه ممکن است بنز آخرين سيستمي از کنار شما رد شود!بسته به حوصله و کندکاوتان يک تا سه ساعتي طول مي کشد.بافت قديمي شهر خود به تنهايي موزه اي است که ميتوان حتي يک روز کامل را صرف گشت و گذار و تماشا در آن کنيد.امير جلال الدين چخماق از سرداران و امراي شاهرخ تيموري و حاکم در جهت آباداني يزد مجموعه اي شامل تکيه ميدان حمام کاروانسراها خانقاه قنادخانه چاه آب سرد و از همه مهم تر مسجد به طرف ميدان شبکه هاي ظريف از کاشي هاي معرق دور خارجي گنبد محراب صفه اصلي با طاقنماي مقرنس کاري و ...اين مسجد را که در قرن هشتم هجري قمري بنا نهاده شده از نظر زيبايي بعد از مسجد جامع قرار مي دهد در محوطه اين مجموعه فرصت يک عکس يادگاري را از دست ندهيد ضمن اينکه بايد براي بالا رفتن از مناره هاي تکيه امير چخماق و البته تماشاي مجموعه 300تومان وروديه پرداخت کنيد.خانه کلاهدوزها يکي از آنهاست که از ده سال قبل در اواسط خيابان مجاهدين و نزديکي ميدان امير چخماق تبديل به موزه آب اين شهر شده در داخل ديوارهاي آينه کاري شده دورتادور حياط تا سه طبقه زيرزمين از ابزار اندازه گيري حجم آب و ظروف حمل آب گرفته تا وقف نامه هاي قديمي و کتابچه ميرآب ها نگهداري و نمايش داده مي شود.موزه آب يزد بهترين محل در کشور است که مي توان در آنجا سيستم مهندسي ايرانيان در حفر قنات و دستيابي و نگهداري آب را از نزديک ديد.اين موزه هر روز براي بازديد گردشگران از هشت صبح تا هفت بعدازظهر باز است و قيمت بليت ورودي آن هم براي هر نفر 500تومان بيشتر نيست.اينجا نماد دارالمومنين است؛مسجد جامعي که يکي از با ارزش ترين يادگارهاي تاريخي هنري و گنجينه اي از معماري اسلامي است.باني ساختمان اصلي مسجد را علاءالدوله گرشاسب آل بويه در قرن ششم هجري قمري مي دانند ولي مسجد فعلي مربوط به آل مظفر و تيموريان قرن هشتم و نهم هجري است.از امتيازات هنري و معماري اين مسجد مي شود به قدرت و استواري کاشي کاري هاي نفيس و جالب سر در بلند دو کتيبه نفيس يکي به خط کوفي و ديگري به خط ثالث روي کاشي لاجوردي معرق در کنار سردر باشکوه دو مناره زيبا و تزئينات کاشي کاري شده ديوارهاي داخلي شبستان و زيرگنبد و خارج گنبد اشاره کرد.حتما برايتان جالب است که بدانيد آب سرداب زير مسجد که بعد از پايين رفتن از 64پله به آن مي رسيد30کيلومتر دورتر و از قناتي در مهريز بيرون مي آيد.موزه سکه و مردم شناسي حيدرزاده يا همان خانه عرب زاده که از بناهاي قديمي دوره قاجاريه است اگرچه به خانه هاي ديگر محله فهادان شباهت دارد گچبري ها و نقش هاي اسليمي و تزئينات چوبي و کرياس آن را تبديل به موزه اي زيبا کرده علاوه بر اين تماشاي قديمي ترين قفلها زينت آلات نقره تسبيح زنجير انگشتر ترازو قيان منقل و سماور و قباله معاملات ملکي و نامه هاي مختلف را در اين موزه از دست ندهيد.اين موزه از ساعت نه صبح تا نه شب به جز ساعات دو تا چهار بعد از ظهر براي بازديد عموم باز است و قيمت بليت ورودي آن 500تومان است.اين ساختمان مشهور به زندان اسکندراست و حدود هشت قرن قدمت دارد.گنبد بلند و خشتي اين بنا داراي تزئينات و آرايش گچبري است که با نقاشي يا آبرنگ طلايي و لاجوردي زيباتر شده.باني اين بنا شرف الدين علي رضي است.گفته مي شود اسکندر اين زندان را پس از ورود به ايران در يزد قديم همچون قلعه اي براي زندانيان و بازماندگان دولتي ساخته است.احتمال زيادي وجود دارد که زندان اسکندر بقاياي يکي از خانه هاي خاندان رضي و گنبد باقيمانده بقعه قبور آنها باشد.هزينه بليت ورودي اين بنا و گشت وگذار در آن و بازديد از زيرزمينش 200تومان است.زماني که به تماشاي زندان اسکندر رفتيد حتما به کارگاه هاي پارچه بافي اي که در کنار ساختمان زندان قرار دارد سري بزنيد و پارچه هاي دستباف و سفره هاي سنتي سوغات بياوريد.خانه لاري ها يکي از خانه هاي اعياني کل ايران است که شايد تنها در محله فهادان بشود سراغش را گرفت.مالک اين خانه حاج ابراهيم لاري بوده که در دوره قاجار همراه با اهل اندروني در اين خانه زندگي مي کرده است.اتاق هاي دورتادور حياط در چهار فصل سال محل سکونت اعضاي خانواده بوده که بنا به زاويه تابش نور خورشيد و دماي اتاق ها به موقع خود مورد استفاده قرار ميگرفتند.شايد دليل مشهور شدن اين خانه علاوه بر درختان در هم تنيده انگور و اتاق آينه اش اتاق نقاشي آن باشد که روي ديوارها و سقفش تصاوير زيبايي از زنان اروپايي کشيده شده.در وسط حوض خانه تخت بزرگ چوبي اي قرار دارد که بعد از ظهرهاي تابستان به دليل خنکي اش محل نشستن صاحبخانه و مهمانانش بوده است.اگر تا به حال آنچه در يزد ديده ايد اشياي عتيقه و خانه هاي قديمي بود در باغ دولت آباد علاوه بر اينها فرصت داريد که از طبيعت سبزي لذت ببريد که کمتر رنگ آن را در ديگر نقاط شهر ديده ايد.باغ دولت آباد در فاصله دورتري از مکان هاي ديدني قرار دارد که آنها را پشت سر گذاشتيم و بهتر است اگر خودرو در اختيار نداريد براي رسيدن به آنجا تاکسي سوار شويد.جالب ترين بناي مجموعه را عمارت هشتي و بادگير تشکيل مي دهد که نمونه کاملي از تلفيق جريان آب و هوا براي خنک کردن طبيعي خانه هاي کويري است.بادگير باغ دولت آباد با 33متر بلندي از سطح زمين شاهکار مهندسي و بلندترين بادگير جهان است.در باغ دولت آباد مي توانيد به سمت چپ و پشت درختان انگور باغ برويد و روي تخت و نيمکت هاي چوبي آن طعم فالوده يزدي و بستني سنتي را هم تجربه کنيد.آتشکده هاي يزد بهترين جا براي ديدن بادگيرهاي دين زرتشت هستند آتشکده مارکار آتشي با قدمت دوران ساساني را در دل خود دارد.آتش در محفظه اي بلند تر از سطح زمين در اتاقي نسبتا وسيع و دور از تابش خورشيد قرار گرفته و اتاق هايي براي مراسم نيايش دور آن طراحي شده است.مارکار هر روز به جز روزهايي که براي انجام مراسم مذهبي تعطيل مي شود براي بازديد عموم باز است.حواستان باشد که به در بسته نخوريد زماني که براي بازديد به محل آتشکده رفتيد بهتر است در حد امکان از پوشيدن لباس هاي تيره خودداري کنيد و تا مي توانيد به ويترين ها عکس ها و اشيا دست نزنيد.ساعت بزرگ مارکار يا ميدان ساعت يزد هم در نزديکي اين آتشکده قرار دارد.دخمه زرتشتيان آخرين محل تاريخي اي است که شما در بازديد از يزد و در مسير .پيشنهادي ما به آنجا مي رسيد.دخمه جايگاه قرار دادن اجساد در گذشتگان زرتشتيان است که در جنوب شهر يزد و بر بلندي هاي صفائيه قرار دارد.در آيين زرتشت مردگان زير خاک دفن نمي شده اند و در اين جايگاه هاي سنگي قرار مي گرفته اند تا اجساد خاک را نيالايند.

ميتوانيد روز دوم يه سمت باغ هاي سرسبز انار و بادام تفت و روستاي ييلاقي «ده بالا»در دامنه کوهي که مثل شير ميليون ها سال است که نشسته و به کوير چشم دوخته برويد.مهريز با کوه ريگ،ابرکوه با سرو باستاني و اردکان هم با مجموعه زيارتگاه«پير دختر»در راه برگشت به اصفهان انتظار شما را مي کشند!

ده بالا و دره گاهان:در 45کيلومتري شهر يزد و در محدوده شهر تفت،روستايي کوچک و ييلاقي هست به نام ده بالا که طرفدار زيادي هم دارد.چون هواي خنکي دارد و سر سبز و با صفاست.نکته اينکه ده بالا با دماي 10تا20درجه خنک تر از شهر يزد ،غافلگيرتان خواهد کرد.اين ايام سال هم فرصت داريد که خودتان را به منطقه دره گاهان برسانيد و در دل کوير،يک آبشار فصلي را که ناشي از آب شدن برف هاي شير کوه و قله طزرجان است ببينيد.وجود سنگ هاي مساعد براي صخره نوردي در کنار اين آبشار،اينجا را محبوب کوه نوردها کرده.

کوه ريگ:منطقه اي است در محله بغداد آباد مهريز که طي ساليان طولاني و چند سال پيش بر اثر وزش باد و جمع شدن توده عظيمي از شن کنار يک کوه به وجود آمده.

سروابرکوه:اين سرو نخستين اثري است که درفهرست ميراث طبيعي ايران به ثبت رسيده و عمرش 4هزار سال يا بيشتر تخمين زده مي شود.زيارتگاه پير سبز<چک چک>:زيارتگاه .پير سبز در 52کيلومتري شمال شرقي يزد در نزديکي شريف آباد(اردکان)در دامنه کوهي ،در يک سراشيبي تند و در دره عميقي در بخش «خرانق اردکان»قرار دارد گفته مي شود نام «چک چک»يا به گويش زرتشتيان يزد«چک چکو»از صداي قطره هاي آبي گرفته شده که از صخره اي مي چکند.بر اساس باورهاي مردم ،اين مکان مقدس جايگاه .نهان شدن«حيات بانو يا نيک بانو»يکي از شاه دخت هاي ساساني است که هنگام حمله به اين مکان گريخته و پناه گرفته بود و بعدها چوپاني او را در خواب مي بيند و نيک بانو به او مي فرمايد تا بناي پير سبز را بنيان گذارد.در اين نيايشگاه درخت کهنسالي وجود دارد که به باور زرتشتيان ،اين درخت عصاي نيک بانو،دختر يزد گرد ـ آخرين پادشاه ساساني ـ است که پس از فرورفتن در زمين به درخت بزرگي تبديل شده است.نيايشگاه پير سبز امکانات رفاهي اي مانند برق ،آب آشاميدني و تعدادي اتاق دارد که براي استراحت ساخته شده اند و به آنها «خيله»مي گويند.در داخل يکي از اتاق ها هم چاهي به عمق بيش از 50متر وجود دارد که زرتشتيان به نيت برآورده شدن حاجتشان نخي را بر دور طناب اين چاه مي زنند.

منبع:همشهري ماه ،شماره ي 47
/ج