الفباي تفسير آزمايش ادرار

کليه، کارخانه تصفيه بدن است. هر ميلي‌متر از خون در روز چند بار از اين کارخانه عبور مي‌کند و فيلترهاي تصفيه کننده يا همان گلومرول‌هاي کليوي سموم، ذرات و املاح اضافه و مواد زايد حاصل از سوخت و ساز سلول‌ها را از خون جمع‌آوري مي‌کنند و خون تازه و تميز دوباره وارد چرخه گردش خون مي‌شود اما اين سموم چه مي‌شوند؟ قسمت اعظم اين مواد تصفيه شده مواد حاوي نيتروژني هستند که از متابوليسم مواد غذايي به وجود آمده‌اند. آب يا مايع اضافي خون، سديم و پتاسيم و مواد حاصل از تخريب اسيدهاي آمينه بعد از جمع‌آوري به داخل حالب ترشح مي‌شوند و حالب، مثل يک ناودان اين مايع را به منبعي منتقل مي‌کند تا بعد از رسيدن به مقدار مناسب تخليه شوند. اين منبع همان مثانه و مايع داخل آن هم همان ادرار است.
ستجو و تحقيق کارآگاهان و بازرسان را ديده‌ايد؟ وقتي بخواهند در مورد اتفاقاتي که داخل يک کارخانه و يا حتي يک خانه رخ مي‌دهد بررسي کنند، يکي از کارهاي آنها تحقيق و بررسي فضولات کارخانه و يا سطل آشغال خانه‌هاست. مواد دور ريختني، باقي‌مانده مواد غذايي، ضايعات توليد و چيزهايي مثل اينها مي‌تواند تا حدودي به کارشناسان بگويد که داخل کارخانه چه خبر است. آناليز ادرار در واقع مشابه همين کار است. تحليل و بررسي محتويات ادرار براي تعيين وضعيت بدن و علي‌الخصوص کليه‌ها و مجاري ادرار، از راه تفسير اين آزمايش انجام مي‌شود. هر کدام از شما ممکن است در طول زندگي‌تان مجبور شويد چند بار آزمايش ادرار بدهيد. خواندن مطلب زير به شما کمک مي‌کند تا حدودي از چگونگي تفسير اين آزمايش به ظاهر ساده سر در بياوريد.

شرح آزمايش
 

به طور کلي بيش از 100 تست آزمايشگاهي مختلف مي‌توان روي ادرار انجام داد که هر کدام از آنها به منظور خاص و براي تعيين علت‌هاي مختلف بيماري‌هاي گوناگون انجام مي‌شوند. بين اين تست‌ها مي‌توان آزمايش‌هاي بسيار اختصاصي را هم پيدا کرد که نيازمند دستگاه‌هاي پيشرفته و براي تعيين حالات بسيار خاصي از بعضي بيماري‌ها هستند اما آناليز ادرار يا آزمايش ادرار که ساده‌ترين نوع آزمايش است معمولا براي عفونت‌هاي دستگاه ادرار (کليه‌ها، حالب و مثانه)، تعيين وجود قند و ادرار در بيماران ديابتي، وجود سنگ کليه، فشار خون بالا و بعضي بيماري‌هاي کليوي و کبدي خاص انجام مي‌شود. در بسياري از بررسي‌هاي روتين هم آناليز ادرار براي تعيين سلامت عمومي بدن درخواست مي‌شود.

اجزاي مختلف تست ادرار
 

رنگ (color): رنگ ادرار يکي از اجزاي اصلي آناليز ادرار است و بسته به شرايط مختلف بدن تغيير مي‌کند. غلظت ادرار، ميزان مايع بدن، رنگدانه‌هاي موجود در ادرار که از تخريب گلبول‌هاي قرمز و رنگدانه‌اي به نام اوروکروم به وجود مي‌آيند و همچنين رژيم غذايي روي رنگ ادرار تاثير دارند. بعضي بيماري‌ها هم رنگ ادرار را تغيير مي‌دهند.
حالت طبيعي: طيف رنگ زرد کمرنگ تا پررنگ
حالت غيرطبيعي: ادرار قرمز رنگ مي‌تواند به خاطر وجود خون در آن باشد. رنگ نارنجي مي‌تواند به خاطر وجود ويتامين B اضافه در ادرار باشد. بعضي داروهاي خاص مثل ريفامپين هم مي‌توانند ادرار را نارنجي مي‌کنند. رنگ نارنجي تيره تا قهوه‌اي ممکن است علامت بيماري‌هاي کبدي مثل زردي و يا رابدوميوليز (تخريب سلول‌هاي عضلاني) باشد. مصرف لبو و چغندر به ادرار رنگ صورتي ملايم مي‌دهند. گاهي اوقات مصرف بعضي مواد خوراکي‌ حاوي رنگ‌هاي مصنوعي هم باعث تغيير رنگ ادرار مي‌شوند. ديابت هم مي‌تواند موجب تغيير رنگ ادرار شود. تعريق زياد و از دست دادن مايع هم باعث مي‌شود رنگ ادرار زرد تيره شود.

شفافيت (Clarity)
 

ادرار به طور طبيعي شفاف است و بايد بتوان از پشت شيشه‌ حاوي آن نوشته‌هاي يک متن را خواند اما مسايل مختلف باعث تغيير اين حالت مي‌شوند.
حالت طبيعي: شفاف
حالت غيرطبيعي: غيرشفاف
عفونت، چرک، باکتري‌هاي موجود در ادرار به خاطر عفونت‌ ادراري، کريستال‌ها، گلبول‌هاي قرمز خون، گلبول‌هاي سفيد، اسپرم، قارچ، موکوس و يا حتي عفونت‌هاي انگلي مي‌توانند باعث غيرشفاف شدن ادرار شوند البته بعضي مواقع در حالت‌هاي طبيعي و بدون بيماري‌ هم ممکن است ادرار غيرشفاف باشد. مصرف بعضي غذاهاي حاوي چربي زياد، فسفات يا اورات اين حالت را ايجاد مي‌کنند.

بو (odor)
 

تعيين بوي ادرار هم يکي از اجزاي تفسير اين آزمايش است. بوي طبيعي و معمول ادرار به خاطر وجود اسيد وولاتايل است و بوي شبيه به فندق دارد اما مواد غذايي مختلف و بعضي بيماري‌ها اين بو را تغيير مي‌دهند.
حالت غيرطبيعي: ادرار بيماران ديابتي معمولا بويي قوي و شيرين شبيه به بوي استن دارد. بوي شيرين و ميوه‌اي هم گاهي از ادرار اين بيماران به مشام مي‌رسد. بوي بسيار بد ادرار نشان‌دهنده عفونت مجاري ادراري و وجود چرک در ادرار است. افرادي که ادرارشان بوي مدفوع مي‌دهد ممکن است دچار فيستول روده به مثانه شده باشند. ادرار داراي بوي شربت افرا (بوي شبيه به چاي شيرين) در بيماران فنيل کتون اوري ديده مي‌شود. نارسايي کبدي هم باعث تغيير بوي ادرار مي‌شود.

وزن مخصوص ادرار (Specific Gravity)
 

وزن مخصوص ادرار که به شکل عدد بيان مي‌شود معمولا حاصل اندازه‌گيري اجزاي مختلف ادرار شامل مواد دفعي و املاح است. وزن مخصوص بالا نشان‌دهنده ادرار غليظي شده است. از اين عدد براي تعيين قدرت تغليظ و ترشح کليه‌ها استفاده مي‌شود.
حالت طبيعي: اعداد بين 005/1 و 03/1
حالت غيرطبيعي: بيماري‌هاي کليوي باعث کاهش وزن مخصوص ادرار مي‌شوند. همچنين مصرف بيش از اندازه مايع هم باعث کاهش اين عدد مي‌شود. غليظ شدن ادرار و کمبود مايع در بدن (هنگام روزه‌داري يا تعريق زياد) وزن مخصوص را افزايش مي‌دهد. عدد وزن مخصوص به تنهايي شاخص خوبي براي تعيين سلامت نيست و بايد حتما در کنار ديگر اجزاي آزمايش تفسير شود. تب، استفراغ و اسهال باعث بالا رفتن و کاهش دماي بدن، ادرار زياد و ديابت بي‌مزه باعث کاهش آن مي‌شود.

PH
 

مثل همه آزمايش‌هاي شيميايي، PH نشان‌دهنده اسيدي يا باز بودن ادرار است. بعضي اوقات ميزان اسيدي يا بازي بودن ادرار در روند درمان يک بيماري موثر است و پزشک ممکن است به شما آموزش دهد که ميزان PH ادرارتان را تغيير دهيد. ميزان دفع املاح در ادرار و وجود يون هيدروژن PH ادرار را تعيين مي‌کند. اسيدي يا باز بودن ادرار در شکل‌گيري بعضي سنگ هاي کليه هم موثر است.

حالت طبيعي: 6/4 تا 8
حالت غيرطبيعي: بعضي غذاها مثل مرکبات و يا لبنيات و همچنين بعضي داروها مثل آنتي‌اسيدهاي معده روي PH تاثير دارند. استفراغ، آلکالوز تنفسي، عفونت مجاري ادراري PH ادرار را بالا مي‌برد و در ديابت، اسهال، گرسنگي طولاني‌مدت و هنگام خواب PH پايين مي‌آيد و ادرار اسيدي مي‌شود.

پروتئين
 

(Prt يا Protein) پروتئين از آن چيزهايي است که به طور طبيعي نبايد در ادرار وجود داشته باشد و حضور آن در ادرار نشان‌دهنده يک حالت خاص و يا يک بيماري است.
حالت طبيعي: منفي يا Negative يا ميلي‌گرم80-50 در طول 24 ساعت يا کمتر از 250 ميلي‌گرم در 24 ساعت بعد از ورزش شديد
حالت غيرطبيعي: آسيب‌هاي کليوي، عفونت ادراري، فشارخون بالا، ديابت، بيماري لوپوس گلومر ولونفريت (يک بيماري کليوي) و سرطان باعث ورود پروتئين به ادرار مي‌شوند.
اگر چه بايد توجه داشت تب، ورزش شديد و بارداري هم در حالت‌هاي طبيعي حضور پروتئين در ادرار يا پروتئينوري را به دنبال دارند. به طور کلي وجود پروتئين در ادرار جزو آن مواردي است که نيازمند توجه ويژه پزشک است چون ممکن است مشکلات جدي‌تري را به دنبال داشته باشد. پروتئينوري اصلي‌ترين علامت بيماري کليوي است.

گلوکز (Glucose)
 

گلوکز، قندي است که در خون وجود دارد و غذاي اصلي سلول‌ها محسوب مي‌شود. به طور طبيعي مقادير بسيار اندکي از گلوکز در ادرار وجود دارد اما در شرايط عادي ادرار را عاري از گلوکز در نظر مي‌گيرند. در صورت جمع‌آوري 24 ساعته ادرار طبيعي ممکن است مقدار اين ماده کمتر از 5/0 گرم باشد.
حالت طبيعي: وجود ندارد
حالت غيرطبيعي: تغذيه وريدي (مثلا در مورد بيماران بستري در ICU) مي‌تواند باعث وجود گلوکز در ادرار شود. ديابت کنترل نشده هم باعث مي‌شود مقدار زيادي گلوکز در ادرار وارد شود. آسيب غدد فوق کليوي، آسيب کبدي، آسيب‌هاي مغزي، بعضي از مسموميت‌ها و بعضي از انواع مشکلات کليوي هم باعث گلوکزوري يا حضور گلوکز در ادرار مي‌شوند. اگر چه مثل پروتئينوري، اين حالت در زمان بارداري هم مي‌تواند به وجود بيايد که طبيعي محسوب مي‌شود.

کتون (Ketone)
 

وقتي چربي‌ها در بدن شکسته مي‌شوند و در جريان سوخت و ساز مصرف مي‌شوند کتون‌ها به وجود مي‌آيند. اين کتون‌ها در ادرار ترشح مي‌شوند. اما به طور طبيعي هيچ کتوني نبايد در ادرار ديده شود و حضور آنها نشان‌دهنده اين است که بدن به جاي مصرف گلوکز از چربي‌ها استفاده مي‌کند.
حالت طبيعي: وجود ندارد
حالت غيرطبيعي: ديابت کنترل نشده، رژيم بدون کربوهيدرات، گرسنگي شديد يا بيماري‌هايي مثل آنورکسيا و مصرف الکل باعث حضور کتون در ادرار مي‌شوند. مصرف بيش از حد آسپيرين، استفراغ طولاني‌مدت و بيماري‌هاي تب‌دار در کودکان هم حضور کتون در ادرار را به دنبال دارند.

کريستال (Crystals)
 

افراد سالم فقط مقدار بسيار کمي کريستال در ادرارشان وجود دارد. کريستال‌ها در واقع مقدمه تشکيل سنگ کليه‌اند و از روي هم قرار گرفتن آنها سنگ‌هاي کليوي تشکيل مي‌شوند. نوع کريستال‌هاي ادرار با توجه به بيماري و PH ادرار فرق مي‌کند.
حالت طبيعي: کم يا وجود ندارد
حالت غيرطبيعي: سنگ کليه، عفونت‌هاي ادراري و بعضي داروها باعث رسوب املاح و تشکيل کريستال‌ها مي‌شود.
گلبول‌ سفيد و قرمز(WBC, RBC)
گلبول‌هاي خوني به طور طبيعي در ادرار وجود ندارند. حضور آنها نشان‌دهنده هماچوري يا خون در ادرار است که به خاطر بيماري‌هاي مختلف به وجود مي‌آيد. وجود گلبول‌ سفيد هم نشان‌دهنده عفونت ادراري است.
حالت طبيعي: وجود ندارد يا حداکثرش بين 0 تا 4 گلبو‌ل‌سفيد و کمتر از دو عدد گلبول قرمز
حالت‌هاي غيرطبيعي: التهاب، عفونت، سنگ کليه، تومور کليوي و مثانه، ضربه به کليه يا آسيب مجاري ادراري باعث وجود RBC در ادرار مي‌شوند. WBCها يا گلبو‌هاي سفيد هم موقع عفونت، بيماري لوپوس، عفونت ادراري و تومور مثانه در ادرار افزايش مي‌يابند.
به غير از موارد فوق، اجزاي ديگري هم در آزمايش ادرار بررسي مي‌شوند Castها که انواع مختلف دارند و در بيماري‌هاي مختلف به وجود مي‌آيند. باکتري‌ها که حضور آنها هم با منفي، کم يا زياد مشخص مي‌شود و نشان‌دهنده عفونت ادرار است و در صورت لزوم براي تشخيص‌ نوع اين باکتري‌ها بايد آزمايش ديگري انجام داد که کشت ادرار مي‌باشد.

به چه کساني مي‌خورد؟
 

توضيحات فوق تا حدودي معني‌ کلمات موجود در جواب برگه آزمايش ادرار را مشخص مي‌کند اما فراموش نکنيد تفسير اين آزمايش فقط با دانستن جواب اين اجزا و معني انگليسي آنها کافي نيست. تفسير اين‌‌ آزمايش و تعيين علت بيماري‌هاي احتمالي حتما بايد با آزمايشات و معاينات مختلف ديگر توسط پزشک همراه باشد و آناليز ادرار فقط مقدمه‌اي براي تعيين بيماري‌ها است.

آزمايش‌هاي خانگي ادرار
 

بعضي از آزمايش‌هاي ادرار را مي‌توان در خانه انجام داد. اساس اکثر اين آزمايشات براساس خاصيت کروماتوگرافي يا صعود و تغيير رنگ مواد خاص موجود در يک مايع روي نوار آزمايش است. به همين دليل رقيق بودن ادرار ممکن است باعث نتايج منفي کاذب شود. براي ديابتي‌ها هم نوارهاي آزمايشي براي تعيين وجود گلوکز يا کتون در ادرار وجود دارد.
با توجه به پيشرفت اين کيت‌ها و افزايش دقت آنها مي‌توان تا حدود زيادي به خصوص در موارد مثبت به اين آزمايش‌ها اعتماد کرد اما به هر حال آزمايش آناليز ادرار براي تعيين پاسخ دقيق از همه اين کيت‌ها دقيق‌تر است.

چه نکاتي را بايد قبل از آزمايش ادرار در نظر بگيريم؟
 

آزمايش ادرار بهتراست صبح‌ها انجام شود. از مصرف بعضي غذاهاي خاص مثل لبو و چغندر، آسپارتات و هويج و شاه‌توت خودداري کنيد. ايستادن زياد قبل از انجام آزمايش و يا فعاليت شديد مي‌تواند نتايج آزمايش را تغيير دهد. خانم‌ها اگر در زمان قاعدگي قرار دارند، بهتر است آزمايش انجام ندهند يا به پزشک اطلاع دهند. نيم تا يک ساعت قبل از انجام آزمايش مقداري آب بنوشيد. مصرف بعضي داروهاي خاص مثل اريترومايسين و کوتريموکسازول يا ويتامين C هم رنگ ادرار را تغيير مي‌دهد. داروهاي مصرفي خود را در صورت امکان و با مشورت پزشک قطع کنيد يا به پزشک معالج اطلاع دهيد. نمونه ادرار بايد از وسط جريان ادرار تهيه شود. قبل از مصرف دستان خود را بشوييد تا نمونه‌گيري تميز انجام شود. به هيچ وجه داخل ظرف نمونه‌گيري را لمس نکنيد. آلت تناسلي را تميز کنيد (خانم‌ها بايد اين کار را از جلو به عقب انجام دهند تا باکتري‌هاي مدفوع محل دفع ادرار را آلوده نکند) شروع به ادرار کردن کنيد و بعد از چند لحظه نمونه را از وسط جريان جمع کنيد. بعد از جمع‌آوري لبه ظرف را لمس نکنيد و در آن را بگذاريد و به مسوول آزمايشگاه بدهيد. توجه داشته باشيد که نمونه‌گيري بايد بدون قطع شدن جريان ادرار انجام شود.

 

منبع:www.salamat.com
/ک