دارالعلم كاشان، خاستگاه نراقىها
دارالعلم كاشان، خاستگاه نراقىها
دارالعلم كاشان، خاستگاه نراقىها
نظرى بر موقعيت علمى حوزههاى شيعى در كاشان از گذشته تا حال
در اين مقاله سعى شده است تا سابقه تشيع در شهر كاشان، به خصوص از جهت موقعيت علمى، از قرون اوليه اسلامى بررسى شده و نيز مهمترين مراكز علمى شيعى اين شهر از گذشته تا حال معرفى شود; زيرا بى ترديد اين زمينهها بود كه رشد تشيع در مناطق مركزى ايران را تسهيل نموده و پرورش دانشمندانى فرهيخته مانند نراقىها را ممكن ساخت.
هم چنين سعى شده استبا استناد به منابع و نيز تفحص و تحقيق، سير علمى و آموزشى رايج، سوابق تاريخى، موقعيت فرهنگى و جايگاه اين نهادها از قرون اول هجرى تا اين زمان تبيين شود.
اميد است در اين همايش علمى و معنوى، مؤثر واقع گردد.
از همان سالهاى نخستين ورود دين اسلام به سرزمين ما، مردم اين شهر مذهب تشيع را انتخاب كردند. كاشان از جمله شهرهاى معدودى است كه در ايران قبل از تشكيل دولت صفويه اكثريت نفوس آن معتقد به مذهب شيعه اثنى عشريه بودهاند. بسيارى از تاريخ نگاران اسلامى كاشان را از مهمترين مراكز شيعه نشين ايران معرفى كردهاند و از جمله مؤلف كتاب ارزشمند «النقض» يعنى عبدالجليل رازى قزوينى درباره آن آورده است: «به قم و كاشان و آبه همه فتاوى و حكومات بر مذهب [امام] صادق و [امام] باقر عليهما السلام باشد و قاضى [اين شهر ] علوى يا شيعه باشد» . (1)
هم چنين ياقوت حموى (وفات 626 ه ق) در معجم البلدان در اين رابطه مىنويسد: «بيشترين مردمان كاشان را شيعيان اماميه تشكيل مىدهند» . (2) بعضى از مورخين متعصب و مخالف شيعه از جمله مؤلف «راحة الصدور» نيز از كاشان به عنوان شهر روافض ياد نمودهاند. (3)
در دوران اسلامى مخصوصا در سده سوم هجرى صدها عالم، شاعر، اديب و هنرمند از اين شهر برخاستهاند. يكى از آنها ابوالحسن على بن محمد كاشانى صاحب كتاب «جوامع الكبير فى الفقه» متوفى به سال 220 ه ق مىباشد. وى از اصحاب خاص حضرت جواد الائمه عليه السلام بوده است.
كاشان بنا به نوشته «حدود العالم» در سده چهارم هجرى (دوران حاكميت آل بويه) كانون دانش و ادب ايران بشمار مىرفت (4) و در عهد سلاجقه چنان كه راوندى يكى از مورخين آن دوره در كتاب «راحة الصدور و آية السرور» نگاشته است، منشا فضلا، هنرمندان و دانشمندان بوده است (5) و شخصيتهايى مانند ابو على عبد الجبار طوسى كاشانى، سيد ابو الرضا راوندى و سيد الامام ضياءالدين راوندى وزير شرف الدين انوشيروان بن خالد كاشانى را در آن دوران پرورش داده است.
با آغاز دوران هجوم مغول تحولات شگرفى در ايران روى داد.
ايرانيان معتقد به فرهنگ اسلامى، با وجود استيلاى اين مهاجمان ددمنش، به حفظ ميراثهاى ارزشمند خويش پرداختند. در آن ايام نيز كاشان دانش وران و هنرمندان بسيارى را به فرهنگ و تمدن ايران اسلامى تحويل داد، از جمله آنان مىتوان از عبدالرزاق بن احمد كاشانى و افضل الدين محمد مرقى مشهور به بابا افضل، استاد خواجه نصير الدين طوسى ياد نمود.
در عصر تيمورى نيز مىتوان از دانشمند رياضىدان و منجم بزرگ اسلامى جمشيد مسعود بن محمود طبيب كاشانى معروف به غياث الدين (متوفاى 790ق) ياد نمود. (6)
در دوران صفويان نيز سابقه تاريخى كاشان در مذهب شيعه باعث توجه خاص دولت مردان صفوى به اين شهر گرديد. در اين دوره گويندگان و شاعران از اطراف مملكتبه اين شهر آمدند و مجامع علمى و ادبى در آن رواج تام يافت.در نتيجه اين شرايط شخصيت هايى مانند محتشم كاشانى پرورده شدند. در عهد شاه طهماسب (سلطنت 930- 984 ه ق) اين شهر يكى از مراكز مهم علمى و امور دينى و نظارت بر محافل و مشاغل شرعى گرديد. محقق كركى در آن دوره براى تطبيق مؤسسات دينى با موازين مذهب شيعه به ايران آمد و با موافقتشاه در اين شهر اقامت گزيد و به دنبال آن نهضتبزرگ علمى در آن جا پديد آمد كه تا اوايل سده چهاردهم هجرى ادامه يافت و باعث تربيت و رشد افرادى مانند ملا محسن فيض كاشانى در حكمت الهى و حديث، ملا مهدى نراقى، ملا احمد نراقى و ملا حبيب الله شريف در فقه و اصول، ملا فتح الله كاشانى در تفسير و حديث و افراد شاخص ديگرى در ساير علوم اسلامى گرديد.
با آغار دوران قاجار مجامع علمى در برخى شهرها از رونق افتاد، ليكن كاشان در پرتو شخصيت علمى و جامعيت عالم عامل ملا مهدى نراقى (وفات 1209ق) يكى از مراكز قدرتمند حوزههاى علميه شيعه در ايران گرديد، چنان كه برخى از طلاب و دانش پژوهان حوزههاى درسى عراق نيز در پايان تحصيلات خود به كاشان آمده و فنون عقلى و نقلى را به صورت حضورى تكميل مىنمودند. جاذبه حوزه علميه كاشان حتى دانشمند بزرگ شيخ مرتضى انصارى را به اين شهر كشانيد. وى مدتى در كاشان با ملا احمد نراقى و حاج سيد محمد تقى پشت مشهدى گفتوگوى علمى داشته است، پس از درگذشت نراقى اول مركزيت علمى كاشان با وجود پشتوانههايى چون ملا احمد نراقى و برادران وى و فرزندان آنها هم چنان داير ماند و دانشمندان بزرگ و نامور در علوم و فنون گوناگون در آن محيط علمى پديد آمدند; از جمله مشاهير معاصر آن مىتوان از ميرزا ابوالقاسم نراقى، ميرزا مهدى نراقى دوم، ميرزا ابوتراب نطنزى، ملا حبيب الله شريف كاشانى، آقا مير سيد على يثربى، آخوند ملامحمد كاشانى (آخوند كاشانى)، حاج سيد مصطفى كاشانى، سيد ابوالقاسم كاشانى و شيخ محمد غروى كاشانى نام برد.
طبق اسناد موجود، نهادهاى آموزشى غنى و قابل توجهى از قرن پنجم هجرى در كاشان فعال بوده و برخى ديگر به مرور زمان از بين رفته است.
مدارس مهم كاشان از آن زمان تا كنون عبارت است از: مدرسه خواجه معين الدين كاشانى، مدرسه و كتابخانه شرفيه، مدرسه صفويه، مدرسه مجديه، مدرسه عزيزيه، دارالسياده غازانيه، مدرسه عماديه، مدرسه فتحانيه، مدرسه خواجه تاج الدين، مدرسه خان (سيد لطيف)، مدرسه حسينيه، مدرسه رزاقيه، مدرسه محمد صالح بيك، مدرسه ميان چال (آيت الله مدنى)، مدرسه درب يلان (آيت الله مصطفوى)، مدرسه سلطانيه (امام خمينى)، مدرسه آقا بزرگ، مدرسه مسجد گذر بابا ولى (مدرسه آيت الله سيد على يثربى) و مدرسه آيت الله اعتمادى.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران توسعه مدارس علميه و جذب علاقهمندان به دروس حوزوى در اين شهر قابل توجه و محسوس بوده است. به گفته يكى از مسؤلين از سال 1373ش تا كنون مدارس علمى اين شهر و اطراف آن با يك برنامه ريزى دقيق، رونق خوبى يافته است و در حال حاضر بيش از 1200 نفر در حوزههاى علميه اين شهر تحصيل مىكنند و معمولا از اساتيدى كه از مركز مديريتحوزه علميه قم حكم دارند براى تدريس استفاده مىشود. (7)
در حال حاضر يازده مدرسه دينى در كاشان و حومه آن فعاليت مىكنند.
به جز اين مدرسه كه در كاشان مركزيت دارد، حوزه علميه خواهران تحت عنوان «مكتب كوثر» داراى دويست و هفتاد طلبه از پايه اول تا پايان سطح است. (9)
هم چنين مدرسه علميه حضرت ولى عصر (عج) قمصر با يكصد و سى نفر طلبه از پايه اول تا پايه پنجم در سال 1396ق تاسيس شده است و نيز مدرسه علميه حضرت امام موسى بن جعفر عليه السلام در برزك كه سى نفر طلبه دارد و در سال 1373ش تاسيس شده است. مدرسه حضرت باقر العلوم عليه السلام نيز در مشهد اردهال در دهه اخير شروع به كار نموده و حدود سى نفر طلبه دارد. (10)
در جبهه غربى و مقابل سر در ورودى، ايوان بزرگ و مجللى در جلو گنبد، جلب توجه مىكند. گنبد با شكوه آن با دو پوشش آجرى مضاعف بنا شده و ارتفاع پوشش داخلى آن تا كف زمين بيش از 27 متر است.
بانى مدرسه پس از اتمام ساختمان باشكوه آن، وقف نامهاى تنظيم كرده و توليت مدرسه را به ملا احمد نراقى (وفات 1245 ه ق) و پس از وى به اولاد دانشمندش واگذار نمود و براى استمرار حيات علمى آن، موقوفات بسيارى تعيين نمود. از جمله آنها مىتوان از حدود 150 باب مغازه در بازار كاشان كه در مجاورت مدرسه واقع است، حدود دو سوم اراضى زيدى و چند باب آسياب در فين نام برد.
اين مدرسه باشكوه در عصر رضاخان تعطيل شد و موقوفات و حجرات مدرسه در دست هيئتها، بازاريان، اداره اوقاف و اداره فرهنگ قرار گرفته و حجراتش به صورت كلاس درس مختلط دانشآموزان، انبار مغازهداران و غيره درآمده بود. پس از تبعيد رضاخان از ايران و ايجاد آزادى نسبى، ملا احمد نراقى كه از جانب آيت الله حاج آقا حسين بروجردى، نماينده تام الاختيار در امور حوزه كاشان بود، پس از تعميرات كلى در آنجا به تدريس و تربيت طلاب علوم دينى و اسلامى پرداخت. از اساتيد مهم اين مدرسه از آن ايام تا به حال آقايان سيد حسين مناقب، سيد رضا علمالهدى، سيد اسد الله خراسانى، شيخ مرتضى قاسمى و حسينى افغانى مىباشند. در حال حاضر نيز سطوح متوسط و عالى و خارج توسط اساتيد مختلف تدريس مىشود. (11)
در مدرسه مذكور در حال حاضر نزديك به صد نفر مشغول تحصيل و تدريس هستند. (12)
حاج آقا رضا مدنى كاشانى فرزند ملا عبد الرسول كاشانى كه از مراجع بزرگ معاصر بوده پس از تكميل تحصيلات خويش در حوزه علميه قم در سال 1352ق به كاشان بازگشت و حدود دو سال بعد، مدرسه مزبور را به يكى از مراكز علوم اسلامى تبديل نمود. از آن زمان تا ارتحال معظم له (1371 ه ش) مقاطع مختلف مقدمات، سطوح متوسط و عالى توسط ايشان و عدهاى از اساتيد ديگر تدريس مىشد و در حال حاضر اين مدرسه تحت پوشش شوراى عالى مديريتحوزه علميه قم قرار گرفته است و در اين نهاد آموزشى بيش از صد نفر مشغول تحصيل و تدريس هستند پس از وفات حاج آقا رضا مدنى، فرزند ايشان حاج شيخ محمد تقى مدنى جانشين ايشان شده است. اين نهاد آموزشى از امكانات نسبتا مناسبى برخوردار است و طلاب آن از كتابخانه، وسايل سمعى و بصرى و رايانه بهره مىبرند. (14)
در حال حاضر اين مدرسه با زير بنايى در حدود سه هزار متر مربع داراى 30 حجره، كتاب خانه و كتب مرجع با بيش از پنج هزار جلد كتاب، سالن مطالعه، سيستم خدماتى و برنامههاى رايانهاى، از مدارس فعال كاشان است. مرحوم آيت الله سيد عباس اعتمادى در سال 1311ش در كاشان به دنيا آمد و پس از تحصيل سطوح عالى در كاشان و قم، در دروس آيات عظام محقق داماد، محمد على اراكى، عبدالنبى اراكى، سيد حسين طباطبايى بروجردى و سيد محمدرضا گلپايگانى (رحمة الله عليهم) شركت نمود و پس از هجرت به نجف اشرف به تكميل تحصيلات عاليه خود در نزد آيات عظام، سيد ابوالقاسم خويى، سيد محسن حكيم، عبدالهادى شيرازى، سيدمحمود شاهرودى و سيد جواد طباطبايى تبريزى پرداخت و به سال 1340 ه ش به كاشان بازگشت و به تدريس و تربيت طلاب پرداخت. وى به هنگام بازگشت از سفر مشهد مقدس، در بيست و يكم مرداد ماه 1375ش بر اثر سانحه رانندگى به لقاءالله پيوست. اين نهاد آموزشى در حال حاضر تحت نظر فرزند ايشان اداره مىشود. (15)
در سال 1357ش و هم زمان با پيروزى انقلاب اسلامى، وى بر اثر اصرار شاگردان و اطرافيان، حوزه درسى خود را از مدرسه و مسجد گذر باباولى به مدرسه عظيم سلطانيه (امام خمينى) انتقال داد و پس از آن مدرسه مزبور تعطيل شد (19) .
در اين جا بايد از دو مدرسه فعال ديگر حوزه علميه كاشان در حومه آن شهر نيز ياد نمود:
الف) مدرسه علميه امام اميرالمؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام در آران با حدود صد نفر طلبه كه اين نهاد آموزشى در سال 1371ش داير گرديده است و طلاب از پايه اول تا پايه ششم در آن جا به تحصيل اشتغال دارند. (20)
ب) مدرسه علميه شهدا در بيدگل كه از سال 1378ش شروع به كار نموده است و بيست و پنج نفر در آنجا به تحصيل مشغولند. (21)
1. حسن نراقى، حسن، آثار تاريخى شهرستانهاى كاشان و نطنز، تهران، انجمن آثار ملى، 1348ش.
2. بىنا، حدود العالم من المشرق الى المغرب، (به كوشش منوچهر ستوده) تهران، طهورى، 1362ش.
3. راوندى، محمد بن على بن سليمان، راحة الصدور و آية السرور در تاريخ آل سلجوق، به تصحيح محمد اقبال و تصحيحات مرحوم مجتبى مينوى، تهران، اميركبير، 1364ش.
4. محمد حسين رياحى، غياث الدين جمشيد كاشانى، دانشمند و رياضىدان بزرگ اسلامى، روزنامه همشهرى، 21/2/1374.
5. سياحت نامه شاردن، ترجمه محمد عباسى، تهران، اميركبير، 1336ش (6 جلد) .
6. فصلنامه ميراث جاويدان (مجله وقف) سال ششم، شماره دوم، تابستان 1377.
7. ياقوت حموى، معجم البلدان، بيروت، دار الاحياء التراث العربى، 1399ق - 1979م.
8 . رازى قزوينى، عبد الجليل، نقض بعض مثالب الروافض، تحقيق سيد جلال الدين محدث ارموى، تهران، 1331ش.
مقدمه
در اين مقاله سعى شده است تا سابقه تشيع در شهر كاشان، به خصوص از جهت موقعيت علمى، از قرون اوليه اسلامى بررسى شده و نيز مهمترين مراكز علمى شيعى اين شهر از گذشته تا حال معرفى شود; زيرا بى ترديد اين زمينهها بود كه رشد تشيع در مناطق مركزى ايران را تسهيل نموده و پرورش دانشمندانى فرهيخته مانند نراقىها را ممكن ساخت.
هم چنين سعى شده استبا استناد به منابع و نيز تفحص و تحقيق، سير علمى و آموزشى رايج، سوابق تاريخى، موقعيت فرهنگى و جايگاه اين نهادها از قرون اول هجرى تا اين زمان تبيين شود.
اميد است در اين همايش علمى و معنوى، مؤثر واقع گردد.
قسمت اول: سابقه تشيع در كاشان
از همان سالهاى نخستين ورود دين اسلام به سرزمين ما، مردم اين شهر مذهب تشيع را انتخاب كردند. كاشان از جمله شهرهاى معدودى است كه در ايران قبل از تشكيل دولت صفويه اكثريت نفوس آن معتقد به مذهب شيعه اثنى عشريه بودهاند. بسيارى از تاريخ نگاران اسلامى كاشان را از مهمترين مراكز شيعه نشين ايران معرفى كردهاند و از جمله مؤلف كتاب ارزشمند «النقض» يعنى عبدالجليل رازى قزوينى درباره آن آورده است: «به قم و كاشان و آبه همه فتاوى و حكومات بر مذهب [امام] صادق و [امام] باقر عليهما السلام باشد و قاضى [اين شهر ] علوى يا شيعه باشد» . (1)
هم چنين ياقوت حموى (وفات 626 ه ق) در معجم البلدان در اين رابطه مىنويسد: «بيشترين مردمان كاشان را شيعيان اماميه تشكيل مىدهند» . (2) بعضى از مورخين متعصب و مخالف شيعه از جمله مؤلف «راحة الصدور» نيز از كاشان به عنوان شهر روافض ياد نمودهاند. (3)
در دوران اسلامى مخصوصا در سده سوم هجرى صدها عالم، شاعر، اديب و هنرمند از اين شهر برخاستهاند. يكى از آنها ابوالحسن على بن محمد كاشانى صاحب كتاب «جوامع الكبير فى الفقه» متوفى به سال 220 ه ق مىباشد. وى از اصحاب خاص حضرت جواد الائمه عليه السلام بوده است.
كاشان بنا به نوشته «حدود العالم» در سده چهارم هجرى (دوران حاكميت آل بويه) كانون دانش و ادب ايران بشمار مىرفت (4) و در عهد سلاجقه چنان كه راوندى يكى از مورخين آن دوره در كتاب «راحة الصدور و آية السرور» نگاشته است، منشا فضلا، هنرمندان و دانشمندان بوده است (5) و شخصيتهايى مانند ابو على عبد الجبار طوسى كاشانى، سيد ابو الرضا راوندى و سيد الامام ضياءالدين راوندى وزير شرف الدين انوشيروان بن خالد كاشانى را در آن دوران پرورش داده است.
با آغاز دوران هجوم مغول تحولات شگرفى در ايران روى داد.
ايرانيان معتقد به فرهنگ اسلامى، با وجود استيلاى اين مهاجمان ددمنش، به حفظ ميراثهاى ارزشمند خويش پرداختند. در آن ايام نيز كاشان دانش وران و هنرمندان بسيارى را به فرهنگ و تمدن ايران اسلامى تحويل داد، از جمله آنان مىتوان از عبدالرزاق بن احمد كاشانى و افضل الدين محمد مرقى مشهور به بابا افضل، استاد خواجه نصير الدين طوسى ياد نمود.
در عصر تيمورى نيز مىتوان از دانشمند رياضىدان و منجم بزرگ اسلامى جمشيد مسعود بن محمود طبيب كاشانى معروف به غياث الدين (متوفاى 790ق) ياد نمود. (6)
در دوران صفويان نيز سابقه تاريخى كاشان در مذهب شيعه باعث توجه خاص دولت مردان صفوى به اين شهر گرديد. در اين دوره گويندگان و شاعران از اطراف مملكتبه اين شهر آمدند و مجامع علمى و ادبى در آن رواج تام يافت.در نتيجه اين شرايط شخصيت هايى مانند محتشم كاشانى پرورده شدند. در عهد شاه طهماسب (سلطنت 930- 984 ه ق) اين شهر يكى از مراكز مهم علمى و امور دينى و نظارت بر محافل و مشاغل شرعى گرديد. محقق كركى در آن دوره براى تطبيق مؤسسات دينى با موازين مذهب شيعه به ايران آمد و با موافقتشاه در اين شهر اقامت گزيد و به دنبال آن نهضتبزرگ علمى در آن جا پديد آمد كه تا اوايل سده چهاردهم هجرى ادامه يافت و باعث تربيت و رشد افرادى مانند ملا محسن فيض كاشانى در حكمت الهى و حديث، ملا مهدى نراقى، ملا احمد نراقى و ملا حبيب الله شريف در فقه و اصول، ملا فتح الله كاشانى در تفسير و حديث و افراد شاخص ديگرى در ساير علوم اسلامى گرديد.
با آغار دوران قاجار مجامع علمى در برخى شهرها از رونق افتاد، ليكن كاشان در پرتو شخصيت علمى و جامعيت عالم عامل ملا مهدى نراقى (وفات 1209ق) يكى از مراكز قدرتمند حوزههاى علميه شيعه در ايران گرديد، چنان كه برخى از طلاب و دانش پژوهان حوزههاى درسى عراق نيز در پايان تحصيلات خود به كاشان آمده و فنون عقلى و نقلى را به صورت حضورى تكميل مىنمودند. جاذبه حوزه علميه كاشان حتى دانشمند بزرگ شيخ مرتضى انصارى را به اين شهر كشانيد. وى مدتى در كاشان با ملا احمد نراقى و حاج سيد محمد تقى پشت مشهدى گفتوگوى علمى داشته است، پس از درگذشت نراقى اول مركزيت علمى كاشان با وجود پشتوانههايى چون ملا احمد نراقى و برادران وى و فرزندان آنها هم چنان داير ماند و دانشمندان بزرگ و نامور در علوم و فنون گوناگون در آن محيط علمى پديد آمدند; از جمله مشاهير معاصر آن مىتوان از ميرزا ابوالقاسم نراقى، ميرزا مهدى نراقى دوم، ميرزا ابوتراب نطنزى، ملا حبيب الله شريف كاشانى، آقا مير سيد على يثربى، آخوند ملامحمد كاشانى (آخوند كاشانى)، حاج سيد مصطفى كاشانى، سيد ابوالقاسم كاشانى و شيخ محمد غروى كاشانى نام برد.
طبق اسناد موجود، نهادهاى آموزشى غنى و قابل توجهى از قرن پنجم هجرى در كاشان فعال بوده و برخى ديگر به مرور زمان از بين رفته است.
مدارس مهم كاشان از آن زمان تا كنون عبارت است از: مدرسه خواجه معين الدين كاشانى، مدرسه و كتابخانه شرفيه، مدرسه صفويه، مدرسه مجديه، مدرسه عزيزيه، دارالسياده غازانيه، مدرسه عماديه، مدرسه فتحانيه، مدرسه خواجه تاج الدين، مدرسه خان (سيد لطيف)، مدرسه حسينيه، مدرسه رزاقيه، مدرسه محمد صالح بيك، مدرسه ميان چال (آيت الله مدنى)، مدرسه درب يلان (آيت الله مصطفوى)، مدرسه سلطانيه (امام خمينى)، مدرسه آقا بزرگ، مدرسه مسجد گذر بابا ولى (مدرسه آيت الله سيد على يثربى) و مدرسه آيت الله اعتمادى.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران توسعه مدارس علميه و جذب علاقهمندان به دروس حوزوى در اين شهر قابل توجه و محسوس بوده است. به گفته يكى از مسؤلين از سال 1373ش تا كنون مدارس علمى اين شهر و اطراف آن با يك برنامه ريزى دقيق، رونق خوبى يافته است و در حال حاضر بيش از 1200 نفر در حوزههاى علميه اين شهر تحصيل مىكنند و معمولا از اساتيدى كه از مركز مديريتحوزه علميه قم حكم دارند براى تدريس استفاده مىشود. (7)
در حال حاضر يازده مدرسه دينى در كاشان و حومه آن فعاليت مىكنند.
قسمت دوم: نهادهاى آموزشى حوزه علميه كاشان
1. مدارس تحت پوشش حضرت آيت الله سيد مهدى يثربى
به جز اين مدرسه كه در كاشان مركزيت دارد، حوزه علميه خواهران تحت عنوان «مكتب كوثر» داراى دويست و هفتاد طلبه از پايه اول تا پايان سطح است. (9)
هم چنين مدرسه علميه حضرت ولى عصر (عج) قمصر با يكصد و سى نفر طلبه از پايه اول تا پايه پنجم در سال 1396ق تاسيس شده است و نيز مدرسه علميه حضرت امام موسى بن جعفر عليه السلام در برزك كه سى نفر طلبه دارد و در سال 1373ش تاسيس شده است. مدرسه حضرت باقر العلوم عليه السلام نيز در مشهد اردهال در دهه اخير شروع به كار نموده و حدود سى نفر طلبه دارد. (10)
2. مدرسه سلطانى (امام خمينى)
در جبهه غربى و مقابل سر در ورودى، ايوان بزرگ و مجللى در جلو گنبد، جلب توجه مىكند. گنبد با شكوه آن با دو پوشش آجرى مضاعف بنا شده و ارتفاع پوشش داخلى آن تا كف زمين بيش از 27 متر است.
بانى مدرسه پس از اتمام ساختمان باشكوه آن، وقف نامهاى تنظيم كرده و توليت مدرسه را به ملا احمد نراقى (وفات 1245 ه ق) و پس از وى به اولاد دانشمندش واگذار نمود و براى استمرار حيات علمى آن، موقوفات بسيارى تعيين نمود. از جمله آنها مىتوان از حدود 150 باب مغازه در بازار كاشان كه در مجاورت مدرسه واقع است، حدود دو سوم اراضى زيدى و چند باب آسياب در فين نام برد.
اين مدرسه باشكوه در عصر رضاخان تعطيل شد و موقوفات و حجرات مدرسه در دست هيئتها، بازاريان، اداره اوقاف و اداره فرهنگ قرار گرفته و حجراتش به صورت كلاس درس مختلط دانشآموزان، انبار مغازهداران و غيره درآمده بود. پس از تبعيد رضاخان از ايران و ايجاد آزادى نسبى، ملا احمد نراقى كه از جانب آيت الله حاج آقا حسين بروجردى، نماينده تام الاختيار در امور حوزه كاشان بود، پس از تعميرات كلى در آنجا به تدريس و تربيت طلاب علوم دينى و اسلامى پرداخت. از اساتيد مهم اين مدرسه از آن ايام تا به حال آقايان سيد حسين مناقب، سيد رضا علمالهدى، سيد اسد الله خراسانى، شيخ مرتضى قاسمى و حسينى افغانى مىباشند. در حال حاضر نيز سطوح متوسط و عالى و خارج توسط اساتيد مختلف تدريس مىشود. (11)
در مدرسه مذكور در حال حاضر نزديك به صد نفر مشغول تحصيل و تدريس هستند. (12)
3. مدرسه آيت الله حاج آقا رضا مدنى كاشانى (مدرسه ميان چال)
حاج آقا رضا مدنى كاشانى فرزند ملا عبد الرسول كاشانى كه از مراجع بزرگ معاصر بوده پس از تكميل تحصيلات خويش در حوزه علميه قم در سال 1352ق به كاشان بازگشت و حدود دو سال بعد، مدرسه مزبور را به يكى از مراكز علوم اسلامى تبديل نمود. از آن زمان تا ارتحال معظم له (1371 ه ش) مقاطع مختلف مقدمات، سطوح متوسط و عالى توسط ايشان و عدهاى از اساتيد ديگر تدريس مىشد و در حال حاضر اين مدرسه تحت پوشش شوراى عالى مديريتحوزه علميه قم قرار گرفته است و در اين نهاد آموزشى بيش از صد نفر مشغول تحصيل و تدريس هستند پس از وفات حاج آقا رضا مدنى، فرزند ايشان حاج شيخ محمد تقى مدنى جانشين ايشان شده است. اين نهاد آموزشى از امكانات نسبتا مناسبى برخوردار است و طلاب آن از كتابخانه، وسايل سمعى و بصرى و رايانه بهره مىبرند. (14)
4. مدرسه مرحوم آيت الله سيد عباس اعتمادى
در حال حاضر اين مدرسه با زير بنايى در حدود سه هزار متر مربع داراى 30 حجره، كتاب خانه و كتب مرجع با بيش از پنج هزار جلد كتاب، سالن مطالعه، سيستم خدماتى و برنامههاى رايانهاى، از مدارس فعال كاشان است. مرحوم آيت الله سيد عباس اعتمادى در سال 1311ش در كاشان به دنيا آمد و پس از تحصيل سطوح عالى در كاشان و قم، در دروس آيات عظام محقق داماد، محمد على اراكى، عبدالنبى اراكى، سيد حسين طباطبايى بروجردى و سيد محمدرضا گلپايگانى (رحمة الله عليهم) شركت نمود و پس از هجرت به نجف اشرف به تكميل تحصيلات عاليه خود در نزد آيات عظام، سيد ابوالقاسم خويى، سيد محسن حكيم، عبدالهادى شيرازى، سيدمحمود شاهرودى و سيد جواد طباطبايى تبريزى پرداخت و به سال 1340 ه ش به كاشان بازگشت و به تدريس و تربيت طلاب پرداخت. وى به هنگام بازگشت از سفر مشهد مقدس، در بيست و يكم مرداد ماه 1375ش بر اثر سانحه رانندگى به لقاءالله پيوست. اين نهاد آموزشى در حال حاضر تحت نظر فرزند ايشان اداره مىشود. (15)
5. مدرسه آيت الله مصطفوى
6. مدرسه آقا بزرگ حاج محمد تقى خان خانبان
7. مدرسه مسجد گذر باباولى
در سال 1357ش و هم زمان با پيروزى انقلاب اسلامى، وى بر اثر اصرار شاگردان و اطرافيان، حوزه درسى خود را از مدرسه و مسجد گذر باباولى به مدرسه عظيم سلطانيه (امام خمينى) انتقال داد و پس از آن مدرسه مزبور تعطيل شد (19) .
در اين جا بايد از دو مدرسه فعال ديگر حوزه علميه كاشان در حومه آن شهر نيز ياد نمود:
الف) مدرسه علميه امام اميرالمؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام در آران با حدود صد نفر طلبه كه اين نهاد آموزشى در سال 1371ش داير گرديده است و طلاب از پايه اول تا پايه ششم در آن جا به تحصيل اشتغال دارند. (20)
ب) مدرسه علميه شهدا در بيدگل كه از سال 1378ش شروع به كار نموده است و بيست و پنج نفر در آنجا به تحصيل مشغولند. (21)
1. حسن نراقى، حسن، آثار تاريخى شهرستانهاى كاشان و نطنز، تهران، انجمن آثار ملى، 1348ش.
2. بىنا، حدود العالم من المشرق الى المغرب، (به كوشش منوچهر ستوده) تهران، طهورى، 1362ش.
3. راوندى، محمد بن على بن سليمان، راحة الصدور و آية السرور در تاريخ آل سلجوق، به تصحيح محمد اقبال و تصحيحات مرحوم مجتبى مينوى، تهران، اميركبير، 1364ش.
4. محمد حسين رياحى، غياث الدين جمشيد كاشانى، دانشمند و رياضىدان بزرگ اسلامى، روزنامه همشهرى، 21/2/1374.
5. سياحت نامه شاردن، ترجمه محمد عباسى، تهران، اميركبير، 1336ش (6 جلد) .
6. فصلنامه ميراث جاويدان (مجله وقف) سال ششم، شماره دوم، تابستان 1377.
7. ياقوت حموى، معجم البلدان، بيروت، دار الاحياء التراث العربى، 1399ق - 1979م.
8 . رازى قزوينى، عبد الجليل، نقض بعض مثالب الروافض، تحقيق سيد جلال الدين محدث ارموى، تهران، 1331ش.
پىنوشتها:
1. النقض، ص 494.
2. معجم البلدان، ج 4، ص 296.
3. راحة الصدور و آية السرور، ص 314.
4. حدود العالم، ص 143.
5. راحة الصدور و آية السرور، ص 51.
6. مقاله مندرج در روزنامه همشهرى درباره «غياث الدين جمشيد كاشانى» .
7. به نقل از حجة الاسلام والمسلمين آقاى مهدى مردان.
8. با استناد به مقاله مدارس كاشان در مجله وقف ص 78 و نيز به نقل از آقاى مهدى مردان.
9. به نقل از حجة الاسلام والمسلمين آقاى مردان.
10. همان.
11. ميراث جاويدان، ص 77.
12. گزارش آقاى محسن آبياتى به نقل از يكى از مسئولين مدرسه سلطانى (امام خمينى) .
13. مجله وقف، مقاله مدارس كاشان در مجله وقف ص 74 و 75 به نقل از سياحت نامه شاردن ج 3 ص 83 .
14. به نقل از برادر ارجمند آقاى ابراهيم خرمى مشگانى.
15. ميراث جاويدان، ص 78.
16. همان.
17. مجله وقف، مقاله مدارس كاشان، ص 77.
18. آثار تاريخى كاشان و نطنز، ص 200.
19. مجله وقف، مقاله مدارس كاشان ص 77 و 78.
20. به نقل از آقاى مهدى مردان.
21. همان.
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}