سيره قرآني امام صادق عليه السلام(2)


 

نويسنده:محمد جواد مروجي طبسي




 

اهتمام و سفارش به تلاوت قرآن
 

امام صادق عليه السلام علاوه بر سيره عملي خود كه به تلاوت قرآن مجيد در شبانه روز اهميت مي داد، به ديگران نيز سفارش مي كرد كه از اين كتاب آسماني غفلت نورزند. امام با بيان عظمت قرآن، ديگران را در شب و روز و پيش از خواب و همچنين در فرصت هاي پيش آمده، به تلاوت كتاب خدا دعوت مي كرد. موارد زير نشانگر اين تشويق هاست.

1. روزي پنجاه آيه قرآن بخوانيد
 

حريز از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه فرمود: « القرآن عهد الله الي خلقه فقد ينبغي للمرء المسلم أن ينظر في عهده و أن يقرأ منه في كل يوم خمسين آيه؛ قرآن برنامه اي است الهي پس بسيار شايسته است كه هر فرد مسلمان در عهد نامه الهي اش به دقت نظر افكند و هر روز دست كم پنجاه آيه را با تدبير تلاوت كند» . (1)

2. درجات بهشت به تعداد آيات قرآن
 

مفضل بن عمر از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه فرمود: «عليكم بتلاوه القرآن فان درجات الجنه علي عدد آيات القرآن، فاذا كان يوم القيامه قيل لقاري القرآن اقرأ و ارقأ فكلما قرأ آيه يرقي درجه؛ بر شما باد به تلاوت قرآن! زيرا كه درجات بهشت با عدد آيات مساوي است. روز قيامت به قاري قرآن گفته مي شود كه: بخوان و بالا برو. و او هر آيه كه مي خواند، يك درجه بالاتر مي رود». (2)

3. پيش از خواب قرآن بخوانيد
 

امام صادق عليه السلام به فضيل بن يسار فرمود: «ما يمنع التاجر منكم المشغول في سوقه اذا رجع الي منزله ان لا ينام حتي يقرأ سوره من القرآن فتكتب له مكان كل آيه يقروها عشر حسنات و يمحي عنه عشر سيئات؛ چه مانعي دارد كه يك تاجر در بازار كه سرگرم داد و ستد است، وقتي به خانه آمد، پيش از آن كه بخوابد، سوره اي از قرآن بخواند تا به هر آيه ده حسنه به او بدهند و ده گناه از او محو شود». (3)

4. در دل شب، قرآن بخوانيد
 

آن حضرت فرمود: «در روز قيامت فردي را براي حساب صدا مي كنند، پس قرآن در پيش روي او قرار مي گيرد و مي گويد: خدايا! من قرآنم و اين بنده تو در راه تلاوت من خود را به رنج و تعب انداخت و در دل هاي شب مرا تلاوت كرد و قلبش را روشن و اشكش جاري شد. پروردگارا! او را از من خشنود كن؛ همچنان كه من از او خشنودم».
خداوند عزيز جبار مي فرمايد: «بنده من! دست راستت را بياور. آنگاه آن را از رضوان و دست چپ او را از رحمت پر مي كند و سپس به او مي فرمايد: اين بهشت ماست، بخوان و بالا برو! پس او آيه مي خواند و يك درجه ترفيع مي شود» . (4)

5. صد آيه در نماز شب بخوانيد
 

اسحاق بن عمار از امام صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود:«من قرأ مائه آيه يصلي بها في ليله كتب الله عزوجل له بها قنوت ليله. و من قرأ مائتي آيه في غير صلاه كتب الله له في اللوح قنطاراً من الحسنات و القنطار الف و مائتا اوقيه و الاوقيه اعظم من جبل احد؛ تلاوت صد آيه از قرآن در نماز شب،‌ با قنوت يك شب مساوي است و كسي كه دويست آيه در غير نماز بخواند، يك قنطار حسنه برايش نوشته مي شود و قنطار 1200 اوقيه است و هر اوقيه اي از كوه احد بزرگ تر است». (5)

6. در شب هاي جمعه، قرآن بخوانيد
 

زيد شحام گويد: حضرت امام جعفر صادق عليه السلام در شب جمعه اي در بين راه به من فرمود:
«اقرأ فانها ليله الجمعه قرآناً. فقرات:( اِنَّ يَومَ الْفَصْلِ ميقانُهُم اجْمَعينَ يَوَ لا يُعْني مَوْلَي عَنْ مَوْلَي شَيْئاً و لا هُمْ يُنْصَرونَ اِلّا مَنْ رَحِمَ الله) (6) فقال ابو عبدالله: نحن و الله الذي يرحم الله و نحن و الله الذي استثني الله و لكنّا نغني عنهم؛ قرآن بخوان كه امشب شب جمعه است. پس اين آيه را خواندم: روز جدايي- حق از باطل - وعده گاه همه آنهاست؛ روزي كه هيچ دوستي كمترين كمكي به دوستش نمي كند و از هيچ سو ياري نمي شوند. مگر افرادي را كه خداوند ياري كند. امام فرمود: به خدا سوگند! اين مائيم كه خداوند به مارحم مي كند و ما را پروردگار استثنا كرده است، ولكن ما به دوستانمان سود خواهيم رساند». (7)

7. جوانان قرآن بخوانند
 

امام صادق عليه السلام مي فرمايد:
«من قرأ القرآن و هو شابّ مومن اختلط القرآن بلحمه و دمه و جعله الله مع السفره الكرام البرره و كان القرآن حجيزاً عنه يوم القيامه يقول: يا رب انّ كلّ عامل قد اصاب اجر عمله غير عاملي فبلّغ به اكرم عطاياك.
فيكسوه الله حلتين من حل الجنه و يوضع علي راسه تاج الكرامه ثم يقال له: هل ارضيناك فيه؟ فيقول القرآن : يا رب قد كنت ارغب له فيما هو أفضل من هذا. فيعطي الامان بيمينه و الخلد بيساره ثم يدخل الجنه فيقال له: اقرأ و اصعد درجه. ثم يقال له: هل بلّغنا به و ارضيناك؟ فيقول: نعم؛ هر جوان مؤمني كه قرآن تلاوت كند، قرآن با گوشت و خون او آميخته مي گردد و باسفراي گرامي خدا همنشين خواهد بود و همانا قرآن حائلي بين او [و بين تيرگي ها] در روز قيامت خواهد بود.
قرآن به محضر پروردگار مي گويد: خدايا! هر كارگري اجر و مزد كار خويش را دريافته، جز اين جوان؛ پس بهترين عطاياي خود را به او برسان. خداوند دو لباس از لباس هاي بهشتي به او مي پوشاند و بر سرش تاج كرامت را مي گذارد. سپس به قرآن خطاب مي شود كه: آيا تو را درباره او راضي كرديم؟ قرآن كريم در پاسخ مي گويد: خدايا! دوست مي داشتم كه بهتر از اين كرامت ها را به او مي دادي. پس در دست راست آن جوان، امان نامه و در دست چپش زندگي ابدي در بهشت مي دهند. سپس وارد بهشت مي گردد و به او گفته مي شود: قرآن بخوان و يك درجه بالا برو. آن گاه به قرآن گفته مي شود: آيا عطايا و كرامت هاي خود را به او رسانديم. آيا تو را راضي كرديم؟ قرآن در پاسخ مي گويد: آري». (8)

8. پرتو افشاني خانه قرآني
 

بسياري از خانه هاي مسلمانان به دليل برخي مسائل در آنها، ويژگي خاصي دارند؛ از جمله خانه اي كه در آن قرآن تلاوت شود، نوري مي درخشد كه آسمان نيز از درخشش نوراني مي شود. امام صادق عليه السلام فرمود: «الدار اذا تُلي فيها كتاب الله لها نور ساطع في السماء و تعرف من بين الدور؛ (9) هنگامي كه در خانه اي قرآن خوانده شود، براي آن، نور درخشاني خواهد بود كه در آسمان بدرخشد و در بين خانه ها شناخته شود».
و فرمود: «ان البيت اذا كان فيه المرء المسلم يتلو القرآن يتراءه اهل السماء كما يتراءي اهل الدنيا الكوكب الدّريّ في السماء؛ اگر در خانه اي كه مسلماني در آن هست، قرآن خوانده شود، در آسمان ها چنان براي اهل آسمان جلوه كند كه ستارگان درخشان و پرفروغ آسمان براي اهل زمين جلوه مي كنند». (10)

رعايت آداب در تلاوت قرآن
 

امام صادق عليه السلام به رعايت آداب قرائت نيز اهتمام داشت كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم:

1. رعايت اخلاص در تلاوت
 

امام صادق عليه السلام فرمود: «خوانندگان قرآن، سه دسته هستند: عده اي براي نزديك شدن به سلاطين و زورمندان و براي سلطه يافتن بر مردم قرآن مي خوانند، كه اين دسته از اهل آتش اند. دسته دوم حروف قرآن را حفظ و حدود آن را ضايع كرده اند، اين دسته نيز اهل آتش اند. دسته سوم قرآن مي خوانند تا زير پوشش آن قرار گيرند، به محكم و به متشابه آن اعتقاد دارند، فرايض قرآن را به جاي مي آورند و حلال آن را حلال و حرام آن را حرام مي شمارند و در مقام عمل، تسليم قوانين قرآن اند. اين دسته همان كساني هستند كه دست رحمت الهي آنان را از هر لغزشي نجات مي دهد و آنان اهل بهشت اند و درباره هر كه بخواهند، حق شفاعت دارند». (11)

2. براي خودنمايي نباشد
 

همچنين فرمود: «پارهاي از مردم قرآن را تلاوت مي كنند كه گفته مي شود: چه خوب مي خواند! و برخي براي تأمين معاش قرآن مي خوانند. در اين دو دسته خيري نيست.
ولي بعضي از مردم قرآن مي خوانند كه از راهنمايي هاي آن بهره مند شوند و در نماز و در هر حال، شب و روز از آيات الهام بخش قرآن بهره معنوي و فكري بردارند». (12)

3. براي منافع مادي و دنيوي نباشد
 

و نيز فرمود: «كسي كه بر سلطان جائري وارد شود و براي رسيدن به پول و ثروت و آرزوهاي مادي و دنيوي قرآن بخواند، چنين كسي مورد لعن خداوند خواهد بود و به هر حرفي، ده لعنت و شنونده نيز به هر حرفي يك لعنت خواهد شد». (13)

4. قرآن از رو خوانده شود
 

امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «كسي كه قرآن را از روي آن تلاوت كند، نور ديدگانش زياد مي گردد و بار گناه پدر و مادرش سبك مي شود؛ هر چند كه هر دو كافر باشند». (14)
همچنين فرمود: «خواندن قرآن از روي آن، موجب تخفيف عذاب از پدر و مادر مي شود؛ گر چه كافر باشند». (15)

5. پيش از تلاوت، استعاذه شود
 

از امام صادق عليه السلام درباره استعاذه پيش از خواندن قرآن پرسيده شد، در پاسخ فرمود: «نعم فتوذ بالله من الشيطان الرجيم؛ بله، از شيطان رانده شده به خدا پناه ببر». (16)

6. قرآن را با خضوع و خشوع بخوانيد
 

امام فرمود: «ان القرآن نزل بالحزن فاقرأه بالحزن؛ قرآن كريم با حزن نازل شد، پس شما نيز آن را با حزن و خشوع بخوان». (17)
و فرمود: «كسي كه قرآن بخواند، ولي قلبش خاضع نشود و احساس حزن در خود نكند، امر بزرگي را كوچك شمرده و زيان كرده است. پس تلاوت كننده قرآن به سه چيز نياز دارد: 1. قلب خاشع، 2. فكري فارغ، 3. موضعي آرام؛ زيرا قلب كه خاشع شد، افكار شيطاني فرار مي كند. و دل كه فارغ گشت، به تمام وجود متوجه قرآن مي شود و موجبات تفرقه فكر رخت بر مي بندد و از نورانيت كلام خدا و آثار آن محروم نخواهد شد. و هر گاه جاي آرام وخلوتي انتخاب كند، با رعايت آن دو اصل پيشين، همانا روح و جان او با كلام خدا انس مي گيرد و شيريني حرف زدن با خدا را لمس مي كند. همچنين الطاف پنهان الهي را احساس مي کند؛ در نتيجه، حالت انس با قرآن را بر هر حالت ديگر ترجيح مي دهد و بهترين وقت خود را در همين لحظه مي بيند.
پس به دقت بنگر كه منشور الهي را چگونه مي خواني و در برابر اوامر و نواهي آن چه موضعي داري و در قبال حدود آن چگونه خواهي بود؛ زيرا قرآن، كتابي است كه باطل در ساحت مقدس آن راه ندارد و از جانب خداوند حكيم است. پس به دقت تلاوت كن و در هر وعد و وعيدي توقف كن و در مثال ها و مواعظ آن تفكر كن. مواظبت كن كه به موازات صحت قرائت، در اقامه حدود آن كوشا باشي». (18)
آن حضرت در همين زمينه از پيامبر مطلبي نقل فرموده كه ذكر آن خالي از فايده نيست:
«رسول خدا صلي الله عليه و آله با جمعي از جوانان ملاقات كرد و فرمود: مي خواهم آياتي از قرآن را براي شما بخوانم. هر كه تحت تأثير قرار گرفت و اشك ريخت، من بهشت را برايش ضمانت مي كنم. و سپس آخر سوره زمر را تلاوت كرد. همه اشك ريختند، مگر يك جوان كه گفت: يا رسول الله! من تباكي كردم، ولي اشكم جاري نشد. حضرت فرمود: من مجدداً مي خوانم. هر كه اشك ريخت، اهل بهشت خواهد بود. و سپس آيات را دوباره خواند و اين بار همه در اثر انعطاف پذيري اشك ريختند و همه شايستگي بهشت پيدا كردند». (19)

7. در آيات و مواعظ آن انديشه كنيد
 

در چهار روايت ديگر، امام صادق عليه السلام بر تفكر و تأمل در هر آيه اي كه مي خواند - به ويژه آيات بهشت و جهنم - امر فرموده تا تلاوت كننده، تجلي خداي را در قرآن به چشم دل ببيند. امام صادق عليه السلام در مقام دعا مي فرمود:
«پرودگارا! عهدنامه خود را منتشر ساختي . پس نگاه مرا در آن عبادت قرار ده و قرائتم را تفكر و تفكرم را موجب عبرت. خدايا! قرائتم را قرائت بدون تفكر قرار مده و نظرم را در قرآن توأم با غفلت مگردان». (20)
و فرمود: «لقد تجلّي الله لخلقه في كلامه و لكنهم لا يبصرون؛ خداوند در سخنان خود در قرآن براي بندگانش تجلي كرده است، ولي بسياري از مردم اين تجلي را نمي بينند». (21)
و نيز فرمود: «قرآن، مشعل فروزان هدايت و چراغ راه در تاريكي هاست. پس بايد ديده خود را باز كنيم و براي كسب نور، چشم بصيرت را بگشاييم؛ زيرا تفكر، حيات قلب هر انسان آگاهي است». (22)
ودرتفسير آيه مبارکه (يتلونه حق تلاوته) فرمود: « الوقوف عند ذکر الجنه و النار؛ حق تلاوت قرآن؛ توقف وتفکر درهر آيه اي است که بهشت وجهنم را مطرح مي کند».(22)

8. سكوت به هنگام شنيدن آيات قرآن
 

كتاب آسماني و قرآن مجيد آن قدر والا و ارزشمند است كه بندگان خدا حتي به هنگام شنيدن آيات نيز بايد سرا پا گوش باشند و سكوت كنند. در اين زمينه، هم خود قرآن مجيد فرموده: «اگر قرآن خوانده شد، به آن آيات گوش دهيد و سكوت كنيد» و هم معصومان عليهم السلام از جمله امام صادق عليه السلام فرموده: «يجب الانصات للقرآن في الصلاه و غيرها و اذا قرأ عندك القرآن وجب عليك الانصات واستماع؛ واجب است كه به هنگام تلاوت قرآن چه د رنماز و چه در غير نماز، سكوت كني و هر گاه در حضور تو قرآن خوانده شد، واجب است بر تو كه سكوت كامل را رعايت كني». (24)

9. با شتاب خوانده نشود
 

دستور ديگر امام صادق عليه السلام آن است كه سعي شود به هنگام قرائت قرآن، به سرعت و با شتاب آن را نخوانيم و در تفسير آيه مباركه (و رتل القرآن ترتيلا) فرمود: «هو أن تتمكث فيه و تحسّن فيه صوتك؛ با تأمل و تأني بخواني و در برخورد با هر آيه، درنگ كني و آن را با صوت نيكو بخواني». (25)
و فرمود: «قرآن با شتاب زدگي خوانده نمي شود، بلكه كلمه كلمه و بادقت خوانده مي شود. پس به هر آيه اي كه درباره بهشت مي رسيم، بايد مقداري توقف كنيم و از خدا آن را بخواهيم و همچنين آيه اي كه از جهنم سخن مي گويد، بايد به خدا پناه ببريم». (26)
امام صادق عليه السلام از امير مؤمنان عليه السلام در معناي (و رتل القرآن ترتيلا) نقل كرده است كه فرمود: «قرآن، بيانگر همه معارف است. در هنگام تلاوت، هدف شما تمام كردن سوره نباشد، بلكه با تأني بخوانيد تا قلب هايتان به نرمي و انعطاف گرايد». (27)

10. با صداي بلند و نيكو بخوانيد
 

به امام صادق عليه السلام عرض كردند: شخصي معتقد است كه دعا وقتي اثر دارد و كارساز است كه به صداي بلند خوانده شود. امام فرمود:
«ايرادي ندارد؛ زيرا علي بن حسين عليه السلام بهترين صوت را در تلاوت قرآن داشت و بسيار بلند مي خواند كه تمام اهل خانه مي شنيدند. و امام باقر عليه السلام نيز از همه مردم صوتش در تلاوت قرآن بهتر بود و شب ها كه بر مي خواست و قرآن مي خواند، بلند مي خواند، حتي رهگذران و مخصوصاً سقّاها مي ايستادند و گوش مي دادند». (28)

سيره قرآني امام صادق عليه السلام(2)
 

نويسنده:محمد جواد مروجي طبسي

اهتمام و سفارش به تلاوت قرآن
 

امام صادق عليه السلام علاوه بر سيره عملي خود كه به تلاوت قرآن مجيد در شبانه روز اهميت مي داد، به ديگران نيز سفارش مي كرد كه از اين كتاب آسماني غفلت نورزند. امام با بيان عظمت قرآن، ديگران را در شب و روز و پيش از خواب و همچنين در فرصت هاي پيش آمده، به تلاوت كتاب خدا دعوت مي كرد. موارد زير نشانگر اين تشويق هاست.

1. روزي پنجاه آيه قرآن بخوانيد
 

حريز از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه فرمود: « القرآن عهد الله الي خلقه فقد ينبغي للمرء المسلم أن ينظر في عهده و أن يقرأ منه في كل يوم خمسين آيه؛ قرآن برنامه اي است الهي پس بسيار شايسته است كه هر فرد مسلمان در عهد نامه الهي اش به دقت نظر افكند و هر روز دست كم پنجاه آيه را با تدبير تلاوت كند» . (1)

2. درجات بهشت به تعداد آيات قرآن
 

مفضل بن عمر از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه فرمود: «عليكم بتلاوه القرآن فان درجات الجنه علي عدد آيات القرآن، فاذا كان يوم القيامه قيل لقاري القرآن اقرأ و ارقأ فكلما قرأ آيه يرقي درجه؛ بر شما باد به تلاوت قرآن! زيرا كه درجات بهشت با عدد آيات مساوي است. روز قيامت به قاري قرآن گفته مي شود كه: بخوان و بالا برو. و او هر آيه كه مي خواند، يك درجه بالاتر مي رود». (2)

3. پيش از خواب قرآن بخوانيد
 

امام صادق عليه السلام به فضيل بن يسار فرمود: «ما يمنع التاجر منكم المشغول في سوقه اذا رجع الي منزله ان لا ينام حتي يقرأ سوره من القرآن فتكتب له مكان كل آيه يقروها عشر حسنات و يمحي عنه عشر سيئات؛ چه مانعي دارد كه يك تاجر در بازار كه سرگرم داد و ستد است، وقتي به خانه آمد، پيش از آن كه بخوابد، سوره اي از قرآن بخواند تا به هر آيه ده حسنه به او بدهند و ده گناه از او محو شود». (3)

4. در دل شب، قرآن بخوانيد
 

آن حضرت فرمود: «در روز قيامت فردي را براي حساب صدا مي كنند، پس قرآن در پيش روي او قرار مي گيرد و مي گويد: خدايا! من قرآنم و اين بنده تو در راه تلاوت من خود را به رنج و تعب انداخت و در دل هاي شب مرا تلاوت كرد و قلبش را روشن و اشكش جاري شد. پروردگارا! او را از من خشنود كن؛ همچنان كه من از او خشنودم».
خداوند عزيز جبار مي فرمايد: «بنده من! دست راستت را بياور. آنگاه آن را از رضوان و دست چپ او را از رحمت پر مي كند و سپس به او مي فرمايد: اين بهشت ماست، بخوان و بالا برو! پس او آيه مي خواند و يك درجه ترفيع مي شود» . (4)

5. صد آيه در نماز شب بخوانيد
 

اسحاق بن عمار از امام صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود:«من قرأ مائه آيه يصلي بها في ليله كتب الله عزوجل له بها قنوت ليله. و من قرأ مائتي آيه في غير صلاه كتب الله له في اللوح قنطاراً من الحسنات و القنطار الف و مائتا اوقيه و الاوقيه اعظم من جبل احد؛ تلاوت صد آيه از قرآن در نماز شب،‌ با قنوت يك شب مساوي است و كسي كه دويست آيه در غير نماز بخواند، يك قنطار حسنه برايش نوشته مي شود و قنطار 1200 اوقيه است و هر اوقيه اي از كوه احد بزرگ تر است». (5)

6. در شب هاي جمعه، قرآن بخوانيد
 

زيد شحام گويد: حضرت امام جعفر صادق عليه السلام در شب جمعه اي در بين راه به من فرمود:
«اقرأ فانها ليله الجمعه قرآناً. فقرات:( اِنَّ يَومَ الْفَصْلِ ميقانُهُم اجْمَعينَ يَوَ لا يُعْني مَوْلَي عَنْ مَوْلَي شَيْئاً و لا هُمْ يُنْصَرونَ اِلّا مَنْ رَحِمَ الله) (6) فقال ابو عبدالله: نحن و الله الذي يرحم الله و نحن و الله الذي استثني الله و لكنّا نغني عنهم؛ قرآن بخوان كه امشب شب جمعه است. پس اين آيه را خواندم: روز جدايي- حق از باطل - وعده گاه همه آنهاست؛ روزي كه هيچ دوستي كمترين كمكي به دوستش نمي كند و از هيچ سو ياري نمي شوند. مگر افرادي را كه خداوند ياري كند. امام فرمود: به خدا سوگند! اين مائيم كه خداوند به مارحم مي كند و ما را پروردگار استثنا كرده است، ولكن ما به دوستانمان سود خواهيم رساند». (7)

7. جوانان قرآن بخوانند
 

امام صادق عليه السلام مي فرمايد:
«من قرأ القرآن و هو شابّ مومن اختلط القرآن بلحمه و دمه و جعله الله مع السفره الكرام البرره و كان القرآن حجيزاً عنه يوم القيامه يقول: يا رب انّ كلّ عامل قد اصاب اجر عمله غير عاملي فبلّغ به اكرم عطاياك.
فيكسوه الله حلتين من حل الجنه و يوضع علي راسه تاج الكرامه ثم يقال له: هل ارضيناك فيه؟ فيقول القرآن : يا رب قد كنت ارغب له فيما هو أفضل من هذا. فيعطي الامان بيمينه و الخلد بيساره ثم يدخل الجنه فيقال له: اقرأ و اصعد درجه. ثم يقال له: هل بلّغنا به و ارضيناك؟ فيقول: نعم؛ هر جوان مؤمني كه قرآن تلاوت كند، قرآن با گوشت و خون او آميخته مي گردد و باسفراي گرامي خدا همنشين خواهد بود و همانا قرآن حائلي بين او [و بين تيرگي ها] در روز قيامت خواهد بود.
قرآن به محضر پروردگار مي گويد: خدايا! هر كارگري اجر و مزد كار خويش را دريافته، جز اين جوان؛ پس بهترين عطاياي خود را به او برسان. خداوند دو لباس از لباس هاي بهشتي به او مي پوشاند و بر سرش تاج كرامت را مي گذارد. سپس به قرآن خطاب مي شود كه: آيا تو را درباره او راضي كرديم؟ قرآن كريم در پاسخ مي گويد: خدايا! دوست مي داشتم كه بهتر از اين كرامت ها را به او مي دادي. پس در دست راست آن جوان، امان نامه و در دست چپش زندگي ابدي در بهشت مي دهند. سپس وارد بهشت مي گردد و به او گفته مي شود: قرآن بخوان و يك درجه بالا برو. آن گاه به قرآن گفته مي شود: آيا عطايا و كرامت هاي خود را به او رسانديم. آيا تو را راضي كرديم؟ قرآن در پاسخ مي گويد: آري». (8)

8. پرتو افشاني خانه قرآني
 

بسياري از خانه هاي مسلمانان به دليل برخي مسائل در آنها، ويژگي خاصي دارند؛ از جمله خانه اي كه در آن قرآن تلاوت شود، نوري مي درخشد كه آسمان نيز از درخشش نوراني مي شود. امام صادق عليه السلام فرمود: «الدار اذا تُلي فيها كتاب الله لها نور ساطع في السماء و تعرف من بين الدور؛ (9) هنگامي كه در خانه اي قرآن خوانده شود، براي آن، نور درخشاني خواهد بود كه در آسمان بدرخشد و در بين خانه ها شناخته شود».
و فرمود: «ان البيت اذا كان فيه المرء المسلم يتلو القرآن يتراءه اهل السماء كما يتراءي اهل الدنيا الكوكب الدّريّ في السماء؛ اگر در خانه اي كه مسلماني در آن هست، قرآن خوانده شود، در آسمان ها چنان براي اهل آسمان جلوه كند كه ستارگان درخشان و پرفروغ آسمان براي اهل زمين جلوه مي كنند». (10)

رعايت آداب در تلاوت قرآن
 

امام صادق عليه السلام به رعايت آداب قرائت نيز اهتمام داشت كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم:

1. رعايت اخلاص در تلاوت
 

امام صادق عليه السلام فرمود: «خوانندگان قرآن، سه دسته هستند: عده اي براي نزديك شدن به سلاطين و زورمندان و براي سلطه يافتن بر مردم قرآن مي خوانند، كه اين دسته از اهل آتش اند. دسته دوم حروف قرآن را حفظ و حدود آن را ضايع كرده اند، اين دسته نيز اهل آتش اند. دسته سوم قرآن مي خوانند تا زير پوشش آن قرار گيرند، به محكم و به متشابه آن اعتقاد دارند، فرايض قرآن را به جاي مي آورند و حلال آن را حلال و حرام آن را حرام مي شمارند و در مقام عمل، تسليم قوانين قرآن اند. اين دسته همان كساني هستند كه دست رحمت الهي آنان را از هر لغزشي نجات مي دهد و آنان اهل بهشت اند و درباره هر كه بخواهند، حق شفاعت دارند». (11)

2. براي خودنمايي نباشد
 

همچنين فرمود: «پارهاي از مردم قرآن را تلاوت مي كنند كه گفته مي شود: چه خوب مي خواند! و برخي براي تأمين معاش قرآن مي خوانند. در اين دو دسته خيري نيست.
ولي بعضي از مردم قرآن مي خوانند كه از راهنمايي هاي آن بهره مند شوند و در نماز و در هر حال، شب و روز از آيات الهام بخش قرآن بهره معنوي و فكري بردارند». (12)

3. براي منافع مادي و دنيوي نباشد
 

و نيز فرمود: «كسي كه بر سلطان جائري وارد شود و براي رسيدن به پول و ثروت و آرزوهاي مادي و دنيوي قرآن بخواند، چنين كسي مورد لعن خداوند خواهد بود و به هر حرفي، ده لعنت و شنونده نيز به هر حرفي يك لعنت خواهد شد». (13)

4. قرآن از رو خوانده شود
 

امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «كسي كه قرآن را از روي آن تلاوت كند، نور ديدگانش زياد مي گردد و بار گناه پدر و مادرش سبك مي شود؛ هر چند كه هر دو كافر باشند». (14)
همچنين فرمود: «خواندن قرآن از روي آن، موجب تخفيف عذاب از پدر و مادر مي شود؛ گر چه كافر باشند». (15)

5. پيش از تلاوت، استعاذه شود
 

از امام صادق عليه السلام درباره استعاذه پيش از خواندن قرآن پرسيده شد، در پاسخ فرمود: «نعم فتوذ بالله من الشيطان الرجيم؛ بله، از شيطان رانده شده به خدا پناه ببر». (16)

6. قرآن را با خضوع و خشوع بخوانيد
 

امام فرمود: «ان القرآن نزل بالحزن فاقرأه بالحزن؛ قرآن كريم با حزن نازل شد، پس شما نيز آن را با حزن و خشوع بخوان». (17)
و فرمود: «كسي كه قرآن بخواند، ولي قلبش خاضع نشود و احساس حزن در خود نكند، امر بزرگي را كوچك شمرده و زيان كرده است. پس تلاوت كننده قرآن به سه چيز نياز دارد: 1. قلب خاشع، 2. فكري فارغ، 3. موضعي آرام؛ زيرا قلب كه خاشع شد، افكار شيطاني فرار مي كند. و دل كه فارغ گشت، به تمام وجود متوجه قرآن مي شود و موجبات تفرقه فكر رخت بر مي بندد و از نورانيت كلام خدا و آثار آن محروم نخواهد شد. و هر گاه جاي آرام وخلوتي انتخاب كند، با رعايت آن دو اصل پيشين، همانا روح و جان او با كلام خدا انس مي گيرد و شيريني حرف زدن با خدا را لمس مي كند. همچنين الطاف پنهان الهي را احساس مي کند؛ در نتيجه، حالت انس با قرآن را بر هر حالت ديگر ترجيح مي دهد و بهترين وقت خود را در همين لحظه مي بيند.
پس به دقت بنگر كه منشور الهي را چگونه مي خواني و در برابر اوامر و نواهي آن چه موضعي داري و در قبال حدود آن چگونه خواهي بود؛ زيرا قرآن، كتابي است كه باطل در ساحت مقدس آن راه ندارد و از جانب خداوند حكيم است. پس به دقت تلاوت كن و در هر وعد و وعيدي توقف كن و در مثال ها و مواعظ آن تفكر كن. مواظبت كن كه به موازات صحت قرائت، در اقامه حدود آن كوشا باشي». (18)
آن حضرت در همين زمينه از پيامبر مطلبي نقل فرموده كه ذكر آن خالي از فايده نيست:
«رسول خدا صلي الله عليه و آله با جمعي از جوانان ملاقات كرد و فرمود: مي خواهم آياتي از قرآن را براي شما بخوانم. هر كه تحت تأثير قرار گرفت و اشك ريخت، من بهشت را برايش ضمانت مي كنم. و سپس آخر سوره زمر را تلاوت كرد. همه اشك ريختند، مگر يك جوان كه گفت: يا رسول الله! من تباكي كردم، ولي اشكم جاري نشد. حضرت فرمود: من مجدداً مي خوانم. هر كه اشك ريخت، اهل بهشت خواهد بود. و سپس آيات را دوباره خواند و اين بار همه در اثر انعطاف پذيري اشك ريختند و همه شايستگي بهشت پيدا كردند». (19)

7. در آيات و مواعظ آن انديشه كنيد
 

در چهار روايت ديگر، امام صادق عليه السلام بر تفكر و تأمل در هر آيه اي كه مي خواند - به ويژه آيات بهشت و جهنم - امر فرموده تا تلاوت كننده، تجلي خداي را در قرآن به چشم دل ببيند. امام صادق عليه السلام در مقام دعا مي فرمود:
«پرودگارا! عهدنامه خود را منتشر ساختي . پس نگاه مرا در آن عبادت قرار ده و قرائتم را تفكر و تفكرم را موجب عبرت. خدايا! قرائتم را قرائت بدون تفكر قرار مده و نظرم را در قرآن توأم با غفلت مگردان». (20)
و فرمود: «لقد تجلّي الله لخلقه في كلامه و لكنهم لا يبصرون؛ خداوند در سخنان خود در قرآن براي بندگانش تجلي كرده است، ولي بسياري از مردم اين تجلي را نمي بينند». (21)
و نيز فرمود: «قرآن، مشعل فروزان هدايت و چراغ راه در تاريكي هاست. پس بايد ديده خود را باز كنيم و براي كسب نور، چشم بصيرت را بگشاييم؛ زيرا تفكر، حيات قلب هر انسان آگاهي است». (22)
ودرتفسير آيه مبارکه (يتلونه حق تلاوته) فرمود: « الوقوف عند ذکر الجنه و النار؛ حق تلاوت قرآن؛ توقف وتفکر درهر آيه اي است که بهشت وجهنم را مطرح مي کند».(22)

8. سكوت به هنگام شنيدن آيات قرآن
 

كتاب آسماني و قرآن مجيد آن قدر والا و ارزشمند است كه بندگان خدا حتي به هنگام شنيدن آيات نيز بايد سرا پا گوش باشند و سكوت كنند. در اين زمينه، هم خود قرآن مجيد فرموده: «اگر قرآن خوانده شد، به آن آيات گوش دهيد و سكوت كنيد» و هم معصومان عليهم السلام از جمله امام صادق عليه السلام فرموده: «يجب الانصات للقرآن في الصلاه و غيرها و اذا قرأ عندك القرآن وجب عليك الانصات واستماع؛ واجب است كه به هنگام تلاوت قرآن چه د رنماز و چه در غير نماز، سكوت كني و هر گاه در حضور تو قرآن خوانده شد، واجب است بر تو كه سكوت كامل را رعايت كني». (24)

9. با شتاب خوانده نشود
 

دستور ديگر امام صادق عليه السلام آن است كه سعي شود به هنگام قرائت قرآن، به سرعت و با شتاب آن را نخوانيم و در تفسير آيه مباركه (و رتل القرآن ترتيلا) فرمود: «هو أن تتمكث فيه و تحسّن فيه صوتك؛ با تأمل و تأني بخواني و در برخورد با هر آيه، درنگ كني و آن را با صوت نيكو بخواني». (25)
و فرمود: «قرآن با شتاب زدگي خوانده نمي شود، بلكه كلمه كلمه و بادقت خوانده مي شود. پس به هر آيه اي كه درباره بهشت مي رسيم، بايد مقداري توقف كنيم و از خدا آن را بخواهيم و همچنين آيه اي كه از جهنم سخن مي گويد، بايد به خدا پناه ببريم». (26)
امام صادق عليه السلام از امير مؤمنان عليه السلام در معناي (و رتل القرآن ترتيلا) نقل كرده است كه فرمود: «قرآن، بيانگر همه معارف است. در هنگام تلاوت، هدف شما تمام كردن سوره نباشد، بلكه با تأني بخوانيد تا قلب هايتان به نرمي و انعطاف گرايد». (27)

10. با صداي بلند و نيكو بخوانيد
 

به امام صادق عليه السلام عرض كردند: شخصي معتقد است كه دعا وقتي اثر دارد و كارساز است كه به صداي بلند خوانده شود. امام فرمود:
«ايرادي ندارد؛ زيرا علي بن حسين عليه السلام بهترين صوت را در تلاوت قرآن داشت و بسيار بلند مي خواند كه تمام اهل خانه مي شنيدند. و امام باقر عليه السلام نيز از همه مردم صوتش در تلاوت قرآن بهتر بود و شب ها كه بر مي خواست و قرآن مي خواند، بلند مي خواند، حتي رهگذران و مخصوصاً سقّاها مي ايستادند و گوش مي دادند». (28)

پي نوشت ها :
 

1. كافي، ج2، ص446.
2. وسائل الشيعه، ج2، ص842.
3. كافي، ج2، ص447.
4. همان، ص449.
5. همان، ص445.
6. دخان/40.
7. بحارالانوار، ج47، ص55.
8. كافي، ج1، ص441.
9. رجال كشي.
10. كافي، ج2، ص446.
11. خصال، صدوق، ج1، ص70.
12. عقاب الاعمال، ص44.
13. مستدرك الوسائل، ج1، ص291.
14. كافي، ج2، ص449.
15. همان، ص440.
16. وسائل الشيعه، ج2، ص848.
17. كافي، ج1، ص449.
18. همان، ص83.
19. قرآن در احاديث اسلامي، ص59.
20. مصباح الانوار، ص141.
21. قرآن در احاديث اسلامي، ص63.
22. كافي، ج2، ص438.
23. مستدرك الوسائل، ج1، ص288.
24. مجمع البيان، ج1، ص453.
25. همان، ج10، ص288.
26. كافي، ج1، ص452.
27. سرائر، ابن ادريس، ص476.
28. كافي، ج1، ص449.
منبع: فرهنگ کوثر81
1. كافي، ج2، ص446.
2. وسائل الشيعه، ج2، ص842.
3. كافي، ج2، ص447.
4. همان، ص449.
5. همان، ص445.
6. دخان/40.
7. بحارالانوار، ج47، ص55.
8. كافي، ج1، ص441.
9. رجال كشي.
10. كافي، ج2، ص446.
11. خصال، صدوق، ج1، ص70.
12. عقاب الاعمال، ص44.
13. مستدرك الوسائل، ج1، ص291.
14. كافي، ج2، ص449.
15. همان، ص440.
16. وسائل الشيعه، ج2، ص848.
17. كافي، ج1، ص449.
18. همان، ص83.
19. قرآن در احاديث اسلامي، ص59.
20. مصباح الانوار، ص141.
21. قرآن در احاديث اسلامي، ص63.
22. كافي، ج2، ص438.
23. مستدرك الوسائل، ج1، ص288.
24. مجمع البيان، ج1، ص453.
25. همان، ج10، ص288.
26. كافي، ج1، ص452.
27. سرائر، ابن ادريس، ص476.
28. كافي، ج1، ص449.
 

منبع:فرهنگ کوثر81