بيماري‌هاي قلبي؛ اولين قاتل ايرانيان

گفتگو با دكتر حسن آقاجاني، فوق‌تخصص قلب
بر اساس آخرين بررسي وزارت بهداشت، 9/43درصد مردم اضافه وزن و 1/16درصد فشارخون بالا دارند و 9/38درصد مردم نيز فعاليت بدني مناسبي ندارند. اين آمار بيانگر افزايش بيماري‌هاي غيرواگير به ويژه بيماري‌هاي قلبي و عروقي در آينده است و اين در حالي است كه 80درصد اين بيماري‌هاي قابل‌پيشگيري هستند. به همين بهانه، گفتگويي داشته‌ايم با دكتر حسن آقاجاني، فوق‌تخصص بالون آنژيوپلاستي قلب، استاديار دانشگاه علوم پزشكي تهران و مشاور وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي.

آقای دکتر! هرساله روز جهاني قلب ارايه‌‌گر پيامي خاص است. در حال حاضر 2 سال متوالي است كه شعار روز جهاني قلب بر سلامت قلب كاركنان تاكيد دارد. دليل اين امر چيست؟
 

از سال 2000 آخرين يكشنبه ماه سپتامبر به‌عنوان روز جهاني قلب اعلام مي‌شود. هر ساله به‌منظور افزايش آگاهي مردم و تأكيد بر اهميت شيوه زندگي صحيح يك شعار در نظر گرفته مي‌شود. سال گذشته شعار روز جهاني قلب، سلامت قلب در محيط كار بود كه بر نقش كارفرمايان بر سلامت قلب كاركنان تاكيد داشت و بيشتر اين موضوع مدنظر بود كه كارفرمايان، شرايطي را در محيط كار فراهم كنند كه به سلامت كاركنان كمك كنند. اما شعار امسال «من در محيط كار مراقب قلب خود هستم» بر نقش خود افراد در سلامت قلبشان تاكيد دارد. به اين دليل كه يكي از گروه‌هاي در معرض خطر در مورد بيماري‌هاي قلبي و عروقي شاغلان هستند و زندگي شهرنشيني سبب شده كه افراد بيش از نيمي از عمر خود را در محل كارشان بگذرانند. علاوه بر اين افراد بايد مراقب سلامت قلب خود در محيط كار باشند. به‌عنوان نمونه استرس‌هاي شغلي، بي‌تحركي، غذاهاي آماده و فست‌فودها شرايط را براي ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و عروقي فراهم مي‌كنند.

آيا در كشور ما آمارها، افزايش ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و عروقي را بين شاغلان نشان مي‌دهد؟
 

آخرين بررسي‌هايي كه در وزارت بهداشت در سال 88 انجام شد و 30 استان را مورد مطالعه قرار داد، نشان مي‌دهد كه اين آمار ميزان بروز بيماري‌هاي قلبي و عروقي و عوامل خطر را در كل افراد بين 15 تا 64 سال سنجيده است و نمي‌توان آمار مشخصي براي بروز بيماري‌هاي قلبي و عروقي در شاغلان بيان كرد. اما نكته قابل توجه آن است كه تقريبا نيمي از مرگ‌هاي ناشي از بيماري‌هاي مزمن در دوران بهره‌وري افراد و در سنين كمتر از سن اميد به زندگي يعني سن 15 تا 69 سال اتفاق مي‌افتد و ميزان توانايي و كارايي آنها را كم مي‌كند بنابراين صدمه‌هاي جبران‌ناپذيري را به اقتصاد جامعه خواهد زد.

مهم‌ترين عامل ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و عروقي در كشور ما چيست؟
 

بر اساس اين پيمايش كه مهم‌ترين عوامل خطر را در بروز بيماري‌هاي قلبي و عروقي بررسي كرده است، 1/16درصد مردم فشارخون بالا و 9/43درصد اضافه وزن دارند، 9/38درصد نيز فعاليت بدني كافي ندارند و همچنين 8/10درصد از افراد دخانيات مصرف مي‌كنند. علاوه بر اين مصرف ميوه و سبزي‌ها نيز در كشور ما در حد مطلوبي نيست. عوامل خطر بيماري‌هاي غيرواگير عموما با هم در نظر گرفته مي‌شوند و همه اين عوامل سبب بروز يا افزايش بيماري‌هاي قلبي و عروقي خواهند شد. اين آمار نشان مي‌دهد سبك زندگي مردم، آنها را به سمت چاقي و بي‌تحركي سوق مي‌دهد و اين عامل بسيار مهمي براي بروز بيماري‌ها است. تغذيه نامناسب با مواد پرچرب و فرآوري‌شده نيز عامل تعيين‌كننده‌اي است.

بر مبناي اين آمار چنددرصد مرگ‌ها به دليل بيماري‌هاي قلبي و عروقي است؟
 

اين بررسي نشان مي‌دهد اولين علت مرگ‌ومير در كشور به دليل بيماري‌هاي قلبي و عروقي است و روزانه 378 مورد مرگ در ايران بر اثر بيماري‌هاي قلبي رخ مي‌دهد. در مجموع مي‌توان گفت 3/39درصد مرگ‌ها در كشور بر اثر بيماري‌هاي قلبي و عروقي است و اين بيماري‌ها سومين بار بيماري‌ها در كشور تلقي مي‌شود. همچنين بيش از 17 ميليون مرگ در هر سال در جهان به دليل بيماري‌هاي قلبي و سكته‌هاي مغزي اتفاق مي‌افتد و 82درصد اين مرگ‌ها در كشورهايي است كه درآمد پايين و متوسط دارند. نكته حايز اهميت اين است كه 80درصد مرگ‌هاي زودرس، ناشي از بيماري‌‌هاي قلبي قابل‌پيشگيري است.

از آنجايي كه سرانه مصرف نمك در كشور ما 3 برابر استاندارد جهاني است، آيا مي‌توان گفت فشارخون يكي از عوامل مهم در بروز بيماري‌هاي قلبي است؟
 

بيش از 100 عامل براي ابتلا به عروق كرونر شناخته شده است اما عوامل عمده اثبات شده براي آرترواسكلروز، سيگار، فشارخون بالا و زمينه ژنتيك است. بنابراين فشار خون بالا جزو عوامل اثبات‌شده در بيماري‌هاي قلبي است. همچنين از آنجايي كه مصرف نمك هم در غذاهاي خانگي و هم در مواد غذايي صنعتي بالاست، مصرف بالاتر از استاندارد نمك عامل اصلي در بروز فشارخون بالا و به تبع آن بيماري‌هاي قلبي و عروقي است حتي اگر افرادي كه فشارخون بالا دارند، مصرف نمك‌ خود را كم كنند، نيازمند داروي كمتري هستند يا نياز به دارو پيدا نمي‌كنند. بنابراين خانواده‌ها بايد رژيم غذايي كم نمك را از كودكي شروع كنند.

همواره در مورد رژيم غذايي مناسب براي پيشگيري از بيماري‌ها صحبت مي‌شود. شما چه توصيه‌اي در اين مورد داريد؟
 

همان‌طور كه گفته شد، مصرف ميوه و سبزي‌ها در كشور در حد مطلوبي نيست. توصيه ما اين است كه در روز 5 وعده ميوه و سبزي‌هاي تازه مصرف شود. همچنين به دليل سرعت زندگي شهرنشيني، ممكن است افراد فرصت طبخ غذاي سالم و خانگي را نداشته باشند و به غذاهاي آماده و فرآوري شده روي بياورند. اين غذاها هم چربي بالايي دارند و هم نيترات و مواد افزودني دارند و معمولا چربي آنها اشباع است و سبب چاقي و اضافه‌وزن مي‌شود. همچنين سعي كنيد ميان‌وعده‌هايي انتخاب كنيد كه درصد چربي آن كم باشد و از مواد فرآوري‌شده نباشد. وزن خود را درحد مطلوب نگه داريد. چاقي و اضافه وزن عوامل بسيار تاثيرگذاري در بروز ديابت، فشارخون، سرطان و همچنين بيماري‌هاي قلبي و عروقي هستند. همچنين اگر افراد در روز نيم ساعت پياده‌روي ويا ورزش كنند تا 80درصد در مقابل ابتلا به بيماري‌هاي قلبي بيمه مي‌شوند.

استعمال دخانيات چقدر در كاهش بيماري‌هاي قلبي و عروقي تعيين‌كننده است؟
 

آمارها نشان مي‌دهد اگر افراد يك سال سيگار را كنار بگذارند بيماري‌هاي عروق كرونر به نصف مي‌رسد.

كارفرمايان براي سلامت كاركنان خود چه اقدام‌‌هايي مي‌توانند انجام دهند؟
 

كارفرمايان بايد اين نكته را در نظر داشته باشند كه ميزان بهره‌وري سازمان آنها منوط به سلامت كارمندان است. بنابراين هر چقدر براي سلامت كاركنان خود هزينه كنند، در جهت افزايش بهره‌وري و توانايي سازمان خود فعاليت كرده‌اند. يكي از اقدام‌هاي مهم آن است كه مي‌توانند امكانات ورزشي براي كارمندان ايجاد كنند تا بين ساعت‌هاي كاري يا در پايان ساعت كار از آن استفاده كنند. همچنين استرس‌هاي شغلي را بايد تا حد امكان كم كنند. شركت‌هاي بيمه‌اي نيز بايد در نظر داشته باشند هر چقدر در زمينه پيشگيري از بيماري‌ها سرمايه‌گذاري شود، بهره‌وري بالاتر مي‌رود.

اقدام‌هاي وزارت بهداشت براي پيشگيري از بيماري‌هاي قلبي چه بوده است؟
 

هيات وزيران در 13 تير ماه 1389 مصوب كرده است كه دستگاه‌ها موظف هستند آموزش عوامل خطر را به كاركنان دولت پيش‌بيني كنند و ميزان نمك و شكر موادغذايي استفاده‌شده نيز بايد در حد استاندارد باشد. سازمان تربيت بدني بايد امكانات لازم براي ورزش همگاني را فراهم كند و بعد از 6 ماه گزارش به شوراي عالي سلامت ابلاغ شود. علاوه بر اين، ارتقاي دانش عمومي براي ما بسيار حايزاهميت است و معاونت غذا و دارو هم بايد بر مواد غذايي نظارت داشته باشد. نكته مهم ديگر، توسعه طرح پزشك خانواده است كه نقش پيشگيري و مديريت سلامت را دارد.
منبع: www.salamat.com