تاثير آسيب‌هاي مغزي و نخاعي بر رفتار جنسي


 

نويسنده:دکتر غلامحسين قائدي، روان‌پزشک




 
جنسيت،‌ تمايل‌هاي جنسي و‌ سلامت جنسي واژه‌هايي با معاني گسترده هستند كه چيزي بيش از مولفه‌هاي جنسي اوليه يا ويژگي‌هاي جنسي انساني را دربرمي‌گيرند.
اين اصطلاحات شامل تصوير فرد از بدن، هويت جنسي، احساس‌ها و هيجان‌ها، ‌باورهاي جنسي، ‌ظرفيت‌ها و توانمندي‌هاي خود است براي عشق، دوستي و رفتار‌هاي اجتماعي به مثابه بيان فيزيكي عشق يا رفتارجنسي. جنسيت يك فرد تحت‌تاثير مولفه‌هاي اخلاقي، فرهنگي، معنوي و قانوني است. به علاوه سلامت جنسي افراد مي‌تواند به شكل گسترده‌اي تحت‌تاثير ناتواني‌هاي جسمي، ‌هيجاني، عاطفي و ذهني باشد.
مسايل جنسي بخشي از زندگي ما را تشكيل مي‌دهند و بايد اعتراف كنيم كه بخش مهمي نيز هستند و البته هميشه نيز موضوع چالش‌برانگيزي در زندگي بشر بوده و خواهند بود. مانند ساير مسايل زندگي، ما بايد آموزش‌هاي لازم را براي داشتن رفتار جنسي مناسب نيز داشته باشيم و البته زماني كه به دليل ناتواني رفتار جنسي ما دستخوش بدكاركردي مي‌شود، ‌اين موضوع اهميت بيشتري پيدا مي‌كند. بنابراين بايد مهارت‌هاي لازم را كسب كرده و البته قبل از آن بايد دانش جنسي خود را در اين زمينه افزايش دهيم. به‌رغم اينكه فعاليت و رفتار جنسي افراد داراي ناتواني (ذهني، جسمي) در چند دهه اخير مورد مطالعه قرار گرفته، با اين وجود، به ندرت به شكل مناسبي مطالعه شده‌اند و به همان ميزان، به ندرت نتايج عملي براي كمك به اين افراد را ارايه داده‌اند. علت اين امر شايد وجود نگرش‌هاي اجتماعي خاصي باشد كه نسبت به اين افراد وجود دارد. براي مثال، گفته‌ مي‌شود از آنجا که اين افراد به دليل ناتواني خود نمي‌توانند فعاليت جنسي داشته باشند، بنابراين انسان‌هاي كاملي نيستند اما واقعيت در اين مورد چيز ديگري است.

فعاليت جنسي طبيعي يعني چه؟
 

فعاليت جنسي به عنوان مجموعه پيچيده‌اي از رفتارها شامل فعاليت جسمي است كه تقريبا تمام بدن ما را درگير مي‌كند.‌ به علاوه فرآيندهاي شناختي، توانايي‌ها و مهارت‌هاي حسي و حركتي و هماهنگي‌هاي جسماني ذهني ما نيز درگير اين فعاليت جنسي مي‌شوند از همان ابتدا تا انتها. بنابراين هرگونه آسيب فيزيكي، شناختي و هيجاني مي‌تواند به ناتواني در فرد منجر شده و فعاليت جنسي‌اش را تحت تاثير قرار دهد. از جمله آسيب‌هاي جسمي مي‌توان به آسيب‌هاي مغزي، ‌نخاعي و صرع اشاره کرد كه باعث تضعيف ماهيچه‌ها، كاهش آستانه تحمل، ‌كاهش دامنه هيجان‌ها و احساس‌ها و دردهاي كمر مي‌شود. از جمله ناتوانايي‌هاي شناختي و رشدي‌ مي‌توان به كاهش دامنه توجه، فراموشي، ‌عقب‌ماندگي ذهني و افسردگي اشاره كرد. اين مسايل روي توانايي فرد براي برقراري رابطه عاطفي مناسب و در نتيجه شكل‌گيري فعاليت جنسي مناسب با همسر تاثير منفي مي‌گذارند و در نهايت اينكه، آسيب‌هاي شناختي‌، فيزيكي و ذهني باعث آسيب ديدن تصوير فرد از خود و شكل‌گيري خودپنداره منفي مي‌شود. اين خودپنداره منفي به كاهش اعتمادبه‌نفس در افراد منجر شده و اين مساله باعث كاهش ميل جنسي، شكل‌گيري باورهاي بدكاركردي جنسي در افراد، ‌كاهش توانايي شكل دادن به يك رابطه جنسي و حفظ و نگهداري آن مي‌شود. تمام اين مسايل در كنار نگرش‌هاي اجتماعي خاصي كه در اين زمينه وجود دارد، باعث شده كه نه فقط افراد داراي ناتواني،‌ بلكه افراد ديگر نيز نگراني‌هاي متعددي در مورد مسايلي نظير اينكه رفتار جنسي طبيعي كدام است، جنبه‌هاي طبيعي جذابيت‌هاي جنسي كدام هستند، ميزان طبيعي فعاليت جنسي چيست؛‌ داشته باشند. اين موضوع بسيار كمك‌كننده خواهد بود كه به افراد داراي ناتواني اطمينان داده شود كه اصطلاح طبيعي، طيف وسيعي از رفتارهاي جنسي؛ از ميل جنسي گرفته تا رفتارهاي مربوط به آميزش جنسي را دربرمي‌گيرد. سلامت جنسي و رفتار جنسي طبيعي يك مساله كلي و منطبق با ويژگي‌هاي همه افراد نيست كه بخواهيم آن را به تمام افراد تعميم دهيم.

تاثير آسيب‌هاي عصبي- ‌نخاعي بر فعاليت جنسي
 

كاركرد و بدكاركردي جنسي مرتبط با آسيب‌هاي عصبي‌ـ نخاعي به شدت آسيب بستگي دارد. اين‌گونه آسيب‌ها ممكن است در مردان باعث ايجاد مشكل‌هاي مرتبط با نعوظ و در زنان ايجاد مشكل‌هاي مرتبط با روان‌سازي (نرم کردن) مهبلي از طريق ترشح‌هاي مهبلي شود. بسياري از مرداني كه از اين اختلال‌ها رنج مي‌برند در ايجاد، ‌حفظ و نگهداري نعوظ دچار مشكل شده و مشكل‌هاي مرتبط با ارگاسم پيدا خواهند كرد. در مورد زنان نيز كاهش ترشح‌هاي مهبلي باعث خشكي واژن و درنتيجه احتمال مقاربت دردناك شده و رسيدن به ارگاسم را دچار مشكل مي‌كند. معمولا توصيه مي‌شود مرداني كه چنين مشكل‌هايي دارند بيشتر از ساير روش‌ها براي ارضاي همسر خود استفاده كنند.
تاثير آسيب‌هاي مغزي بر فعاليت جنسيافرادي كه آسيب و ضربه به سر را در حوادث خاصي تجربه مي‌كنند و زنده ‌مي‌مانند، اغلب نگراني‌هايي درباره وضعيت ظاهري خود و تاثير آن روي همسر‌شان دارند. اين آسيب‌ها معمولا علايمي نظير كاهش آب‌دهان و خشكي بخشي از دهان را به دنبال دارند. اين مساله روي فعاليت پيشنوازي آنها تاثير‌ منفي دارد. اين افراد اغلب داراي نگراني‌هايي در مورد فعاليت جنسي خود هستند. برخي داروهاي مصرفي براي رفع اين مشكل‌ها و مشكل‌هاي هيجاني خاصي كه در اثر ضربه به سر ايجاد شده‌اند نظير افسردگي، باعث كاهش ميل جنسي در اين افراد مي‌شود. برخي مطالعه‌ها نشان داده‌ است كه افراد داراي آسيب مغزي فعاليت جنسي بسيار كمتري دارند كه روي روابط عاطفي آنها تاثير‌هاي منفي داشته ‌است.

تاثير اختلال‌هاي عصبي‌ـ‌ عضلاني بر فعاليت جنسي
 

اين‌گونه اختلا‌ل‌ها نظير پلاسيدگي عضلاني مي‌تواند به ايجاد مشكل‌‌هايي در رشد اندام‌هاي جنسي در افراد منجر شود. هرگونه نقص در رشد و شكل‌گيري اندام‌هاي جنسي، فعاليت جنسي در سنين بالاتر را تحت‌تاثير ‌قرار مي‌دهد. در سنين پايين‌تر نيز ممكن است باعث مسايلي در هويت‌جنسي افراد شود. افرادي كه از اين اختلال‌ها رنج مي‌برند،‌ چنانچه اندام‌هاي جنسي‌شان به طور مناسب شكل‌ نگيرند، مشكل‌هايي را در برانگيختگي، نعوظ و ارگاسم خواهند داشت. سن افراد نيز در زمان آسيب، در شكل‌گيري نوع اختلال تاثيرگذار است. افرادي كه از همان زمان كودكي دچار اين اختلال‌ها مي‌شوند، هرگز استقلال و رشد جسمي مناسبي در اندام‌ها نخواهند داشت و درنتيجه عملكرد جنسي مناسبي نيز نخواهند داشت و حتي ممكن است اصلا آميزش جنسي را تجربه نکنند. اين عدم بيان جنسي ممكن است اختلال‌هايي در جريان اجتماعي شدن براي اين افراد ايجاد كند. والدين چنين افرادي ممكن است هرگز شاهد رشد و بلوغ جنسي فرزندان خود نباشند.

تاثير ناتوانايي‌هاي ذهني بر فعاليت جنسي
 

آسيب‌هاي ذهني شناختي، مانعي بر سر راه درگيرشدن فرد در فعاليت جنسي نيستند. زيرا عموما كاركرد فيزيولوژيك اندام‌هاي جنسي آنان طبيعي است. مساله اصلي در مورد اين افراد آموزش جنبه‌هاي غيرفيزيولوژيك مسايل جنسي نظير داشتن رابطه جنسي ايمن، مقدمات داشتن يك رابطه جنسي كه عموما با بيان جمله‌هاي عاشقانه،‌ نوازش‌هاي اوليه،‌ افزايش دانش و آگاهي در زمينه مسايل جنسي و درك روابط عاطفي به منظور ايجاد روابط عاطفي با شريك جنسي است. البته بايد اذعان داشت ناتواني‌هاي شناختي و ذهني در درجاتي ممكن است مشكل‌هايي را در زمينه فعاليت جنسي ايجاد كند. براي مثال افرادي كه داراي عقب‌ماندگي‌هاي ذهني شديد هستند واقعا از برقراري رابطه عاطفي گرفته تا داشتن روابط جنسي طبيعي داراي مشكل‌هاي متعددي هستند و در مواردي حتي نمي‌توانند روابطي را ايجاد كنند. به علاوه خطر سوء‌استفاده‌هاي جنسي براي اين افراد، مخصوصا اگر مراقباني نداشته باشند، وجود دارد. عمدتا مشكل‌هاي افراد داراي ناتوانايي‌هاي شناختي در مراحل آغازين روابط عاطفي است. اين افراد ممكن است درك درستي از هويت جنسي خود نداشته باشند، جهت‌گيري‌هاي جنسي آنان ممكن است بي‌تناسب باشد، ‌درك درستي از دنياي ذهن طرف مقابل نداشته باشند و نتوانند روابط عاطفي اوليه را به شكل مناسبي برقراركنند. به علاوه ممكن است درمورد روابط جنسي ايمن، شيوه‌هاي مختلف روابط جنسي و راه‌هاي پيشگيري از بارداري، استفاده از ابزارهاي مناسب براي داشتن روابط جنسي لذت‌بخش و داشتن دانش جنسي مناسب در مورد خود و همسر اطلاعاتي نداشته باشند. بنابراين در اين مورد تمركز اصلي روي اين مسايل خواهد بود.
منبع:www.salamat.com