دايرهًْ‌المعارف انسولين

انسولين براي بيماران ديابتي مثل سايه مي‌ماند؛ سايه‌اي که همواره پا‌به‌پاي آنها و در همه جا در کنارشان است.
اين سايه، انواع و اقسام گوناگوني دارد. در اين مقاله، انسولين‌هاي مختلف و شيوه مصرف آنها را در گفت‌وگو با دکتر عليرضا استقامتي، فوق‌تخصص غدد و متابوليسم و عضو هيات علمي‌ دانشگاه علوم پزشكي تهران، بررسي کرده‌ايم.

انسولين همزاد بيماران ديابتي است. اين همزاد از کجا آمده است؟
 

انسولين هورموني است که از لوزالمعده ترشح مي‌شود. در برخي بيماران، ترشح اين هورمون با مشکل مواجه مي‌شود بنابراين بايد به آنها انسولين تزريق شود. تلاش‌هايي براي توليد انسولين خوراکي،‌ استنشاقي يا شياف صورت گرفته که همه آنها به بن‌بست خورده و هيچ‌کدام موفقيت چشمگيري نداشته‌اند. حتي انسولين‌هاي استنشاقي که زماني مصرف آنها شيوع پيدا کرده بود از بازار جمع‌آوري شده‌اند و مصرف آنها توصيه نمي‌شود. انسولين‌هاي تزريقي هم انواع مختلف دارند.

اين تقسيم‌بندي بر چه اساسي صورت مي‌گيرد؟
 

انسولين‌ها را براساس مدت‌زماني که اثرشان در بدن باقي مي‌ماند، به انواع و اقسام مختلفي تقسيم مي‌کنند؛ سريع‌اثر، کوتاه اثر، متوسط‌اثر و طولاني‌اثر.

انسولين‌هاي سريع‌اثر چه ويژگي‌هايي دارند؟
 

انسولين‌هاي سريع‌اثر، انسولين‌هاي آنالوگ يا شبه‌انسولين هستند. اين انسولين‌ها با دستکاري در مولکول‌هاي انسولين ساخته شده‌اند؛ به سرعت در بدن جذب مي‌شوند و به بالاترين اثر خود مي‌رسند. اکثر انسولين‌هاي اين دسته پس از 2 ساعت، ديگر اثري در بدن ندارند يا اثرشان به حداقل مي‌رسد.

مصرف اين انسولين‌ها به چه شکلي است؟
 

اين انسولين‌ها سريع‌اثرند و مصرف‌شان قبل از غذا يا پس از غذا تفاوتي ندارد. به همين دليل اگر فرد تزريق انسولين را پيش از غذا فراموش کرده باشد، مي‌تواند پس از مصرف غذا اقدام به تزريق انسولين‌هاي سريع‌اثر کند.

انسولين‌هاي کوتاه‌اثر چطور؟
 

اثر انسولين‌هاي کوتاه‌اثر مثل انسولين رگولار،‌ بين 5 تا 6 ساعت در بدن باقي مي‌مانند و حتما بايد نيم‌ساعت قبل از غذا تزريق شوند. اين انسولين‌ها خيلي فيزيولوژيک نيستند ولي چون قيمت مناسبي دارند هنوز به کار مي‌روند.

و انسولين‌هاي متوسط‌اثر، چه؟
 

انسولين‌هاي متوسط‌اثر، گروه ديگري از انسولين‌ها شامل انسولين‌هايي نظير NPH يا لنت هستند. اثر اين انسولين‌ها بين 18 تا 24 ساعت در بدن باقي مي‌ماند اما به طور معمول حداکثر اثر آنها تا 12 ساعت است و به مرور از اثرشان کاسته مي‌شود. اين انسولين‌ها هنگامي‌بين 18 تا 24 ساعت در بدن باقي مي‌مانند که در دوزهاي بالا مصرف شوند همچنين براي درمان‌هاي نوع 1 و 2 جايگاه ويژه دارند.

انسولين‌هاي طولاني‌اثر چه مشخصاتي دارند؟
 

انسولين‌هاي طولاني‌اثر يا انسولين بينا نيز شبه‌انسولين هستند. تغييراتي در مولکول انسولين باعث شده که اين انسولين‌ها زمان اوج نداشته باشند و اثرشان تا 24 ساعت در بدن باقي بماند.

به همين دليل است که در بدن، افت قند ايجاد نمي‌کنند؟
 

دقيقا همين‌طور است؛ زيرا يکي از عوارض انسولين‌درماني، بروز افت قند است. اما انسولين‌هاي پايه يا 24ساعته، معمولا افت قندخوني در پي ندارند.

اما به غير از اين 4 دسته، انسولين‌هاي ترکيبي هم در بازار وجود دارند. ويژگي اين انسولين‌ها چيست؟
 

انسولين‌هاي ترکيبي معمولا از مخلوط کردن انسولين‌هاي کوتاه‌اثر و متوسط‌اثر ساخته مي‌شوند که در برخي از بيماران کارايي دارند و به شکل قلم تزريق مي‌شوند و مي‌توانند تا حد زيادي به کنترل قندخون کمک کنند. نسبت انسولين کوتاه‌اثر به متوسط‌اثر معمولا 70 به 30 يا 50 به 50 است.

اين انسولين‌ها چه کاربردي دارند؟
 

انسولين‌هاي مختلف براي روش‌هاي گوناگون درمان استفاده مي‌شوند. اکثر بيماران نياز به 2 نوع انسولين دارند. ما به اکثريت قريب به اتفاق بيماران توصيه مي‌کنيم که از انسولين کوتاه‌اثر يا سريع‌اثر در کنار انسولين‌هاي متوسط‌اثر يا طولاني‌اثر (پايه) استفاده کنند.

چرا؟
 

اين توصيه از فيزيولوژي ترشح طبيعي انسولين در بدن ناشي مي‌شود. در بدن ما به طور طبيعي يک سطح پايه از ترشح انسولين وجود دارد که طي 24 ساعت در بدن ادامه مي‌يابد و گروه ديگر انسولين‌ها پس از مصرف غذا ترشح مي‌شوند. به همين دليل در تزريق انسولين بايد سعي کنيم که روند طبيعي بدن را حفظ يا بهتر است بگويم از آن تقليد کنيم. بنابراين براي جبران انسولين پايه‌اي که در بدن ساخته مي‌شود از انسولين‌هاي طولاني‌اثر يا 2 تزريق متوسط‌اثر به فاصله 12 ساعت استفاده مي‌کنيم و از انسولين‌هاي سريع‌اثر يا کوتاه‌‌اثر نيز براي جبران انسولين‌هايي استفاده مي‌شود که پس از مصرف غذا ترشح مي‌شوند.

بين تزريق يک بار انسولين پايه يا 2 بار تزريق انسولين متوسط‌اثر به فاصله 12 ساعت، کدام‌يک ارجحيت دارد؟
 

برحسب شرايط بيمار، استفاده از اين انسولين‌ها متفاوت است اما چون انسولين‌هاي پايه يا طولاني‌اثر قيمت بالاتري دارند، ممکن است تمام افراد توان خريد اين انسولين‌ها را نداشته باشند بنابراين مجبور هستيم که از انسولين‌هاي متوسط‌اثر با دوز 2 بار در روز استفاده کنيم. اخيرا حتي در بيماراني که با قرص تحت درمان هستند‌، باز هم از انسولين استفاده مي‌کنيم؛ يعني در کنار قرص براي پر کردن چاله‌هاي درمان در زماني که مقدار انسولين کاهش پيدا مي‌کند، از انسولين‌هاي پايه نيز استفاده مي‌کنيم تا کنترل مناسب‌تري بر درمان ايجاد شود.
منبع: www.salamat.com
/ج