ساختمان زمین

ساختمان زمین
 

زیر سطح زمینی که ما برآن گام می گذاریم بـر خــلافسطــــح سـخت وجامدآن ویژگیهای خاص خود را دارد. با افزایش عمق هم جنس وهم حالتمواد سازنده زمین تغییر می کند . این همان چیزی است که باعث تعجب و شگفتی می شود .کره زمین را براساس تغییر خواص فیزیکی وشیمیایی آن به چند لایه تقسیم می نمایند.

پوسته(crust)
 

دانشمندان علوم زمین و زلزله شناس با مطالعه امواج ثبت شده زلزله ها درایستگا ههای زلزله سنجی وزلزله شناسی به این واقعیات متفاوت ازهم پی برده اند. اولین بررسی ها که در این زمینه انجام شده است بیانگر تغییر روندامواج در اعماق چهل کیلومتری خشکیها و پنج کیلومتری کف اقیانوسها می باشد جائی کهبنام حد فاصل بینپوستهوگوشتهشناخته می شود و به افتخار کاشف آن«موهوروویچ» استاد دانشگاه زاگرب به نام انفصال «موهو» معروف شده است . ضخامت متوسطقسمت جامد پانزده کیلومتر و وزن مخصوص آن 2.7 است .
این انفصال مرز بین انواع مختلف سنگها است و با یک افزایش تند در سرعت امواج PوS مشخص می شود . این قسمت اززمین بنام“ پوسته ” زمین معروف است که درمقایسه با شعاع زمین ضخامت نا چیزی دارد .ضخامت پوسته زمین در زیر اقیانوسهانازکتر از قاره ها است .( حداقل 10 کیلومتر درزیردریاهاوحداکثر 60 کیلومتر در زیر خشکیها )
پوسته زمین از دوبخش تشکیل میشود :
!! بخش سیال (SIAL )
بخش سیال (SIAL )که بیشتر از سنگهایگرانیتیوگرانودیوریتتشکیل و بعلت فراوانی عناصرسلیسیموآلومینیوم ( SI-AL ) بنامسیالخوانده می شود.
!! بخش سیما ( SIMA )
بخش سیما ( SIMA )که قشر زیرین پوسته است وبیشتر ازبازالتی تشکیل شده وبه علت دارابودن سیلسیم ومنیزیم ( SI-MG ) به نام سیما معروف است .
البته از تخریب سنگهای دو بخش بالا طبقه رسوبی تشکیل می گرددکه شاملآبرفتها ونهشته های مختلف است .ضخامت این طبقه در گودیها گاهی به 10 کیلومتر می رسدوبعضی جاها دگرگون شده اند.

گوشته یا جبه (mantle)
 

دومین گسستگی که در روند امواج منتشر شدهاز زلزله ها مشاهده می شود در عمق 2900کیلومتری از سطح زمین است و بنام “گوتنبرگ”معروف است.
حد فاصل بین گسستگی موهوروویچ وگوتنبرگ بنامگوشتهمعروف است.در گوشته نیز خصوصیات امواجلرزه ای تغییر می نمایدکه با توجه به همین تغییر به چندبخش تقسیم می شود:

الف ) لایه بالایی :
 

این بخش منشاء بسیاری از فعالیتهایزمین شناسی است همانندفغالیتهای ماگمایی ، زلزله های عمیق و تغییر مکان قاره ها.بخشبالایی همراه با پوسته یک لایه به ضخامت 70تا 100کیلومتررا تشکیل می دهدکه ازسنگهای سخت وشکننده تشکیل می دهدوبنام “سنگ کره ”خوانده می شود . سنگ کره به قطعاتیتقسیم شده که به هر یک از آنها“صفحه” می گویند. صفحه ها نسبت به یکدیگر در حالتغییر و جابجائی می باشند که این حرکتها رویدادهای زمین شناسی را بوجود میآورد.محققین زمین شناسی بر وجود سنگهای فو ق بازی در این قسمت اتفاق نظر دارند، اما درمورد توزیع آن اتفاق نظر ندارند.
در زیر سنگ کره ناحیه ای به نام “سست کره” معروف است .سرعت امواج لرزه ای دراین قسمت کاهش می یابدوبه لایه ای کم سرعت هم معروف است.

ب)- ناحیه عبور
 

این منطقه بین 400 تا حدود 1000 کیلومتری عمق زمین است . در این قسمت شاهد افزایش نسبی سرعت امواج هستیم که بیانگر تغییر ماهیت سنگهای اینقسمت است

ج )- گوشته پائینی
 

از عمق 1000 تا 2900 کیلومتر عمق زمین است . در اینقسمکت سنگها چگال وبسیار الاستیک اند وسرعت امواج زلزله بصورت تقریباً یکنواختیافزایش می یابد.
در زیرگوشته زمین از عمق 2900 کیلومتری تا مرکز زمین هسته زمینقراردارد. درهسته زمین د عمق 5120 کیلومتری یک انفصال در خواص الستیک هسته وجودداردکه هسته رابا توجه به آن بدو قسمت خارجی و داخلی تقسیم می کنند. از آنجا کهامواج عرضی از هسته خارجی عبور نمی کنند بایستی این قسمت را مایع دانست و چوندرهسته داخلی سرعت امواج افزایش می یابد این قسمت را جامد می دانند.

هسته(core)
 

جنس هسته زمین را بیشترنیکل و آهنتشکیل داده است . هسته نقشی درحرکت ورقه های سنگ کره ندارد ولی منبع تولیدمیدان مغناطیسی زمین است.
پوسته زمین بهانضمام قسمت بالائی گوشته فوقانی قسمت سخت زمین را تشکیل می دهند که سنگ کره یالیتوسفرخوانده می شود و بر سست کره که حالتخمیری دارد واقع شده است . ضخامت لیتوسفربطور متوسط 100کیلو متر است.لیتوسفر بهصفحه های مجزائی تقسیم می شود که این صفحه ها ثابت نیستند و دائماً در حال حرکتندکهمنجر به ایجاد پدیده های مختلف تکتونیکی می گردد.
لیتوسفر از شش صفحه اصلیبنامهای افریقا،اوراسیا،امریکا،آرام،استرالیاوقطبی بعلاوه چند صفحه کوچکتر تقسیمشده است.حرکت صفحه ها نسبت به هم به سه طریق انجام می گیرد :
الف )- در پشتههای اقیانوسی صفحه ها از هم دور می شوند ومواد مذاب درون زمین از اینجا بیرون میریزد.
ب ) – صفحه ها بهم نزدیک وبا هم بر خورد می کنندویک صفحه به زیر دیگری میرود ( در مرز صفحه های اقیانوسی وقاره ای)
ج ) – صفحه ها در کنار یکدیگر میلغزند.
به حالت “ الف” که ورقه ها از هم دور می شوند و باعث بیرون ریختن موادمذاب می شود بخش “سازنده” زمین می گویند و به قسمت “ب” که که صفحه ها به هم برخوردوبه زیر یکدیگر می روند بخش “ مخرب ” می گویند.
بیشتر فعالیتهای تکتونیکی مثلزلزله هادر حاشیه صفحه ها ی پوسته زمین رخ می دهد و قسمت مرکزی صفحه های زمین کمتردچار زلزله شده اند، و همینگونه زلزله ها در محل برخورد صفحه های قاره ای اتفاق میافتد .
درمحل دور شدن صفحه ها از هم در پشته های اقیانوسی مواد مذاب بیرونریخته و منجمد می شوند و بخشی از صفحه ها تولد شده از محور میانی از هم دور می شوند،وبعد از طی مسافتی نسبتاً طولانی صفحه های مزبور دوباره در گوشته فرو رفته ومدفونمی شوند وموجب ایجاد گودالهای عمیقی میگردد نظیر گودال ماریان ، کوریل و…..
تکتونیک صفحه ای از محور بر آمده اقیانوسها متولدو بطور جانبی گسترش می یابد وسرانجام به اعماق گوشته رانده می شود. قاره ها دارای ضخامت زیاد هستند و ازنظرترکیبشیمیائی و جنس با صفحه های اقیانوسی تفاوت دارندودر صفحه های اقیانوسی همانند میخقراردارن یا همانندچوب پنبه که در آب شناور است قرار دارندودر نتیجه قاره ها نیز درحرکت صفحه ها شرکت می کنند.
زلزله هادر جاهائی که صفحه ها با هم اصطکاک دارندیا جاهایی صفحه ها در مقابل هم واقعند و یا جاهایی که صفحه ها بدرون زمین فرو می روند.مشاهده می شوند.
منبع:سایت ویکیدیپیا
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت :alibifa