درپهنه ي آسمان تابستان

نخستين ساعات شب هاي گرم تابستاني بهترين زماني براي تماشاي شکوه راه شيري است. نواري شبح گون با لکه هاي تاريک و روشن دردل خود که هر نقطه اش رازهايي از دنياهاي دور ونزديک کهکشان ما در دل دارد. از شمال شرقي به جنوب غربي کشيده شده واگر آسمان افق جنوب غربي از آلودگي هاي نوري پاک باشد، شاهد منظره اي وهم انگيز از تجمع ستارگان بي شمار برفراز مناظر افق خواهيم بود.
اگر بالاي سر خود را در اين هنگام نگاه کنيد، سه ستاره ي پرنور توجه تان را جلب خواهند کرد . آن ها را با خطوطي فرضي در ذهن تان به هم وصل کنيد تا شاهد پديدار شدن مثلث بزرگي باشيد که تقريباً متساوي الساقين است؛ آن را مثلث تابستاني مي نامند. دراين بين آن که از همه پرنورتر است، ستاره اي است به نام نسر واقع که درست از قدر ظاهري صفر مي درخشد. براي اين که از پيدا کردن نسر واقع مطمئن شويد، مي توانيد به دنبال متوازي الاضلاع کوچکي درکنارش باشيد که ازستاره هايي تشکيل شده که از نظر روشنايي متوسط اند وتقريباً همه ي آن ها به يک اندازه درخشندگي دارند. به علاوه نسر واقع خارج از نوار راه شيري قرار دارد.
اما آن رأس مثلث تابستاني که نسبت به دو رأس ديگر درخشندگي کمتري دارد از بزرگ ترين ستاره هاي کهکشان ماست. نامش ردف است وبا اين که از قدر 1/25 مي درخشد ، قدر مطلقش 8/75- است ؛ يعني آن قدراز ما دور است که در آسمان زمين نتوانسته به درخششي درخور بزرگي اش دست يابد.ردف 3261 سال نوري از ما فاصله دارد. آن را در ميانه ي نوار راه شيري خواهيد يافت. چهار ستاره ي ديگر به همراه ردف، شکل اصلي صورت فلکي دجاجه را مي سازند که به شکل صليب بزرگي است. آن را به صورت قوي بزرگي تصوير مي کنند که درست درمسير راه شيري رو به سوي جنوب در پروازاست. درمحل نوک منقار اين قو يا درانتهاي شکل صليب مانند دجاجه، يکي از زيباترين ومحبوب ترين ستاره هايي دوتايي آسمان جا خوش کرده است بتا -دجاجه از دو مؤلفه به رنگ هاي زرد وآبي تشکيل شده است که با جدايي 34 ثانيه ي قوس از يکديگر ، هدف مناسبي براي بيشتر ابزارهاي اپتيکي آماتوري اند.

ضلع سوم مثلث تابستاني، ستاره اي است از قدر 75/. که پرنورترين ستاره ي صورت فلکي عقاب است ونسر طاير نام دارد. نسر طاير تقريباً در لبه ي نوار راه شيري قرار دارد وبا ستاره هاي اطرافش لوزي بزرگي را در آسمان مي سازد . به نظر مي رسد اين عقاب، اندکي جلوتر از قو درحال پرواز به سمت مرکز راه شيري، درجهت جنوب آسمان است.
بين عقاب وقو، مجموعه اي از چهار صورت فلکي کوچک به ترتيب از سر سو به طرف افق شرقي رديف شده اند که پيدا کردن آن ها با استفاده از نقشه کار چندان سختي نيست. روباهک ، تير ، دلفين وقطعه الفرس (پاره اسب).
درجنوب آسمان نيز عقرب و قوس ، با دنيايي از خوشه هاي ستاره اي باز وکروي وانواع سحابي ها ، نماي پرشکوهي از مرکز راه شيري را تصوير کرده اند. تجمع سحابي هاي نشري وبازتابي وتاريک درکنار خوشه هاي ستاره اي دراين ناحيه به حدي است که مجالي براي پديدارشدن کهکشان ها باقي نمي گذارد. براي ديدن کهکشان ها ، يا همان دنياهاي فراتر از راه شيري، بهتراست تلسکوپ خود را به جايي دورتر از ناحيه ي مرکزي کهشکان در آسمان نشانه برويم. محدوده ي صورت فکلي دب اکبر وتازي ها ، يا حجاز و کوره براي اين منظور انتخاب مناسبي خواهند بود که دراين صورت ناگزير بايد تا پاسي از شب به انتظار بنشينيم.
منبع:نشريه نجوم، شماره 198.