گلخانه اي به بزرگي زمين

امروزه گازهاي گلخانه اي (1) به يک معضل براي جهانيان تبديل شده است که پيامدهاي جبران ناپذيري به همراه خود دارد و بايد هرچه سريع تر به فکر راه حلي براي آن بود. در اين مقاله، به اختصار به توضيح اين گازها مي پردازيم.

اثر گلخانه اي
 

آيا تا به حال به گلخانه رفته ايد؟ مي دانيد چرا در بعضي از خانه ها، گلخانه درست مي کنند؟ شايد بگوييد براي نگهداري گل و گياه و محافظت از آنها در برابر سرما و يخبندان اين کار را انجام مي دهند. سقف اکثر گلخانه ها را از شيشه و نايلون مي سازند. علت اين امر آن است که تابش نور خورشيد از شيشه و نايلون عبور کرده و آن محوطه را گرم مي کند، ولي گرماي ناشي از بازتابش نمي تواند از شيشه و نايلون خارج شود.
در نتيجه هواي داخل گلخانه " دم کرده" و به حالت شرجي درمي آيد. نور يک موج الکترومغناطيسي است و نور خورشيد مجموعه اي با طول موج هاي مختلف است. موج هاي الکترومغناطيسي با خود انرژي حمل مي کنند و هرچه طول موج آنها کوتاه تر باشد، انرژي آنها بيشتر است.
نظير چنين پديده اي، در هوا اتفاق مي افتد. امواج کوتاهي که از خورشيد منتشر مي شوند، به آساني از هوا مي گذرد و جذب زمين مي شوند ولي زمين پس از گرم شدن، انرژي حرارتي خود را فقط به صورت امواج با طول موج بلند منتشر مي سازد. وجود گازهايي مانند بخار آب و دي اکسيد کربن( گازهاي گلخانه اي) در هوا، تا حد زيادي مانع از عبور امواج بلند منتشر شده از سوي زمين مي شود بنابراين دماي هوا در شب و زمستان افت زيادي نمي کند. اين پديده را " اثر گلخانه اي " مي نامند.

گازهاي گلخانه اي
 

همان طور که گفتيم وجود گازهاي گلخانه اي مانع عبور امواج خورشيد به بيرون از جو مي شود. اما اين گازها کدام اند؟ گازهاي دي اکسيد کربن"CO2"، گازهاي سردکننده " CFC11" و " CFC-12"، متان" CH4"، دي اکسيد نيتروژن" N2O"، اوزون" O3"، بخارآب " H2O" و ... از جمله گازهايي هستند که اثر گلخانه اي را تشديد مي کنند.

پديده گرم شدن زمين
 

در طول قرن گذشته، ميانگين دماي هواي زمين معادل 0/5 درجه سانتي گراد بالا رفته است. با آن که ممکن است فکر کنيد اين مقدار ناچيز است، اما همين مقدار هم نشان مي دهد که زمين در حال گرم شدن است.
از علل اين پديده مي توان به افزايش کارخانه ها و فعاليت هاي صنعتي، استفاده بيش از حد از سوخت هاي فسيلي همچون نفت و گاز و زغال سنگ، افزايش استفاده از وسايل نقليه، از بين رفتن جنگل ها و مراتع و ... اشاره کرد که اين عوامل، ميزان گازهاي گلخانه اي همچون دي اکسيد کربن را افزايش مي دهد و موجب گرم شدن زمين مي شود.
کشورهاي توسعه يافته مثل آمريکا که از بزرگ ترين توليد کنندگان اين گازها هستند، تاکنون به توافقي که اين مشکل را حل کند، تن نداده اند و نشست کپنهاک در سال گذشته نيز تا حد زيادي بي نتيجه ماند.
هم اکنون که اين مقاله را مي خوانيد دماي جهان 2 درجه سانتي گراد از دماي استاندارد کره زمين بالاتر است و اگر سندي براي کنترل اين وضعيت به امضا کشورها نرسد، تا 10 سال آينده افزايش دماي 3 درجه اي را شاهد خواهيم بود که اين امر منجر به يک فاجعه بزرگ زيستي در جهان خواهد شد.

پيامدهاي گرم شدن زمين
 

پيش از انقلاب صنعتي، ميزان دي اکسيد کربن موجود در جو Pmm² 280 بود. در سال 2009 اين مقدار به pmm 380 رسيد. اگر تمامي فعاليت هايي که منجر به توليد گازهاي گلخانه اي مي شود را از همين لحظه تا 100 سال ديگر متوقف کنيم، مقدار دي اکسيد کربن به pmm 345 خواهد رسيد.
اگر مقدار دي اکسيد کربن به pmm390 برسد، دماي زمين 2/4 درجه سانتي گراد افزايش مي يابد. در اين دما، گرينلند و يخچال هاي شبيه آن مي شکنند و تپه هاي مرجاني مي ميرند. ما تقريباً به اين نقطه رسيده ايم. اگر مقدار دي اکسيد کربن به pmm420 درجه برسد، دماي زمين 3/4 درجه سانتي گراد افزايش مي يابد که در اين دما، جنگل هاي آمازون دچار آتش سوزي مي شوند آن منطقه به شکل کوير در مي آيد. اگر دماي زمين 4/4 درجه سانتي گراد افزايش يابد. سطح درياها بر اثر ذوب يخ ها 5 متر بالاتر مي آيد. با افزايش دما تا 4/5 درجه سانتي گراد تمام يخ هاي زمين آب مي شوند و سطح درياها 70 متر بالا مي آيد و کشاورزي به صورتي که هم اکنون مي بينيم، از بين خواهد رفت. با افزايش دما تا 6/6 درجه سانتي گراد، جريان هاي اقيانوسي از حرکت باز مي ايستد و درياها بر اثر آزاد شدن مقادير عظيم، متان، از جانوران خالي مي شوند و بيشتر گونه هاي حيات از روي زمين محو مي شوند. اکثر کشورها بر اثر اين پديده ها از بين مي روند که مالديو و مکزيکو سواحل آمريکا نخستين موارد آن هستند. از ديگر پيامدهاي گرم شدن زمين مي توان به افزايش طول دوره هاي خشکسالي در برخي مناطق اشاره کرد که در پي آن ميزان محصولات کشاورزي کم مي شود و در بخش ديگر از کره زمين ميزان بارش افزايش يافته و خطر سيل آنها را تهديد خواهد کرد.
ديگر پيامد توليد اين گازها، استنشاق مونو اکسيد کربن است که در هموگلوبين خون جاي اکسيژن را مي گيرد و سبب مرگ نيز مي شود.
اميدواريم که اين مشکل با يک هم بستگي جهاني و مسئوليت پذيري تک تک ما، به پايان برسد. اگر همين امروز هم اقدام کنيم، بهتر از فرداست!

پي‌نوشت‌ها:
 

1-greenhouse gases
2-parts per million
 

منبع:دانشمند، شماره 562.