برخي مشكلات شايع روده اي (3)

بيماري سلياك (آنتروپاتي حساس به گلوتن يا اسپروي غير گرمسيري)
 

گلوتن پروتئين ويژه اي است كه در گندم وجود داشته و موجب شد كه خمير حاصل از اختلاط آرد گندم و آب ، چسبندگي لازم را براي تهيه نان داشته باشد . آرد گندم نه تنها براي توليد نان استفاده مي شود ، بلكه به خاطر ايجاد حالت غليظي در تهيه بسياري از سوپ ها و غذاهاي آبكي نيز مورد استفاده قرار مي گيرد . علاوه بر گندم ، جو و جوچاودار نيز در مقادير كمتري گلوتن دارند.
از آنجا كه در خون مبتلايان به بيماري سلياك ، بر عليه پروتئئين موجود در غلات مورد اشاره (يعني همان گلوتن) آنتي بادي ساخته مي شود ، اين افراد به محض خوردن مواد حاوي گلوتن عوارض ناشي از بيماري را نشان مي دهند . مصرف حتي چند بار گلوتن منجر به صدمه به روده كوچك (آتروفي و پخ شدن پرزهاي روده) شده و در نتيجه سبب كاهش سطح جذب و كمبود سلولي دي ساكاريدازها و پپتيدازها در سلول هاي روده و در نتيجه كاهش حامل هاي انتقال مواد مغذي مي گردد.
از آنجا كه ناراحتي روده سبب ايجاد اسهال مي شود، براي درمان پزشكي لازم است فورا مايعات و الكتروليت جايگزين گردد و مكمل ويتامين و مواد معدني از قبيل كلسيم و ويتامين D تجزيه شود.
علاوه بر ناراحتي شديد روده ، ضمنا بيماري ، اثرات خارج روده اي نيز ايجاد مي كند كه عبارتند از :
كم خوني
كاهش استخوان
ضعف ماهيچه اي
پلي نوروپاتي
اختلالات آندوكريني
هيپر كراتوزيس فوليكولي

درمان تغذيه اي
 

حذف منابع گلوتن (گندم ، جو، و جو دوسر)از رژيم
دقيق خواندن بر چسب مواد غذايي از نظر تركيبات حاوي گلوتن پنهان
جايگزين كردن ذرت ، سيب زميني ، برنج ، سويا ، حبوبات ، نشاسته كاساوا و مواد مشابه به جاي گندم

مواد غذايي مجاز‌:
 

شير ، خامه ، بستني ، سر شير ، ماست ساده ، پنير ، پنير خامه اي ، پنير فراينده شده و غذاهاي حاوي پنير فراينده شده.
نان و محصولات پخته حاوي آرد ، نشاسته و سبوس ذرت ، آرد حبوبات (لوبيا ، نخود و نخود بوداده ، عدس) ، آرد ارزن ، آرد و نشاسته سيب زميني ، آرد و سبوس برنج ، آرد سويا .
گوشت ، ماهي و ماكيان تازه .
تخم مرغ .
عدس ، نخودچي و نخود ، لوبياها ، مغز دانه ها دانه هاي گياهان مختلف.
ميوه ها و سبزيجات اعم از تازه ، يخ زده ، كنسروي و آب آنها .
كره، مارگارين ، روغن سبزيجات ، خامه ، سس هاي سالاد خانگي تهيه شده با تركيبات مجاز ، بستني ، شربت ، دسرهاي ژلاتيني ، كيك ها ، كلوچه ها و نان هاي روغني تهيه شده با تركيبات مجاز.
چاي ، قهوه فوري يا معمولي يا بدون كافئين ، كاكائو ، نوشابه هاي غير الكلي ، نوشيدني هاي سويا و برنج.
عسل ، مربا ، ژله ، مارمالاد ، شربت ذرت ، شربت افرا ، ملاس ، شكر و پودر شكر (قهوه اي و سفيد).
ترشي ها، چاشني ها ، انواع زيتون ، سس كچاپ ، خردل ، خمير گوجه فرنگي ، وانيل و ادويه ها و گياهان خالص ، فلفل سياه خالص ، سركه ها (سيب يا انواع سركه سفيد يا قرمز) ، سس سوياي قاقد گلوتن ، جوش شيرين ، مخمر ، آسپارتام (شيرين كننده كم كالري) و نارگيل.

مواد غذايي مورد شك و ترديد:
 

نوشيدني هاي كارخانه اي حاوي شير ، ماست طعم دار ، ماست يخ زده ، خامه ترش ، سس هاي پنير و پنيرهاي كم چرب .
گوشت هاي فراينده شده صنعتي مثل همبرگر ، سس هاي ساندويچ و گوشت ، كوفته گوشت ، كلوچه هاي گوشتي ، حجم دهنده هاي محصولات گوشتي ، جانشين هاي تخم مرغ و تخم مرغ هاي خشك شده.
كنسروهاي انواع لوبيا ، مغز دانه هاي خشك و بوداده بسته بندي شده.
سيب زميني هاي سرخ شده صنعتي و انواعي كه در رستوران تهيه مي شوند.
سوپ هاي كنسروي و خشك آماده .
سس هاي سالاد و بعضي از مايونز ها .
فرني و پودينگ هاي مختلف .
چاي فوري ، چاي هاي گياهي و طعم دار ، قهوه طعم دار ، جانشين هاي قهوه ، نوشيدني هاي با طعم ميوه ، نوشيدني هاي شكلاتي ، مخلوط هاي شكلات ، آبنبات ها ، آدامس و كرم ، بيكينگ پودر.

مواد غذايي غير مجاز:
 

نان محصولات پخته حاوي گندم ، گندم سياه ، جو ، جو دوسر ، جوانه گندم ، سبوس گندم ، نشاسته گندم ، سبوس جو دو سر ، بلغور ، سمولينا (آرد گندم سخت ويژه ماكاروني) ، ماكاروني تهيه شده از گندم ، نشاسته گندم و تركيبات غير مجاز ديگر .
غذاهاي وارداتي كه ممكن است حاوي تركيبات غير مجاز مثل نشاسته گندم باشند (و حتي گاها برچسب فاقد گلوتن هم روي آنها خورده ، ولي مقدار كمي گلوتن در آنها وجود دارد) ، چيپس هاي سيب زميني با طعم هاي مختلف و پيتزا.
سوسيس و كالباس (مقداري آرد در تهيه آنها استفاده مي شود).
انواع گوشت ، ماكيان و ماهي كنسروي .
سوپ هاي تهيه شده با تركيبات غير مجاز .
بستني تهيه شده با تركيبات غير مجاز .
سس ها و سس هاي گوشت تهيه شده با تركيبات غير مجاز و پروتئين گياهي هيدروليز شده .

اسپروي گرمسيري
 

پاتوفيزيولوژي
اسپروي حاره اي يك سندرم اسهالي است كه در بسياري از نواحي گرمسيري رخ مي دهد . معلوم شده كه اين اسهال از نوع عفوني است و ارگانيسم روده اي ايجاد كننده بيماري ممكن است از يك ناحيه گرمسيري به ناحيه ديگر تفاوت داشته باشد . در اين بيماري نيز همانند بيماري سلياك ، پرزهاي روده كوتاه مي شوند ؛ اما تغييرات سطح سلولي كمتر حاد هستند. مخاط معده ممكن است آتروفي و ملتهب شود. از طرفي همراه با آن ترش اسيد كلريد ريك و فاكتور داخلي نيز كاهش مي يابد . علايم شامل : اسهال ، بي اشتهايي ، انبساط روده به همراه علايم ناشي از كمبودهاي تغذيه اي مانند شب كوري ، گلوسيت ، استئوماتيت ، شيلوزيس ، رنگ پريدگي و ادم هستند. كم خوني ممكن است ناشي از كمبود آهن ، اسيد فوليك و ويتامين B12 باشد .

درمان تغذيه اي
 

درمان شامل اصلاح وضعيت مايعات‌، الكتروليت و مواد مغذي بدن است . اسپروي حاره اي معمولا فورا به آنتي بيوتيك هاي گسترده طيف و درمان با فولات پاسخ مي دهد . علاوه بر مواد مغذي مورد نياز ديگر ، فولات روزانه به مقدار 5 ميلي گرم به طور خوراكي همراه با ويتامين B12 داخل عضلاني (1000 ميلي گرم در ماه) تا وقتي كه علايم بهبود يابند ، تجويز مي شود.
از نظر پزشكي نيز تلاش براي بهبود كم خوني موجود مهم است . كمبود تغذيه اي در اين بيماري ممكن است حساسيت به عوامل عفوني را افزايش دهد و شرايط را بدتر كند.
منبع:دنياي تغذيه ،شماره ي 92