نقش بخش های مختلف دولتی، متخصصان و عموم مردم در کاهش مصرف انرژی ساختمان ها

چکیده
 

از آن جایی که مصرف انرژی در بخش خانگی حدود 39 درصد از کل مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص داده و روند رشدی معادل 4/7 درصد داشته است. بهینه سازی مصرف انرژی در این بخش باید الزامی گردد. در صورتی که سازمان های دولتی، متخصصان و عموم مردم نقش خود را در این زمینه به درستی ایفا نمایند. امکان صرفه جویی انرژی در سیستم های سرمایشی و گرمایشی تا 15 درصد وجود دارد. همچنین می توان تا 50 درصد از اتلافات حرارتی ساختمان جلوگیری نمود. در سیستم تأمین آب گرم مصرفی نیز می توان تا 15 درصد در مصرف انرژی صرفه جویی نمود. در این مقاله نقش و وظایف سازمان های دولتی، طراحان، تولید کنندگان و عموم مردم جهت نیل به این اهداف تعیین گردیده است.

مقدمه
 

مصرف انرژی در بخش خانگی، با رشد 4/7 درصدی در دهه های هفتاد، و سهم حدود 39 درصد که ارزش آن بر اساس قیمت های جهانی بالغ بر 10 میلیارد دلار می شود. بیشترین مصرف را در کشور به خود اختصاص داده است. مقایسه ی این میزان مصرف انرژی در ساختمان های مسکونی و تجاری با بخش صنعت که فقط 27 درصد می باشد، نشان دهنده ی الگوی نامناسب مصرف انرژی است، زیرا فعالیت های غیرمولد قسمت اعظم مصرف انرژی را به خود اختصاص داده است. [1]
سهم بالای بخش ساختمان در مصرف انرژی کشور، بهینه سازی مصرف سوخت در این بخش را بسیار منطقی و ضروری ساخته است. با توجه به این که کشور ما از صادر کنندگان انرژی به کشورهای مختلف است و هنوز قیمت واقعی آن از مصرف کنندگان داخلی دریافت نمی شود، لذا مصرف کنندگان در پی صرفه جویی و یا استفاده ی منطقی از آن نیستند. موارد عمده ی مصرف انرژی در ساختمان ها شامل گرمایش، سرمایش، آب گرم مصرفی، روشنایی، پخت و پز و لوازم خانگی هستند. در این میان سیستم های گرمایشی، سرمایشی و تهیه ی آب گرم مصرفی در حدود 60 درصد از مصارف انرژی خانگی و تجاری را به خود اختصاص می دهند. آغاز تحول در زمینه ی بهینه سازی مصرف انرژی، تدوین مقررات و ضوابط فنی برای صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمان ها است که در سال 1370 برای اولین بار در کشور ارائه گردید. متعاقب آن، در سال 1378 راهنمای مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان منتشر شد. [2] اما استانداردهای ت عریف شده در مبحث 19 هنوز فاصله ی قابل توجهی با استانداردهای جهانی دارند. با این وجود مطالعات نشان می دهند که مصرف انرژی حتی در ساختمان های ساخته شده در سال های اخیر تا حدود دو برابر مقادیر استاندارد است [3] همچنین از آن جایی که بخش کوچکی از مهندسان، طراحان و سازندگان ساختمان ها و تجهیزات ساختمانی با مبحث صرفه جویی در مصرف انرژی آشنایی کافی و عملی دارند، لزوم مطالعات کامل تر و با جزئیات بیش تر و دستورالعمل های سراسری، استانی، منطقه ای و یا شهری نقش خود را بهتر نشان می دهند. در این مقاله پتانسیل های موجود جهت صرفه جویی در مصرف انرژی در بخش خانگی بررسی شده و راه کارهایی جهت نیل به این هدف ارائه گردیده است. همچنین وظایف و نقش سازمان های دولتی ذی ربط، افراد متخصص و عموم مردم به تفکیک بررسی شده اند. در این میان سازمان های دولتی با اعمال سیاست های تشویقی یا تنبیهی، آموزش نیروهای متخصص و کارآمد و آموزش و فرهنگ سازی عمومی نقش بسیار مهمی ایفا می نمایند.

مصرف انرژی در ساختمان های مسکونی
 

عمده ترین مصرف کننده های انرژی در ساختمان های مسکونی عبارت اند از: تجهیزات گرمایشی و سرمایشی، آب گرم مصرفی، تهویه، سیستم روشنایی، لوازم خانگی و تجهیزات خوراک پزی.
در ایران بیش ترین سهم مصرف انرژی در ساختمان های مسکونی به ترتیب به گرمایش و سرمایش، تامین آب گرم مصرفی، سیستم روشنایی و لوازم خانگی اختصاص دارد. میزان مصرف انرژی به منظور گرمایش، سرمایش و تهویه ی ساختمان های مسکونی به عوامل زیر بستگی دارد:
* میزان، جنس و نوع جداره های خارجی نظیر دیوارها، پنجره ها، سقف، کف و درها؛
* جهت قرارگیری جداره های خارجی بر اساس میزان جذب حرارت خورشیدی؛
* کارآیی، راندمان و نحوه ی بهره برداری از تجهیزات گرمایشی و سرمایشی نظیر بویلرها، پمپ ها، پایانه های گرمایشی یا سرمایشی و نوع سیستم کنترلی آن ها؛ و
* مقدار انرژی به هدر رفته توسط سیستم لوله کشی یا کانال کشی که بستگی به نوع لوله ها، کانال ها و اتصالات و میزان عایق کاری آن ها دارد.
میزان مصرف انرژی به منظور تامین آب گرم مصرفی تابع عوامل زیر می باشد:
* حجم و دمای آب گرم مصرفی مورد نیاز؛
* کارآیی، راندمان و نحوه ی استفاده از تجهیزات تامین کننده ی آب گرم مصرفی؛
* مقدار افت انرژی درسیستم انتقال آب گرم مصرفی؛ و
* نوع شیر آلات مورد استفاده در سرویس های بهداشتی و مجهز بودن آن ها به کنترل کنده هایی نظیر ترموستات.
مقدار مصرف انرژی در سایر مصرف کننده ها نظیر سیستم روشنایی، لوازم خانگی و تجهیزات خوراک پزی عمدتاً به نوع ساختار و نحوه ی بهره برداری از آن ها بستگی دارد.

پتانسیل های موجود در بهینه سازی مصرف انرژی آپارتمان های مسکونی
 

سیستم گرمایش، سرمایش و تهویه ی مطبوع
 

در صورتی که برای تأمین گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع از سیستم های مرکزی (نظیر موتورخانه) استفاده شده باشد، امکان کاهش میزان اتلاف انرژی در بخش های مختلف این سیستم به صورت جدول 1 خلاصه شده است. [4]
همان گونه که در جدول 1 ملاحظه می شود، در دستگاه های تولید کننده حرارت و برودت، امکان کاهش اتلاف انرژی تا 20 درصد وجود دارد که بدین منظور باید هنگام استفاده از این تجهیزات به نوع، راندمان، دمای کارکرد و موقعیت نصب آن ها دقت شود. به عنوان مثال استفاده ازچیلرهای جذبی دو یا سه اثره و یا شعله ی مستقیم به جای چیلرهای جذبی تک اثره می تواند تا 50 درصد میزان مصرف انرژی را کاهش دهد. همچنین با کنترل دمای سیال ناقل انرژی می توان تا حد زیادی مصرف انرژی را کاهش داد. بدین منظور استفاده از ترموستات هوای آزاد جهت تنظیم دمای آب گرم حرارتی یا آب سرد برودتی می تواند بسیار موثر باشد.
در سیستم توزیع انرژی حرارتی و برودتی نیز، امکان کاهش اتلاف انرژی تا 15 درصد وجود دارد که این مساله به موقعیت نصب تجهیزات و فاصله ی آن ها تا ساختمان، نوع و ضخامت عایق حرارتی به کار رفته، دمای کارکرد، طول لوله ها و نوع سیستم کنترل کننده بستگی دارد.
همچنین با استفاده از پایانه های حرارتی با راندمان بالا و سیستم کنترل اتوماتیک می توان تا 15 درصد از اتلاف انرژی جلوگیری نمود.
جنس و ضخامت جداره های خارجی ساختمان، میزان عایق کاری حرارتی، نوع پنجره ها، میزان درزگیری ساختمان و نوع بهره برداری از ساختمان نیز می توانند تا 50 درصد از اتلاف انرژی حرارتی و برودتی در ساختمان جلوگیری نمایند.

سیستم آب گرم مصرفی
 

در سیستم تامین آب گرم مصرفی نیز امکان کاهش اتلاف انرژی در بخش های مختلف وجود دارد که به صورت جدول 2 خلاصه شده است. [4]
در این بخش با استفاده از بویلرها و مشعل های با راندمان بالا که دارای سیستم کنترل اتوماتیک باشند و منابع آب گرم عایق کاری شده و همچنین طراحی صحیح شبکه آب گرم مصرفی و عایق کاری لوله ها و موقعیت مناسب آن ها می توان تا حد زیادی (حدود 15 درصد) از اتلاف انرژی جلوگیری نمود.
استفاده از شیر آلات ترموستاتیک و تغییر دمای آب گرم مصرفی بر اساس فصل های مختلف سال نیز می تواند تا 15 درصد از اتلاف انرژی جلوگیری نماید.

سیستم روشنایی، لوازم خانگی و تجهیزات خوراک پزی
 

عمده ترین اتلاف انرژی در این بخش ها به نوع تجهیزات (نظیر نوع لامپ ها و راندمان لوازم خانگی) و فرهنگ استفاده از آن ها بستگی دارد که با بهبود این موارد می توان تا 20 درصد از اتلاف انرژی جلوگیری نمود. [5]

جدول 1: کاهش میزان اتلاف انرژی در سیستم گرمایش، سرمایش و تهویه ی مطبوع
 

	امکان کاهش اتلاف انرژی (درصد)	عوامل موثر
تجهیزات مولد گرمایش و سرمایش	20-5	نوع دستگاه، اندازه، دمای سیال
سیستم توزیع	15-5	موقعیت، عایق بودن، دمای سیال
پایانه ی حرارتی	15-5	نوع پایانه، نوع سیستم کنترل
اتلافات حرارتی در ساختمان	50-20	نوع مصالح ساختمانی، میزان عایق کاری حرارتی، نوع پنچره ها و ...

چگونه می توان به این اهداف رسید؟
 

به منظور دستیابی به اهداف ذکر شده در بخش 4، ابتدا باید وظایف گروه های زیر مشخص شود و سپس در برنامه های زمانی کوتاه مدت یا بلند مدت به آن ها عمل شود:
• سازمان های دولتی؛
• افراد متخصص؛ و
• عموم مردم (مصرف کننده ها).

نقش سازمان های دولتی
 

در چند سال اخیر سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور، سازمان بهره وری انرژی، سازمان مسکن و شهرسازی و معاونت امور انرژی وزارت نیرو، با پشتوانه ی مصوبات و قوانین لازم الاجرا و تامین اعتباراتی در حد امکان، گام های بلندی در راستای بهینه سازی مصرف انرژی در بخش های مختلف مسکونی، تجاری و ساختمان های عمومی برداشته اند. اما به نظر می رسد که هنوز قوانین مصوب در زمینه ی بهینه سازی مصرف انرژی، ضمانت اجرایی لازم را ندارند و یا دارای نقایصی می باشند، به گونه ای که در بخش بسیار کوچکی از ساختمان های نوساز این قوانین (آن هم نه به صورت کامل) اجرا می گردند و در بخش اعظم ساختمان های نوساز به هیچ وجه تمایلی جهت بهینه سازی مصرف انرژی وجود نداشته و هیچ یک از سازمان های مرتبط با بهینه سازی مصرف انرژی نیز نتوانسته اند وظیفه ی خود را به طور کامل انجام دهند. در خصوص ساختمان های قدیمی ساز نیز عملاً فعالیت عمده ای جهت بهینه سازی مصرف انرژی در آن ها و همچنین اهمیت محدودیت زمان، باید سازمان های مرتبط، نسبت به اجرای قوانین مصوب، اقدام نمایند و با برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلند مدت، ضمن اولویت بندی بر اساس پتانسیل های موجود جهت صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمان ها، الزام در اجرای آیین نامه ها و دستورالعمل ها را توسط بخش های مختلف مرتبط با ساختمان، تسریع نمایند. برخی از راه کارهایی که می توانند به سازمان های ذی ربط در خصوص سیاست گذاری برای ساختمان های نوساز، قدیمی ساز، تولید کنندگان و متخصصان کمک نمایند به تفکیک عبارتند از:

الف) ساختمان های نوساز
 

طبق مطالعات انجام شده در زمینه ی بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها، با توجه به هزینه های عایق کاری ساختمان ها و استفاده از سیستم های نوین و همچنین نرخ تعرفه های گاز و برق، بازگشت سرمایه بیش از 40 سال به طول می انجامید که با در نظر گرفتن عمر مفید ساختمان ها غیر منطقی به نظر می رسد. [3]

جدول 2¨امکان کاهش میزان اتلاف انرژی در سیستم تأمین آب گرم مصرفی
 

	امکان کاهش اتلاف انرژی (درصد)	عوامل موثر
تجهیزات مولد آب گرم	15-5	نوع بویلر، نوع سیستم کنترل، نوع وسایل تامین کننده ی آب گرم مصرفی
ذخیره	5-0	میزان عایق کاری مخزن، محل نصب مخزن
توزیع	15-10	طراحی سیستم، نوع کنترل، موقعیت، دمای آب گرم، عایق کاری حرارتی

لذا باید سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور، سازمان بهره وری انرژی، سازمان مسکن و شهرسازی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و شهرداری ها با اتخاذ سیاست های تشویقی یا تنبیهی، تمامی سازندگان را به رعایت مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان ملزم نمایند. بدین منظور پیشنهادات زیر ارائه می گردند:
• تفویض اختیار به سازمان های نظام مهندسی ساختمان استان ها و شهرستان ها جهت اجرای مبحث 19 مقرارت ملّی ساختمان و نظارت مستمر سازمان های متولی بر عملکرد آن ها؛
• ملزم کردن مهندسان طراح، توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان، به رعایت مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان در طراحی ها؛
• عدم صدور پروانه ی ساخت به ساختمان هایی که در طراحی آن ها مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان لحاظ نشده است. و موظف کردن شهرداری ها به اجرای این قوانین؛
• حمایت از ساختمان سازان با پرداخت کمک های بلاعوض، یارانه یا وام های طولانی مدت جهت اجرای موارد مندرج در مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان (سیاست تشویقی)؛
• افزایش نرخ تعرفه های برق و گاز برای ساختمان هایی که مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان را رعایت نکرده اند (سیاست تنبیهی)؛ و
• الزام سازمان های دولتی و غیر دولتی به رعایت مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان در ساخت و سازهای خود و استفاده از سیاست های تشویقی یا تنبیهی جهت نیل به هدف.

ب) ساختمان های قدیمی ساز
 

از آن جایی که تعداد ساختمان های قدیمی ساز بسیار زیاد است. باید سازمان های ذی ربط در یک برنامه ی بلند مدت نسبت به بهینه سازی مصرف انرژی در این ساختمان ها اقدام نمایند و بیش ترین سرمایه گذاری های خود را به این بخش اختصاص دهند. بدین منظور می توان سیاست های زیر اتخاذ نمود:
• افزایش فرهنگ عمومی در زمینه ی استفاده ی صحیح از انرژی و روشن کردن اذهان عمومی در مورد ارزش واقعی انرژی، که بدین منظور می توان از روش های مختلف تبلیغاتی نظیر بروشور، تیزرهای رادیو و تلویزیونی، برپایی نمایشگاه ها، همایش ها و ... استفاده نمود. خوشبختانه سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور و سازمان بهره وری انرژی در این زمینه اقدامات گسترده ای را آغاز نموده اند ولی این اقدامات کافی نیستند و نیاز به فعالیت های بیشتر حس شود. گنجاندن مباحث بهینه سازی مصرف سوخت در دروس مقاطع مختلف تحصیلی (بدون توجه به رشته ی تحصیلی)، استفاده از بیلبوردهای تبلیغاتی در سطح شهرها و برگزاری دوره های آشنایی با مباحث بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها و آموزش ملی آن برای سازمان های دولتی و غیر دولتی، هیات مدیره ی آپارتمان های مسکونی، مردم روستاها، شرکت های مشاور، پیمانکاران و طراحان در زمینه های مختلف ساختمانی، می توانند تاثیر به سزایی در ارتقای فرهنگ استفاده ی صحیح از انرژی داشته باشند.
• استفاده از خدمات شرکت های مشاور انرژی برای ممیزی انرژی کلیه ی سازمان های دولتی و غیر دولتی، آپارتمان ها و ساختمان های ویلایی و امکان سنجی بهینه سازی مصرف انرژی در آن ها. برای مثال، امکان سنجی تعویض تجهیزات پر مصرف و راندمان پایین با تجهیزات کم مصرف و راندمان بالا، امکان سنجی استفاده از سیستم های مدیریت انرژی در ساختمان و امکان سنجی تغییر در روش بهره برداری و استفاده از ساختمان، همچنین به منظور تشویق بخش های مذکور، این شرکت های مشاور باید طرف قرارداد با سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور یا سازمان بهره وری انرژی باشند و تنها بخشی از حق الزحمه ی خود را از بخش های مذکور دریافت نمایند.
• اعطای تسهیلات دراز مدت یا کمک های بلاعوض به ساختمان هایی که تمایل دارند مصرف انرژی خود را بهینه نمایند. بدین منظور بهتر است میزان وام مورد نیاز و یا کمک های بلاعوض، توسط شرکت های مشاور انرژی تعیین گردد.
• سرمایه گذاری جهت تولید عایق های حرارتی که بدون تخریب ساختمان برای ساختمان های قدیمی ساز قابل استفاده، و نصب سریع و آسانی داشته باشند.

ج) تولید کنندگان و متخصصان
 

یکی از مهم ترین وظایف سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور، سازمان بهره وری انرژی، اداره ی استاندارد و تحقیقات صنعتی و سازمان صنایع و معادن کشور، نظارت بر کنترل کیفیت تولیدات لوازم گرمایشی و سرمایشی، لوازم خانگی و ... می باشد. در این خصوص می توان از سازمان های ذی ربط وظایف زیر را انتظار داشت:
• استفاده از خدمات شرکت های مشاور انرژی جهت ممیزی انرژی تجهیزات تولید شده توسط صنایع داخلی به صورت عمومی، به گونه ای که کلیه ی تولیدات داخلی مربوط به ساختمان ها را شامل شود.
• بررسی کارآیی و راندمان تجهیزات گرمایشی و سرمایشی ساختمان ها و تهیه ی فهرستی از کارخانجاتی که تولیدات آن ها مصرف انرژی پایین تر و کیفیت بالاتری دارند و ابلاغ این فهرست به شرکت های مشاور، طراحان ساختمان ها، سازمان نظام مهندسی ساختمان و سایر افراد حقیقی یا حقوقی مربوطه، جهت استفاده از محصولات این کارخانجات، بدین ترتیب کلیه ی تولیدکنندگان ملزم می گردند تا کیفیت محصولات تولیدی خود را بالا ببرند. متأسفانه در حال حاضر حتی افراد متخصص نیز در مورد راندمان و عملکرد تجهیزات داخلی (نظیر انواع عایق ها، مصالح ساختمانی و تأسیسات مکانیکی و الکتریکی ساختمان ها) اطلاعات واضح و شفافی ندارند و اطلاعات مندرج در بروشورهای شرکت های سازنده ی تجهیزات نیز قابل اعتماد نیستند و این امر موجب سردرگمی متخصصان گردیده است. به گونه ای که در اغلب طراحی ها (بالاخص تأسیسات مکانیکی و الکتریکی ساختمان ها) به صورت کاملاً سلیقه ای عمل می گردد.
• اعطای تسهیلات به تولیدکنندگان جهت بهبود کیفیت تولیدات خود و نظارت مستمر بر عملکرد آن ها.
• جلوگیری از فعالیت صنایعی که محصولات آن ها کیفیت لازم را ندارد و استفاده از این محصولات موجب اتلاف انرژی می گردند.
• الزام کلیه ی صنایع به استفاده از برچسب انرژی برای تولیدات خود و نظارت مستمر بر عملکرد آن ها.
• ارتقای توان علمی متخصصان (به ویژه، طراحان ساختمانی) با برگزاری دوره های آموزشی ی مورد نیاز.
به عنوان نمونه می توان به برگزاری دوره های آموزشی در مورد سیستم های نوین تأسیسات مکانیکی ساختمان ها برای طراحان تأسیسات مکانیکی ساختمان ها، اشاره کرد.

نقش متخصصان و تولیدکنندگان
 

از آن جایی که تهیه ی طراح های معماری، سازه و تأسیسات مکانیکی و الکتریکی ساختمان ها، اولین قدم برای یک ساختمان است، ناگفته پیداست که این طراحان می توانند نقش به سزایی در بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها ایفا کنند. در این مورد، باید نکات زیر در نظرگرفته شوند:
• ابتدا، کلیه ی طراحان باید از ارزش انرژی و اهمیت صرفه جویی در مصرف و بهینه سازی آن مطلع شوند.
•استانداردها و آیین نامه های لازم تهیه شود و در اختیار طراحان قرار گیرد، زیرا در حال حاضر تنها مرجعی که اکثر طراحان از آن استفاده می کند. مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان است که در بسیاری موارد ناقص می باشد و نیاز به مراجع کامل تر دیگری نیز احساس می شود.
• طراحان تأسیسات مکانیکی و الکتریکی ساختمان ها از افزایش بیش از حد ظرفیت تجهیزات انتخابی خود اجتناب نمایند.
• ارائه ی خدمات مشاوره توسط طراحان ساختمان به کارفرما و مجاب کردن ایشان به استفاده از مصالح ساختمانی با کیفیت بالا، لزوم عایق کاری حرارتی ساختمان و استفاده از تأسیسات مکانیکی و الکتریکی با راندمان بالا و مصرف انرژی کم تر که می تواند نقش مهمی در بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها داشته باشد.
• استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد، تجهیزات گرمایشی و سرمایشی با راندمان بالا و سیستم های مدیریت انرژی (BMS) در ساختمان ها توسط طراحان.
• طراحان ساختمان باید توان علمی خود را ارتقا دهند و در مورد فن آوری روز دنیا اطلاعات کافی داشته باشند.
• لزوم استفاده از نرم افزارهای طراحی یا سایر روش های دقیق به منظور محاسبات دقیق نیازهای یک ساختمان و اجتناب از محاسبات سرانگشتی یا تقریبی. البته متأسفانه این مورد بر ای مهندسان طراح تأسیسات مکانیکی و الکتریکی ساختمان ها صادق تر است و در حال حاضر اکثر محاسبات بارهای گرمایشی و سرمایشی ساختمان ها به صورت تقریبی و سرانگشتی صورت می پذیرد.
• فرهنگ سازی و اشاعه ی فرهنگ مصرف صحیح انرژی توسط متخصصان.
از عوامل دیگری که به صورت مستقیم با صرفه جویی مصرف انرژی در ساختمان ها مرتبط می باشند، تولید کنندگان مصالح ساختمانی، تجهیزات مکانیکی و الکتریکی ساختمان ها و لوازم خانگی هستند که در صورت عدم همکاری آن ها نمی توان به نتیجه ی مطلوب دست یافت. بدین منظور علاوه بر نقش سازمان های دولتی، تولید کنندگان نیز باید در تولیدات خود مساله صرفه جویی در مصرف انرژی را مدنظر قرار دهند. برای رسیدن به این هدف پیشنهادات زیر می توانند مفید باشند:
• ایجاد تغییرات اساسی در خط تولید وسایل با بازده کم و جایگزینی آن ها با وسایل با بازده بالا.
• استفاده از فن آوری روز دنیا جهت بهینه ساختن مصرف انرژی تجهیزات.
• لزوم عایق کاری حرارتی تجهیزات مولد گرما یا سرما در کارخانه. مثلاً عایق کاری حرارتی آبگرمکن های مخزنی، بویلرهای حرارتی، چیلرها و ...؛
• لزوم آموزش کارکنان و آگاه سازی آن ها از اهمیت انرژی و بهینه سازی مصرف آن؛ و
• لزوم ایجاد گروه های تحقیقاتی در زمینه ی ممیزی انرژی و امکان سنجی کاهش مصرف انرژی در تجهیزات تولید شده یا استفاده از خدمات شرکت های مشاور انرژی.

نقش عموم مردم (مصرف کننده ها)
 

عموم مردم به عنوان مصرف کننده های انرژی، می توانند نقش بسیار مهمی در زمینه ی بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها ایفا نمایند و این زمانی میسر می گردد که پیش زمینه های لازم آن که همان نقش سازمان های دولتی و متخصصان است، درست انجام شده باشد. به هر حال زمانی سیاست گذاری های دولت و عملکرد متخصصان به نتیجه خواهد رسید که عموم مردم، خود را ملزم به مصرف صحیح انرژی بدانند.

نتیجه گیری
 

با توجه به رشد 4/7 درصدی مصرف انرژی در بخش خانگی و سهم حدود 39 درصدی از کل مصرف انرژی کشور، بهینه سازی مصرف سوخت در این بخش الزامی است. همچنین عمده ترین مصرف کننده های انرژی در ساختمان های مسکونی، تجهیزات گرمایشی، سرمایشی و آب گرم مصرفی، سیستم روشنایی، لوازم خانگی و تجهیزات خوراک پزی می باشند. پتانسیل های موجود در بخش های مختلف ساختمان برای صرفه جویی در مصرف انرژی به گونه ای است که با تمهیداتی می توان تا50 درصد از اتلاف انرژی سرمایشی و گرمایشی ساختمان جلوگیری نمود.
همچنین امکان کاهش 20 درصد مصرف انرژی در تجهیزات مولد گرمایش و سرمایش، پایانه های حرارتی، سیستم توزیع انرژی و سیستم تأمین آب گرم مصرفی وجود دارد. این میزان کاهش برای سیستم های روشنایی، لوازم خانگی و تجهیزات خوراک پزی تا 20 درصد قابل دستیابی است. ولی برای رسیدن به این اهداف باید سازمان های دولتی ذی ربط، متخصصان و عموم مردم نقش خود را در این زمینه به بهترین وجه ایفا نمایند. در این میان نقش سازمان های دولتی پیچیده تر است و برنامه ریزی های دقیق کوتاه مدت و بلندمدتی را می طلبد. ولی تنها ارائه ی دستورالعمل ها، راه کارها، بخشنامه ها و آیین نامه های کافی نبوده و باید ضمانت اجرایی آن ها نیز در نظر گرفته شوند.
سازمان های دولتی به خصوص سازمان بهینه سازی مصرف سوخت و سازمان بهره وری انرژی باید در خصوص ساختمان های نوساز، ساختمان های قدیمی ساز، تولیدکنندگان و متخصصان، سیاست های تشویقی یا تنیهی را اعمال، و برای اجرای دستورالعمل ها ضرب الاجل هایی را اعلام نمایند. در این راستا سازمان بهینه سازی مصرف سوخت و سازمان بهره وری انرژی می توانند از همکاری سازمان مسکن و شهرسازی، شهرداری ها، سازمان های نظام مهندسی و شرکت های مشاور انرژی استفاده نمایند. بدین منظور باید قوانین و مقرراتی تصویب شوند که قابل اجرا باشن و ساختمان سازان یا صاحبان ساختمان ها، طراحان ساختمانی، تولیدکنندگان و ساکنان ساختمان ها را ملزم به رعایت مصرف انرژی نمایند.

پي‌نوشت‌ها:
 

1- کارشناس ارشد مهندسی مکانیک، تبدیل انرژی، دانشگاه صنعتی اصفهان، رییس دانشکده ی مکانیک و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شهر مجلسی، AfshinA197@gmail.com
2- دانشجوی دوره ی دکترا، تبدیل انرژی، دانشگاه صنعتی اصفهان.
3- دکترای مکانیک، دانشگاه صنعتی اصفهان.
 

منابع و مراجع
[1] سایت اینترنت سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور،www.ifco.ir
[2] صدری، ملک ارسلان، رویکردهای اساسی در بهینه سازی مصرف انرژی، مجله نما، 114-113، 1383 ص 5.
[3] عابدی، افشین و بهرامی، علیرضا، بررسی میزان اتلاف انرژی در ساخمان های شهر اصفهان و ارائه راه حل بهینه برای صرفه جویی در مصرف انرژی، پنجمین همایش بهینه سازی مصرف سوخت در ساختمان ها، اردیبهشت ماه 1385.
4- Wulfinghoff, Donald R., Energy Efficiency Manual, Wheaton, Maryland USA, Energy Institute Press, 1999
[5] محمدکاری، بهروز و فیاض، ریما و صدر، فرامرز، ممیزی انرژی ساختمان های موجود و راه کارهای کاهش مصرف انرژی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 1383.
دانش نما شماره پياپي 166-165