قیمت عادلانه چیست؟

همه ما در خصوص اینکه قیمت ها چه اندازه باید باشد آرزو های متضاد و عجیبی داریم. از اتفاقی که برای قیمت های غذا و گاز می افتد خشمگین می شویم و معتقدیم که این قیمت ها نباید بالا برود. در عمل ما خواهان کاهش قیمت آنها هستیم و البته در طول حدود دو دهه قبل این قیمت ها کاهش یافته اند. این اتفاق خوشایندی است. درست است؟ و معتقدیم که جهان باید آنطوری باشد.
اما درباره قیمت خانه چطور؟ این مساله متفاوتی است. هنگامی که قیمت ها کاهش می یابند، مردم به وحشت می افتند گویی که جهان رو به پایان است. با خود می گوییم که چگونه ممکن است که قیمت خانه من کاهش یابد؟ و معتقدیم که جهان نباید اینگونه باشد و هر کسی می داند که قیمت خانه موظف است که همواره و مسلما تا ابد بالا، بالا و بالاتر برود.
در مورد سهام هم همینطور. ما دوست داریم وقتی صفحه اینترنت را باز می کنیم مشاهده کنیم که قیمت سهام همواره بالا و بالاتر می رود و زمانیکه که قیمت آنها کاهش می یابد از کوره در می رویم و خواهان عدل و انصاف می شویم.
اکنون فکر کنیم که این مساله چقدر عجیب است. چه نظری هایی در جهان معتقد است که قیمت خانه و سهام همواره بالا رود در حالیکه قیمت غذا و گاز همیشه پایین بیاید؟ واقعا منطقی نیست. قیمت به وسیله قانون طبیعی تنظیم نمی شود و نیز روند قیمت ها مانند حرکت ستارگان نیست که از روند از پیش تعیین شده ای تبعیت کند. قیمت ها چیز خاصی نیستند تنها درجه و نسبت توافق بین خریدار و فروشنده را عوض می کنند و نشان دهنده بسیاری از عوامل هستند.
چرا انتظار داریم که بعضی قیمت ها پایین بیاید و برخی افزایش یابد؟ همه اینها به این بستگی دارد که شما تولیدکننده هستید یا مصرف کننده؟ در نقش مالک خانه در حکم تولیدکننده هستیم به این معنی که خانه را به این امید نگه می داریم که روزی آن را بفروشیم. در مورد سهام نیز به همین شکل است. به دلیل اینکه صاحب آن هستیم خواهان افزایش قیمت هستیم چرا که از فروش آنها سود بدست می آوریم. از طرف دیگر در مورد کالا های دیگری که قصد خرید آنها را داریم از قبیل گاز و غذا، خواهان این هستیم که قیمت ها تا حد ممکن پایین باشد تا از طریق آن پس انداز کنیم.
بنابراین آنچه که اینجا دخیل است، نفع شخصی است. به این مساله توجه کنید که شخصی می خواهد برای اولین بار خانه بخرد. این فرد خواهان قیمت پایین است یا بالا؟ پاسخ روشن است. این شخص قیمت های پایین را می خواهد، برای او «خرابی بازار مسکن» واقعا ورشکستگی محسوب نمی شود بلکه یک امتیاز است. اما به محض اینکه این فرد مالک خانه می شود وضع تغییر می کند و او اکنون خواهان افزایش قیمت است.
به مورد صاحب پمپ گاز توجه کنید، اگر او تاثیری بر میزان فروش نداشته باشد، خواهان کاهش قیمت است یا افزایش قیمت؟ البته که او بالاترین قیمت ممکن را می خواهد.
چانه زنی با یکی از فروشندگان غیرقابل تحمل ماشین را به خاطر می آورم که ماشینی توجه مرا جلب کرده بود و بیان کردم که نمی توانم از عهده پول آن برآیم. فروشنده سوال کرد که چه میزان حاضری برای آن بپردازی. بیان کردم صفر دلار. فروشنده طوری به من نگاه کرد که گویا من دیوانه هستم در صورتی که من حقیقت را گفته بودم. من به او گفتم که می دانم که انتظار داشتید بگویم یک تریلیون دلار و او با اکراه این حرف را تایید کرد. سوال این است که چگونه کسی که حاضر به پرداخت صفر دلار است با کسی که حاضر به دریافت یک تریلیون دلار است به توافق می رسند؟ تنها نقطه تلاقی که پیدا می کنید (و در آن نقطه مبادله شکل می گیرد)، نقطه ای است که ارزش ماشین برای من بیش از پولی باشد که پرداخت می کنم و برای فروشنده ارزش پولی که دریافت می کند بیشتر از ارزش ماشین باشد. نتیجه نهایی قیمت نامیده می شود.
همین حالت برای تمام بازارها صادق است. کار نامعقولی است که سیاست ملی تنها منافع یک طرف مبادله را در نظر بگیرد. تلاش برای بالا نگهداشتن قیمت مسکن خریداری که برای بار اول خانه می خرد را فریب می دهد و نیز پایین نگه داشتن قیمت، مالک کنونی خانه را فریب می دهد و همینطور بالا نگه داشتن قیمت غلات به نفع تولیدکننده و به ضرر مصرف کننده است. تعدادی از شرکت های گاز ممکن است قیمت های بالا را دوست داشته باشند درحالی که مصرف کنندگان از این قیمت ها متنفرند. از طرف دیگر تحمیل قیمت های پایین گاز ممکن است باعث شادی مصرف کنندگان شود اما ممکن است تولیدکنندگان از طریق تعطیل کردن فعالیتشان از ضرر بیشتر جلوگیری کنند که این امر به نفع هیچ کس نیست. و باعث می شود که جامعه ضرر کند.
تنها پاسخ ممکن ، اجازه به قانون بازار آزاد است. یعنی مردم باید درباره قیمت هایی که می خواهند بپردازند یا بپذیرند خودشان به توافق برسند. مفاد این توافق ها باید به انعطاف پذیری خودارزیابی بشری باشد به این معنا که با در نظر گرفتن اهمیت مبادله انجام شده و بدون تاثیر گذاشتن بر مفاد توافق، باید برای تغییر نظراتمان آزاد باشیم.
این تنها چیزی نیست که مناسب با ضرورت های آزادی باشد(هر نوع تلاشی برای کنترل قیمت ها، بر روی آزادی ما در به توافق رسیدن بر سر قیمت ها تاثیر می گذارد) بلکه همچنین برای خوب عمل کردن یک اقتصاد ضروری است. به این دلیل است که قیمت ها بسیار تحت تاثیر عواملی از قبیل موجودی منابع، ارزش گذاری ذهنی مصرف کنندگان و بازدهی کسب وکار، قرار می گیرند. قیمت هایی که در بازار پذیرفته می شوند باید این شرایط را تحمل کنند. حتی در صنایع بزرگی مانند نفت که تفاوت بین درآمد و هزینه می تواند به طرز شگفت آوری کم باشد، حتی نظارت کوچک و تغییر مالیات می تواند باعث ورشکستگی شرکت ها شود.
قیمت ها در توزیع منابع محدود برای نیاز های نامحدود تعیین کننده هستند و نیز در نحوه استفاده از کالاها تاثیرگذارند، اینکه آیا کالاها را حفظ کنیم یا اینکه خیر، ناشی از قیمت های کالاها است. متوجه خواهید شد که قیمت های بالاتر گاز تصمیم شما را برای اینکه کجا بروید و چه کاری انجام دهید، تغییر می دهد و این امر خوبی است. قیمت های بالاتر نیاز به محافظه کار بودن را نشان می دهد (بدون اینکه نیازی به دستورات غیرعملی دولت باشد). از دیدگاه تولیدکننده نیز قیمت های رایج اطلاعاتی را برای پیش بینی کردن سود آینده و همچنین تصمیمات سرمایه گذاری در زمان حال، در اختیار وی قرار می دهد.
اکنون می خواهیم به موضوع عدالت بپردازیم. ما فکر می کنیم که می دانیم قیمت عادلانه چیست. آیا واقعا می دانیم؟ و آیا می دانیم چه چیزی عدالت در قیمت ها را مشخص می کند؟ اولین چیزی که به ذهن من می رسد داستان «گنج پنهان در خاک» است. صاحب زمینی ناشناخته هر روز در جایی زندگی می کند که گنجی در آنجا نهفته است، اما وی هیچ اطلاعی در مورد گنج ندارد، اما شخص دیگری از این گنج مطلع است و این شخص هرچه دارد می فروشد و به در خانه فرد می آید و می گوید حاضر است زمین او را بخرد و او نیز می فروشد. بیایید شفاف باشیم. مرد مالک اطلاعی از وجود گنج نداشت و خریدار نیز از بیم آنکه باید قیمت بالایی بدهد چیزی به او نگفت. ممکن است امروز مردم بگویند سر مالک کلاه رفته است اما قضاوت معروف مسیح در این مورد چیز دیگری است. مسیح، خریدار را به عنوان فردی عاقل و عمل او را به عنوان عملی اخلاقی معرفی می کند. جالب است. این طور نیست؟
به طور قطع این معامله عادلانه است. زیرا آنها داوطلبانه این مبادله را انجام دادند و شرایط را قبول کردند و این تمام مطلب است.
همانطور که برناردینو (ناظر باهوش مطالعات اقتصادی) بیان کرد، هیچ راهی برای مشاهده قیمت موجود و تعیین عادلانه یا ناعادلانه بودن آن وجود ندارد. او می گوید:
آب در جایی که فراوان باشد معمولا ارزان است و فقط در کوهستان و جا های دیگر اینگونه است. در حالیکه آب ماده کمیابی است و ممکن است اتفاق بیفتد که در جایی به دلیل فراوانی طلا، باارزشتر از طلا باشد.
اسکولاستیک های متاخر(پیروان توماس آکویناس) همگی معتقدند که قیمت عادلانه موقعیت ثابتی ندارد و به ارزیابی عمومی تجار بستگی دارد. لویس دمولینا این نکته را اینگونه جمع بندی کرد که قیمت عادلانه یا ناعادلانه سنجیده می شود نه به خاطر طبیعت و ذات خود کالاها (چرا که این امر ما را وادار می کند که آنها را بر اساس اصالت و کمالشان ارزیابی کنیم) بلکه به دلیل توانایی آنها در خدمت به مطلوبیت بشری. به عبارت دیگر در توانایی آنها در ارضای اذهان مردم. و این چیزی است که انسان آن را می پسندد، بنابراین انسان ها قیمت را در بازار و مبادلات، جستجو می کنند.
راه هایی برای ناعادلانه شدن قیمت وجود دارد. یکی از آنها تقلب و کلاهبرداری در جریان مبادله است. همچنین راه های بسیار دیگری هم برای ناعادلانه شدن قیمت ها وجود دارد، مثلا همچنین قیمت ها می توانند در نتیجه اموری اجباری از قبیل کنترل قیمت ها یا مالیات بندی و یا محدودیت های اعمال شده از جانب دولت یا نهادهایی خاص بر عرضه و تقاضا تعیین شوند، یا اینکه تحت تاثیر این امور قرار بگیرند. پشت هر کدام از اینها اعمال زور وجود دارد. گروهی از مردم(شامل دولتمردان، سیاستمداران و یا ...) به گونه ای در حال دستور دادن و یا ایجاد محدودیت هستند که در تضاد با انتخاب آزاد است. مسلما این امر عادلانه نیست. چرا که آزادی انتخاب انسانی را از بین برده و یا محدود کرده است.
به این اندازه که درباره قیمت های ناعادلانه بنزین اعتراض می کنیم، نیاز داریم تا به محدودیت های پالایشگاه ها یا محدودیت استخراج و حفاری نیز توجه کنیم و همینطور نقش مالیات های بالای گاز را در افزایش قیمت هایی که تحت شرایط مبادله آزاد هستند، بررسی کنیم.
کسانی که اعتقاد دارند(آگاهانه یا ناآگاهانه) تمام قیمت ها باید به سود منافع اقتصادی ویژه آنها باشد و به ضرر دیگران، این امر را با مقوله عدالت قاطی نکنند.
قیمت های رایج در اقتصادی مبتنی بر آزادی، مظهری از توافقات جمعی است که تنها مستلزم دخالت مردمی است که دارای اراده ای آزاد هستند.

پي‌نوشت‌ها:
 

*سردبیر سایت میزس

منبع:روزنامه دنیای اقتصاد ( www.donya-e-eqtesad.com )
ارسال توسط کاربر محترم سایت : omidayandh