كهكشان راه شيري

خورشيد به همراه دويست تا بيش از چهارصد ميليارد ستاره ديگر ، مقدار بسيار فراواني ماده ميان ستاره اي و گرد و غبار ، تعداد زيادي سحابي و مقدار قابل توجهي ماده تاريك ، ساختار بسيار بزرگي را ستارگان بستگي به ستاره هاي با حجم بسيار كم دارد كه تعدادشان بسيار زياد است . پراكندگي ستاره ها در اين كهكشان جوري است كه شبيه به سنگ آسيايي بزرگ با بازوهاي پيچيده به دورش را مي ماند. قطر صفحه مركزي يا قرص آن يكصد هزار سال نوري است و شعاع آن تا جايي است كه ديگر هيچ ستاره اي وجود ندارد. بيشينه ضخامت آن را نيز از ده تا پانزده هزار سال نوري برآورد كرده اند . آن سوي صفحه مركزي ، صفحه ضخيم تر گازي است . بررسي هاي تازه نشان مي دهد كه صفحه گازي راه شيري دوازده هزار سال نوري ضخامت دارد. در فاصله بين 70 تا 100 هزار سال نوري از خورشيد ، مركز كهكشان وجود دارد كه آنجا يك سياه چاله بسيار پرجرم و خوشه هاي ستاره اي زيادي وجود دارد . با بررسي 28 ستاره كه در نزديكي مركز كهكشان قرار دارد ، گمان مي رود كه اين سياه چاله جرمي حدود چهارميليون برابر جرم خورشيد داشته باشد . دانشمندان با بررسي طول موج هاي راديويي اجرام كهكشان راه شيري ، جرم آن را در گستره پانزده هزار پارسكي از مركز كهكشان ، در حدود بيست ميليارد برابر جرم خورشيد محاسبه كرده اند . اما پيرامون راه شيري كمربندي نقره اي فام وجود كه به آن ها هاله تاريك گفته مي شود . برخي مواد سازنده آن را از ماده تاريك و ذرات ريز اتمي مي دانند. در نتيجه گيري هاي تازه تر و با در نظر گرفتن جرم هاله تاريك ، جرم كهكشان راه شيري را تا عدد بسيار بزرگ و شگفت آور 750 ميليارد برابر جرم منظومه خورشيدي محاسبه كرده اند. كهكشان آندرومدا ، همسايه ديگر راه شيري و نيز عضو خوشه كهكشاني ما، 300 تا 400 ميليارد برابر جرم خورشيد جرم دارد .
خورشيد و مجموعه سيارگان پيرامونش ، جايگاه بسيار ناچيزي را در پهنه راه شيري اشغال كرده اند. اگر قطر كهكشان راه شيري را به ده متر كاهش دهيم ، قطر منظومه خورشيدي تنها يك دهم ميلي متر خواهد بود. خورشيد در فاصله بين 24 هزار تا 28 هزار سال نوري از مركز كهكشان و در يكي از بازوها و خيلي نزديك به صفحه استواي كهكشاني قرار دارد.
كهكشان راه شيري داراي حركت چرخشي به دور خود است . سرعت اين چرخش 260 كيلومتر بر ثانيه است . خورشيد و سياره هاي زير قدرت گرانش آن نيز همراه با توده كهكشان ، حركتي تناوبي را مي گذرانند. دوره تناوب يك دور چرخش كامل خورشيد به دور كهكشان راه شيري برابر 224 تا 250 ميليون سال است كه به آن سال كهكشاني مي گويند . سرعت چرخش منظومه خورشيدي به دور مركز در حدود 220 كيلومتر بر ثانيه است . همچنين خورشيد در هر بار گردش به دور مركز كهكشان ، هفت مرتبه هم حركت بالا و پايين نسبت به صفحه مركزي انجام مي دهد. كهكشان آندرومدا و كهكشان راه شيري در همسايگي و در يك سازگان دوتايي قرار دارند كه آن نيز بخشي از اَبَرخوشه دوشيزه است . كهكشان آندرومدا با سرعت 100 تا 140 كيلومتر در ثانيه به راه شيري نزديك مي شود. سه تا چهار ميليارد سال ديگر آنهابا يكديگر برخورد خواهند كرد. برخي دانشمندان باور دارند كه اين دو كهكشان پس از رسيدن به هم ، در همديگر آميخته شده و كهكشاني بيضي را خواهند ساخت.
نزديك ترين كهكشان به راه شيري ، ابر بزرگ ماژلاني نام دارد كه در فاصله يكصد و پنجاه هزار تا يكصد و هفتاد هزار سال نوري از ما قرار دارد. ابر كوچك ماژلاني نيز در فاصله يكصد و نود هزار سال نوري از ما قرار گرفته است و هر دو از گونه كهكشان هاي نامنظم هستند. ستاره شناسان آنها را ماه هاي كهكشان ما به حساب مي آورند . حركت آنها برگرد كهكشان راه شيري بسيار آهسته است و پانصد ميليون سال طول مي كشد تا يك بار به دور راه شيري بچرخند.
منبع: ماهنامه دانشمند 565