خون نشانه

انقلاب به روايت پوسترها
 

در دوره اي كه همه ، كاري را كه از دست شان ساخته بود براي اعتقاد و آرمانشان انجام مي دادند ، طراحان و نقاشان هم مهارت و ابزار خودشان را به ميدان آوردند . برادران شيشه گران ـ كوروش ، بهزاد و اسماعيل ـ تقريبا قبل از ديگران ، پوسترهايي در همراهي با انقلاب ساختند. كورش شيشه گران ـ كه ايده ساخت پوسترهاي بدون سفارش دهنده را از سال (54) با طراحي پوسترهاي «براي صلح در لبنان » و «آزادي بيان» تجربه كرده بود ـ طراحي پوسترهاي انقلابي را آغاز كرد و اندكي بعد بهزاد و سماعيل هم با او همراه شدند. پوسترهايي كه اين فارغ التحصيلان هنرستان هنرهاي تجسمي و دانشكده هنرهاي تزئيني ، طراحي كردند حتي امروز هم هنرمندانه و پيشرو هستند.
مدت زيادي نگذشت كه دانشجويان دانشكده هنرهاي زيبا هم به اين جمع پيوستند و در روزهاي پر التهاب پيش از انقلاب ، تدارك برگزاري نمايشگاهي از اين آثار را ديدند. اين اوين حركت جمعي و گروهي اعتراض آميز را برخي از فارغ التحصيلان واستادان نيز همراهي كردند: امير اثباتي ، اكبر اهري پور ، آراپيك باغدارساريان ، نيكزاد نجومي و مرتضي مميز طراحاني هستند كه آثارشان را در دي ماه (1357) در اين نمايشگاه به نمايش گذاشتند و اينگونه بود كه سالن بزرگ دانشكده هنرهاي زيبا يكي از پرشورترين روزهاي تاريخ خودش را نظاره كرد.پوسترهاي اين گروه كه نام هيچ طراحي را روي خود نداشت ، بعد ها به شيوه سيلك اسكرين تكثير شد و در شهرها و روستاهاي مختلف به نمايش در آمد.
پس از پيروزي انقلاب هم گروهي ديگر از دانشجويان هنرهاي زيبا ، نمايشگاهي در حسينيه ارشاد برگزار كردند. كاظم چليپا ، حسين خسروجردي ، حبيب صادقي ، ابوالفضل عالي ،‌ناصر پلنگي و... ، از جمله طراحان حاضر در اين نمايشگاه بودند كه بعدها در قالب تشكيلاتي به نام «حوزه انديشه و هنر اسلامي» اعلام موجوديت كردند. برخي از پوسترهايي كه در اين صفحات مي بينيد از ميان آثار اين دو نمايشگاه انتخاب شده اند.
انبوه مردمي كه همگي يك حنجره و يك شعار دارند. كنتراست بالا ، تصوير تك رنگ و سادگي بيان از جذابيت هاي اين پوستر عليرضا عمومي است .
پوستري بون امضا به مناسبت سالگرد پيروزي انقلاب .
جمعه سرخ يا سياه؟ تكرار تصوير شهداي كفن پوش ، تمهيد هنرمندانه اسماعيل شيشه گران است براي نمايش ابعاد فاجعه اي كه در (17) شهريور (57) اتفاق افتاد.
كاري از طراحان گروه (57) ؛ بدون امضا و نام و نشان . شايد با عقيدة اهميت نداشتن فرد در يك انقلاب و شايد به خاطر پرهيز از شناسايي توسط ساواك.
شمايل امام (ره) و (15) برگي كه از آن ريشه گرفته اند و مشت هاي گره كرده ، ميوه داده اند ؛ يادبود پانزده خرداد (42) از يك طراح ناشناس ديگر كه سادگي تصاوير نقش بسته روي ديوارهاي شهر را تداعي مي كند.
اين پوستر كوروش شيشه گران كه نخستين اثر از اين مجموعه به شمار مي رود كنايه اي است به آزادي نمايشي در آخرين ماه هاي حكومت پهلوي و همينطور اداي ديني به روزنامه نگاران و نويسندگان دربند.
اين پوستر را بهزاد شيشه گران در آبان (57) با الهام از تيرباران و اعدام زندانيان سياسي ساخته است . شيشه گران براي اين كار ، لباس زندانيان رابا پارچه هاي راه راه دوخت . آنها را بر تن برادرها و دايي اش پوشاند و با چشم بند از آنها عكاسي كرد.بقيه كار هم حاصل تكنيك هاي دشوار و پر زحمت ساخت پوستر پيش از ظهور رايانه است .
قطره هاي خون روي پيكر سفيد و مشت هاي سرخ بر پس زمينه سياه ؛ ساده ترين و رساترين تصويري كه از شعار بالاي پوستر مي توان ارائه داد. اين طرح هم بي امضا است اما از نظر سبك و تركيب بندي به كارهاي مرتضي مميز شباهت دارد.
اثر ديگري از بهزاد شيشه گران كه طراحي عجيب ، نو و خاصي از يك تفنگ ارائه داده است . پوستر تاريخ مهر (57)را دارد .
طراح اين پوستر ـ كه مربوط به همان نمايشگاه دانشجويان دانشكده هنرهاي زيباست ـ اميراثباتي است . كسي كه سال هاست او را به عنوان طراح صحنه سينما مي شناسيم.
منبع: خردنامه همشهري داستان شماره 68