مفهوم نرم افزارهای آزاد

در مقوله نرم افزار آزاد، free، به معنای آزادی است و به هزینه مربوط نمی شود. زمینه این گونه نرم افزارها، آزادی هایی است که به کاربران در موارد مختلف مانند اجرا، توزیع، مطالعه، تغییر و بهبود آن ها داده می شود. بنیاد نرم افزار آزاد تعریفی رسمی از نرم افزار آزاد ارایه داده است. در این تعریف، آزادی این نرم افزارها، برای کاربران آن ها، از ۴ جنبه بررسی شده است:
۱) آزادی صفرم: آزادی برای اجرای برنامه با هر قصدی.
۲) آزادی یکم: آزادی برای مطالعه و بررسی چگونگی عملکرد برنامه و تغییر دادن آن برای تأمین نیازهای خود؛ البته این کار مستلزم دسترسی به کد منبع است.
۳) آزادی دوم: آزادی تکثیر برنامه، به عنوان مثال برای کمک به همسایه.
۴) آزادی سوم: آزادی برای ارتقا برنامه و امکان توزیع تغییرات اعمال شده به طوری که دیگران نیز از مزایای آن بهره مند شوند. تحقق این آزادی نیز مستلزم دسترسی به کد منبع است.
اگر کاربران یک برنامه تمامی آزادی های فوق را داشته باشند، آن برنامه یک نرم افزار آزاد است. بنابراین هر فردی برای توزیع و تکثیر نسخه های خود، یا بدون تغییرات و رایگان یا همراه با هزینه، اختیار تام خواهد داشت. آزادی و اختیار برای انجام این کارها به این معنی است که فرد، مجبور نیست برای دسترسی هایش چیزی از کسی بپرسد یا به کسی بپردازد. هر فردی این اختیار را دارد که تغییراتی در برنامه خود بدهد و آن را به طور شخصی فقط در محل کار استفاده کند. اگر تغییرات خود را منتشر و تکثیر می کند، نیازی نیست که به شخص خاصی گزارش دهد یا به روش خاصی تکثیر کند. مفهوم آزادی در استفاده از یک برنامه نیز به این معنی است که هر شخص یا سازمانی می­ تواند روی هر نوع سیستم کامپیوتری، برای انجام هر کاری و بدون نیاز به ارتباطات بعدی با تولیدکننده یا هر نهاد خاص دیگری از نرم افزار آزاد استفاده کند.
آزادی در تکثیر برنامه، نیازمند وجود فرم قابل اجرا یا باینری برنامه، همراه با کد منبع برای هر دو نگارش تغییریافته یا تغییرنیافته است. از آنجا که برخی برنامه ها از این ویژگی پشتیبانی نمی کنند، بنابراین اگر راهی برای تولید یک فرم قابل اجرا یا باینری یک برنامه خاص وجود ندارد، مسئله ای نیست، اما فرد باید این آزادی را داشته باشد که چنین فرم هایی را پیدا یا به طریقی تولید و تکثیر کند.
به منظور داشتن آزادی برای تغییر و انتشار نسخه های اصلاح شده باید به کد منبع دسترسی داشت. برای حقیقی بودن این تعاریف، تا زمانی که فرد اشتباهی مرتکب نشده باشد، نباید این آزادی ها از وی سلب شود. اگر تولیدکننده نرم افزار توانایی لغو اجازه نامه را، بدون اینکه دلیلی ارایه کند، داشته باشد، در این صورت نرم افزار، آزاد نیست.
در توزیع نرم افزار آزاد، تا زمانی که با آزادی های مرکزی مغایرت نداشته باشد، نوع خاصی از قواعد و رفتارها قابل قبول است. برای مثال، می توان قاعده کپی لفت را بررسی کرد. کپی لفت روشی است برای اینکه نرم افزاری را آزاد کنیم و لازم بدانیم که تمامی نسخه های تغییر یا گسترش یافته برنامه نیز آزاد بمانند. این قاعده با آزادی های مرکزی مغایر نیست، بلکه از آن ها نیز حمایت می کند. ساده ترین روش، مالکیت عمومی، بدون ادعای حق تکثیر است. مشکل این روش این است که افرادی که فاقد حس همکاری هستند، ممکن است برنامه را خصوصی کنند که نتیجه آن، سلب آزادی کاربران نهایی است.
مزایای کپی لفت به شرح زیر است:
حقوق و آزادی های تمام کاربران تضمین می شود. افرادی که نرم افزارهای آزاد را گسترش یا تغییر می دهند مجبورند هنگام انتشار تغییراتشان، آن را به شکل نرم افزار آزاد توزیع کنند. در نتیجه گسترش نرم افزارهای آزاد و آزادی های جدید برای کاربران بیشتر می شود.
انواع کپی لفت به شرح زیر است:
اجازه نامه عمومی گنو (GPL): امکان اخذ این مجوز برای بیشتر نرم افزارهای باز وجود دارد. مشخصات کلی این اجازه نامه به این صورت است که تمامی حقوق کاربر را تضمین می کند. هرگونه تغییری باید تحت همین اجازه نامه منتشر شود و هر نرم افزاری که به جی پی ال متصل می شود، فقط مجاز است تحت جی پی ال منتشر شود.
اجازه نامه کمتر عمومی گنو (LGPL): این اجازه نامه بیشتر برای کتابخانه ها استفاده می شود، تمامی مزایای جی پی ال را نیز دارد، به جز اینکه نرم افزارهایی که به آن متصل می شوند، می توانند آزاد نباشند.
نرم افزارهای جی پی ال موجود را می توان تغییر داد و تحت جی پی ال منتشر و داخل سازمان استفاده کرد. این نرم افزار را می توان به همراه نرم افزارهای آزاد استفاده و بدون کد منبع منتشر کرد ولی گواهی کتبی داد که در صورت درخواست، کد منبع بدون هیچ هزینه اضافی تحویل داده می شود. همچنین نرم افزارهای جی پی ال موجود را می توان، تغییر داد و به قیمت دلخواه یا به همراه نرم افزارهای آزاد و غیر آزاد دیگر فروخت. کد منبع این نرم افزارها را نمی توان در صورت درخواست مشتری به او نداد یا در قبال آن هزینه ای گرفت. یک نرم افزار جی پی ال را نمی توان به نرم افزاری غیر جی پی ال متصل یا ترکیب و محصول را تحت اجازه نامه ای غیر از جی پی ال منتشر کرد یا فروخت. همچنین نباید هیچ گونه محدودیت جدیدی روی آن گذاشت. به هر حال ممکن است دریافت نسخه های نرم افزار آزاد نیازمند پرداخت هزینه ای شود یا چیزی پرداخت نشود، اما بدون توجه به چگونگی دریافت نسخه ها، همواره، آزادی کپی کردن، تغییر دادن و حتی فروختن نسخه ها وجود دارد.
"آزادی" در نرم افزارهای آزاد، به معنای "غیرتجاری" بودن نیست. این نرم افزارها، باید برای استفاده های تجاری، تولید، توسعه و توزیع تجاری در دسترس باشند.
اگر نسخه تغییریافته توزیع شود و تولیدکننده قبلی نیز یک نسخه از آن را تقاضا کند، باید برای او فرستاده شود. در پروژه گنو، از کپی لفت به منظور پشتیبانی از آزادی های ذکر شده، برای هر فردی، استفاده شده است. نرم افزار آزاد بدون کپی لفت نیز وجود دارد، اما دلایل منطقی تری را می توان برای بهینه بودن استفاده از کپی لفت ذکر کرد. به هر حال اگر نرم افزاری بدون کپی لفت باشد، نیز می توان از آن استفاده کرد.
گاهی صدور مقررات کنترلی و حمایت های تجاری و دولتی، می تواند آزادی های افراد را برای تکثیر نسخه های برنامه، به طور بین المللی، محدود کند. تولید کنندگان نرم افزار، توانایی رد یا حذف این محدودیت ها را ندارند. آنچه که می توانند و باید انجام دهند ممانعت از تحمیل و وضع این قوانین، به عنوان شرایط استفاده از برنامه است. به این طریق، این گونه محدودیت ها، تأثیری در فعالیت های افراد خارج از حوزه این دولت ها و حکومت ها ندارد.
به هر جهت، در بحث نرم افزارهای آزاد، از به کاربردن عباراتی مانند کالای رایگان یا عبارت به رایگان اجتناب شود. این دو عبارت، هر دو بر مقوله هزینه دلالت دارند و نه آزادی هایی که در بالا بحث شد.
منبع:www.aftabir.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت : mohamadaminsh