معماری شهر یزد-بخش دوم

● ویژگی های معماری معطوف به گذشته
 

بخشی از معماری معاصر ایران که به میراث معماری گذشته توجه داشته است دو نکته اصلی را نشان می دهد:
۱) معماری معاصر ایران در بخش عمده خود همواره دغدغه تاریخ معماری ایران را داشته و تلاش هایی را در جهت پیوند به معماری گذشته و تداوم آن به عمل آورده است.
۲) توجه معماری معاصر ایران به معماری گذشته بسیار سطحی و ظاهری بوده و توجه عمیق به روح کلی و همچنین اصول و مبانی آن و به کارگیری این اصول و به خصوص تکامل آن را چندان در خود نداشته است.
به طور کلی می توان گفت که هدف از ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی هرچه باشد، باید بپذیریم که اعمال آنها منجر به خروج معماری و هویت شهری از کالبد شهر شده است و بافت های جدید و حومه ای یزد، بهترین گواه این مدعا هستند.

● طرح های پیشنهادی
 

مهمترین هدف موزه در پیش گرفتن کارکردهایی با استفاده از انواع شیوه های نمایش و آموزش در جهت معرفی و بیان ویژگی ها، خصوصیات، محاسن و معایب معماری سنتی و معاصر یزد همچنین چگونگی اضمحلال معماری مبتنی و جایگزینی نامناسب آن به وسیله معماری معاصر به منظور القاء حس اعتدال و میانه روی دو گرایش است. و نیز برداشتن گامی اساسی در بهبود محیط کالبدی یک شهر تاریخی که مردم در آن زندگی می کنند (و نه حفظ یک شهر موزه ای که نباید به آن دست زد و در آن صرفاً به مرمت چند بنای تاریخی پرداخت) و گسترش و اشاعه خانه هایی ملهم از اصول معماری گذشته و ترکیب مناسب و هوشمندانه آن با نیازها و امکانات امروز و دستیابی به تغییری منطقی در بافت های قدیمی است.
باتوجه به اهداف ذکر شده، برای تحقق این اهداف می توان ساختارها و راهکارهای متفاوتی را درنظر گرفت، از جمله:
ـ احداث موزه به صورت کاملاً مجازی (موزه ی اینترنتی) که تمامی مقالات، تحقیقات و بررسی های به عمل آمده در این زمینه به صورت الکترونیکی در اختیار کاربران قرار گیرد.
ـ احداث موزه به صورت متعارف و معمول متشکل از بخش های مختلف از جمله تالارهای نمایشی، بخش اداری، آموزشی.
ـ ساخت موزه به صورت کاملا ً محدود که فقط از طریق تالارهای سمعی و بصری و با برگزاری سمینارهای آموزشی و تخصصی مرتبط با موزه و با نمایش فیلم های مرتبط با موزه نقش خود را ایفا کند.
ـ احداث موزه به صورت «رکوموزه» در شهر یزد که دارای تورهای بازدید و راهنمایان مجرب باشد.
باتوجه به شرایط محیطی، اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی شهر یزد و نظریه گستردگی، اهمیت وجودی، نقش، اهداف و عملکرد چنین موزه ای به منظور احداث آن و تحقق صحیح تمامی اهداف موزه، روشی ملهم و مرکب از روش های برشمرده در بالا را اتخاذ کرد که در آن علاوه بر معماری و بافت های تاریخی و سنتی، چرایی و چگونگی روابط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مرتبط با آن، در گذر تاریخ نیز مدنظر و توجه قرار گیرد.
پیشنهاد جامع در این زمینه، می تواند انتخاب بافتی تاریخی یا بخشی از آن به عنوان مجموعه موزه باشد که این بافت دارای عناصر گوناگونی نظیر: آب انبار، یخچال، خانه های مسکونی، کارگاه های ریسندگی، صباغی و اماکن مذهبی مانند حسینیه و مسجد، بازارچه و امثال اینها باشد.بعد از گزینش و انتخاب بافت مناسب باید به مرمت، احیا و نوسازی عناصر آن و همچنین کل بافت مورد نظر طبق اصول و مبانی مرمت پرداخت و از هر کدام از این عناصر به عنوان بخشی از موزه، استفاده ای خاص در جهت تحقق اهداف موزه کرد.حتی می توان در این بافت به ساخت اماکن و فضاهای موردنیاز با تلفیق معماری معاصر و اصول و عناصر معماری سنتی به گونه ای که جوابگوی نیازهای موردنظر و دارای تسهیلات لازم باشد پرداخت و از آنها به عنوان بخش هایی از موزه استفاده کرد.

● جزئیات ساختار و عملکرد موزه
 

از آنجا که در طرح پیشنهادی، با توجه به محدوده اهداف و گستردگی پهنه فعالیت موزه، پیشنهاد شد که قسمتی از بافت تاریخی به موزه تبدیل شود، لذا محدوده ساختمانی برای موزه در بافت مورد نظر وجود نداشته و هر بنایی اعم از عمومی و خصوصی در بافت را شامل می شود.
فضای فیزیکی چنین موزه ای نیز همچون دیگر موزه ها شامل قسمت های مختلفی مانند محل و ساختمان موزه، بخش معرفی و امانت اشیا، تالارهای نمایش آثار، مراکز جنبی موزه همچون مراکز خدماتی، رفاهی و تفریحی، سالن های سمعی و بصری، بخش اداری و تأسیسات و روابط عمومی است.
از آنجایی که شرح وظایف و استانداردهای هر یک از این قسمت ها در این مقال نمی گنجد، در اینجا فقط به ذکر نکات مهمی که در بخش هایی از این موزه، حتماً باید مورد توجه قرار گیرد، می پردازیم:
ـ باتوجه به وسعت چنین موزه ای، مشکل تمرکز مدیریتی بین قسمت های مختلف آن را می توان به مدد تجهیزات الکترونیک مدار بسته و مکانیزاسیون اداری برقرار کرد.
ـ وجود بخش معرفی (Plesetation) و امانت اشیاء از ملزومات هر موزه است. هدف قسمت معرفی در موزه این است که تعریفی کلی از بخش های مختلف موزه به بازدیدکننده ارائه و ترتیب و نحوه بازدید و اهداف و دستاوردهای موزه بیان شود، به این ترتیب آمادگی ذهنی و اشتیاق بیشتری در فرد برای بازدید از موزه فراهم می آید.
باتوجه به اینکه فضای فیزیکی موزه، بافتی تاریخی و گسترده و وسیع است، بسته به موقعیت قرارگیری آن در شهر، احتمالاً دارای چند ورودی خواهد بود. از این رو بخش معرفی و امانت اشیا از ضروریات این موزه محسوب می شود و در تحقق اهداف موزه می تواند نقش مهمی را ایفا کند، بنابراین لازم است که در ابتدای هر یک از ورودی ها مکانی برای آن درنظر گرفته شود.
به این ترتیب بازدیدکنندگان با به امانت گذاشتن وسایل غیرضروری خود در آن، بازدیدی دلنشین و لذت بخش را در این موزه گسترده که زمان بیشتری را برای بازدید می طلبد، تجربه خواهند کرد.
ـ کاملاً روشن است که تالارهای نمایش در این موزه، متعدد و به فراخور منطقه در مورد موضوعات گوناگونی چون بناهای شاخص و شیوه های معماری، شخصیت های برجسته علمی، اجتماعی، سیاسی و معرفی خدمات آنها، نمادهای فرهنگی و... باشد. علاوه بر این، در چنین موزه ای، آداب و رسوم و فرهنگ عامیانه و فراموش شده مردم منطقه به صورت غیرملموس به نمایش در خواهد آمد.
ـ همچنین در چنین موزه ای می توان با ایجاد مراکز آموزشی مانند کارگاه های سنتی کاشیکاری، بافندگی، قالی بافی، هم فعالیت های اقتصادی سنتی را به نمایش گذاشت و هم نیروهای متخصص جایگزینی را تربیت کرد که باعث تداوم فعالیت های اقتصادی سنتی باشند.
ـ در مورد کتابخانه و پارکینگ نیز بهترین گزینه ایجاد فضایی متناسب و امروزی همراه با حفظ استانداردهای چنین مکان هایی است و برای ساخت آنها می توان از مناطقی که بافت دچار تخریب کلی مانند باغهای خشک شده یا بناهایی که آوار شده اند استفاده کرد. البته بهتر است که محل پارکینگ در حومه قرار گیرد.
ـ باتوجه به وسعت بالای این موزه و گستره وسیع فعالیت ها و کثرت کارکنان آن، وسعت بخش اداری چنین موزه ای نیز باید بیش از دیگر موزه های معمول باشد و دفتر مدیریت مجموعه باید در نقطه ای از آن قرار گیرد که به تمامی نقاط مشرف بوده، امکان دسترسی سریع و آسان به اکثر نقاط موزه را داشته باشد.
ـ روابط عمومی در اینگونه موزه ها علاوه بر انجام فعالیت های معمول مربوطه، وظیفه مهم دیگری نیز برعهده دارد و آن ایجاد ارتباط با سازمان های مرتبط مانند مسکن و شهرسازی، میراث فرهنگی، شهرداری به منظور شناخت قوانین و مقررات و افزایش تسهیلات برای حفظ و احیاء بافت های تاریخی و جمع بندی این اطلاعات و نتایج حاصله و ارائه آنها به شیوه های مختلف به عامه مردم و تشویق آنها به خصوص مالکان خصوصی بناهای تاریخی، برای توسعه چنین طرح هایی است.
در آخری باید یادآوری کرد که اگرچه ارائه چنین طرح هایی فقط یک تجربه آموزی محسوب می شود، اما به مدد فکر خلاق و پویا و مدیریت مدیران دلسوز، می تواند راهگشا و مبدأ حرکت های سریع و فکور به سمت آینده ای روشن باشد. چه بسا که بی توجهی و کم اهمیت دانستن چنین طرح هایی، ما را به سوی تقلید کورکورانه و کپی برداری صرف رهنمون کند.
منبع: تبيان زنجان
ارسال توسط کاربر محترم سایت : msjmsj77