تاريخچه طب نظامي و رزمي در ايران و جهان(1)
تاريخچه طب نظامي و رزمي در ايران و جهان(1)
تاريخچه طب نظامي و رزمي در ايران و جهان(1)
طب نظامي در جهان
با توجه به اينکه در جنگهاي قديم بيشترين تلفات مربوط به اشاعه بيماريهاي واگير در بين نيروها و مردم شهرهاي درگير جنگ بوده و کثرت مجروحين و مصدومين و لزوم مبارزه با انواع بيماريها ضرورت وجود نوعي سازماندهي و آموزش و به کارگيري نيروي امدادي و پزشکي را طلب مي کرده است لذا در عمل نوعي تفکيک بين طب نظامي و رزمي از پزشکي در معناي کلي آن از همان ايام اعمال گرديده است.
از سوي ديگر از همان زمان قديم براي شکست دشمن از نوعي بيوتروريسم استفاده مي شده؛ نظير آلوده کردن چاههاي آب توسط لاشه حيوانات در 300 سال قبل از ميلاد مسيح به منظور اشاعه بيماري و يا ساقط کردن حکومت تاتارها در 1344 ميلادي در اثر پرتاب اجساد مبتلايان به طاعون به داخل قلعه آنها که منجر به اپيدمي طاعون در تمام اروپا و از بين رفتن يک چهارم جمعيت اروپا يعني 25 ميليون نفر گرديد.
و اهداء پتو و البسه قربانيان سرخک و آبله به سرخ پوستان ساده دل توسط انگليسيها در سال 1763 در شمال و جنوب آمريکا که سبب اپيدمي و مرگ و مير گسترده سرخپوشان شد.
بدين ترتيب فکر استفاده از افراد آموزش ديده جهت امداد مجروحين و مصدومين و بيماران جنبه علمي به خود گرفت و سازمانهاي اوليه تيمهاي امدادي در زمان جنگهاي استقلال آمريکا آغاز و بتدريج مراحل تکميلي خود را در آمريکا و جهان طي نمود.
به عنوان نمونه سير تاريخي تغييرات و پيشرفتهاي طب نظامي را در آمريکا که از آغاز فعاليت آن
تاکنون تحولات بسياري داشته و مي تواند اطلاعات ارزشمندي را بما بدهد بطور خلاصه مورد بررسي قرار مي دهيم.
اهم مراحل تکامل سازماني طب نظامي در آمريکا به شرح زير مي باشد: (13)
1. جنگ استقلال (The Revolutionary War)
دکتر (بنجامين راش) امضاء کننده اعلاميه استقلال يک بيمارستان فدرال را براه انداخت و اولين کتاب در پيشگيري را در پزشکي براي پزشکان نظامي ارائه نمود. اين کتاب تا جنگهاي داخلي مورد استفاده واقع شد.
در 1777 م (جرج واشنگتن) دستور تلقيح براي پيشگيري از آبله را براي تمامي سربازان ارتش فدرال صادر کرد. که تا قبل از آن هرگز تمامي ارتش تحت تلقيح ايمني قرار نگرفته بودند.
در 1778 پزشکان نظامي اولين فارماکوپه آمريکا را که حاوي 32 صفحه مشخصات داروهاي مورد استفاده در محيطهاي نظامي بود تهيه نمودند.
در 1779 م دکتر (جيمز تيلتون) يک بيمارستان نظامي با فضاي کافي براي بيماران راه اندازي کرد که براي چند دهه به عنوان نمونه بيمارستان نظامي در نظر گرفته مي شد.
2. اقدامات پس از جنگ استقلال
ارتش جنگ 1812 را بدون وجود سازمان پزشکي مشخصي آغاز کرد ولي کنگره در سال 1813م يک سازمان پزشکي تحت رياست دکتر (جيمز تيلتون) بوجود آورد.
بعد از جنگ اين سازمان گرچه بيش از 5 جراح و 15 کمک جراح نداشت ولي تجربيات خوبي در زمان جنگ به دست آورده بود.
در 1818 م کنگره يک سازمان پزشکي نظامي دائمي در تجديد سازمان ارتش به وجود آورد و دکتر Josef Lovel به عنوان اولين رئيس جراحان نظامي معرفي گرديد. وي دستور داد که پزشکان نظامي وضعيت هوا را پبت کرده و ارتباط بين بيماريها با وضع اقليمي را مورد بررسي قرار دهند.
اين اولين اقدام ملي در زمينه پبت وضعيت هواي مناطق بوده و زمينه ايجاد اداره هواشناسي آمريکا را فراهم آورد.
3. کانونهاي اوليه تحقيق
در 1846 م دکتر William T . G . Morton پزشک غير نظامي در بيمارستان عمومي ماساچوست از گاز Ether جهت بيهوشي بيماران استفاده کرد و يکسال بعد ارتش در جنگ مکزيک از آن جهت جراحي ها استفاده نمود.
اولين مدال افتخار Medal of Honor را يک پزشک نظامي جوان بنام Benard Irwin در آريزونا در 1861 م دريافت کرد.
4. جنگ داخلي The Civil War
علم باکتريولوژي بتازگي در اروپا شناخته شده بود. لوئي پاستور اولين مقاله خود را در 1861 م منتشر نمود يعني همان سالي که جنگ داخلي در آمريکا آغاز شده بود.
George Stenberg کسي که آمريکا را وارد دنياي باکتريولوژي نمود و به عنوان سر جراح ارتش آمريکا مفتخر شد هنوز به عنوان يک پزشک جوان ميدان نبرد کار مي کرد ولي با وجود اين باز هم بعضي پيشرفتهايي در زمينه تخليه مجروحين در همين زمان حاصل شد.
در اوائل سال 1862 م کنگره آمريکا سازمان AMEDD را بازسازي و سازمان دهي نمود و به سرجراح ارتش درجه سرلشکري براي اولين بار اعطاء نمود. درهمين سال سازمان مزبور تهيه آمارهاي پزشکي را به عهده گرفت که بعدها منجر به تهيه تاريخ پزشکي جنگ Civil War در پنج جلد گرديد. که اولين تاريخ مفصل فعاليتهاي پزشکي در جنگ بود.
Jonathan Lettrman مدير پزشکي ارتش سازماندهي مجدد تاريخي خود را انجام داد. او پشتيباني پزشکي نظامي را تجديد سازمان کرد؛ سيستمي که منجر به استفاده از بيمارستانهاي متحرک گرديد و تيم آمبولانس بيمارستان صحرائي Field Hospital او جوهره فکري شد که امروزه نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.
در ماه مه 1862 م سرجراح ارتش دکتر William Hammond موزه پزشکي ارتش را در واشنگتن تأسيس کرد که اولين موسسه بزرگ AMEDD بود و اين موزه در طول تاريخ خود در شش محل مختلف قرار گرفت که يکي از اين محلها سالن تئاتر فورد بود که لينکلن رئيس جمهوري آمريکا در آن ترور شد. در 1949 اين موزه محل انستيتوي پاتولوژي نيروهاي مسلّح گرديد.
از 1864 تا 1867 افسران سازمان AMEDD که در اين موزه کار مي کردند طبق تحقيقات خود روشهايي را براي عکس برداري از باکتريها بوسيله ميکرسکپ ابداع نمودند.
5. جهش هاي پس از جنگ
در 1887 م کنگره آمريکا از پرسنل وظيفه سپاهيان بيمارستاني تشکيل داد که بدين ترتيب AMEDD يک حالت سازماني وظيفه اي بخود گرفت، گرچه بعدها اين سپاه منحل شد ولي فکر استفاده از پرسنل وظيفه حرفه اي پزشکي بعدها مورد استفاده قرار گرفت.
سومين موسسه بزرگ که در پوشش AMEDD به وجود آمد؛ اولين مدرسه بهداشت عمومي و پزشکي پيشگيري بود. مدرسه پزشکي ارتش Army Medical School در دو اطاق در موزه در 1893 م گشايش يافت و داراي چهار استاد پاره وقت بود. اين مدرسه بعدها تبديل به موسسه تحقيقاتي Walter Reed Army Institute of Research گرديد که شهرت جهاني دارد. و در عرض ده سال مشهورترين موسسه در مبارزه بر عليه بيماري تب زرد معرفي گرديد.
در 1896 م درست شش ماه پس از آنکه Roentgen وجود اشعه ايکس را اعلام کرد؛ موزه پزشکي ارتش از اشعه ايکس براي پيدا کردن گلوله اي در تن بيمار از آن استفاده کرد و در جنگ بعدي در 1898 م در جنگ و در بيمارستان از آن استفاده گرديد.
6. جنگ اسپانيا و آمريکا
ولي خوشبختانه در اين زمان ديگر باکتريولوژي يک علم بود. George Sternberg دامپزشک جنگ داخلي و مولف اولين کتاب درسي باکتريولوژي آمريکا در سال 1892 م در سمت سرجراح ارتش بود و بدين ترتيب AMEDD مبارزات خود را بر عليه بيماريهاي سرزميني آغاز کرد.
ابتدا ستوان يکم Lt. Baily Ashford نشان داد که کم خوني پرتريکويي Puerto Ricam Anemia بوسيله کرم قلاب دار Hook Worm ايجاد مي گردد. از آنجائي که همين بيماري در جنوب آمريکا هم وجود داشت؛ روشهاي درمان و کنترل آن در مورد کليه آن نواحي نيز مورد استفاده واقع شد.
پزشکان نظامي نيز به هيئت هاي تحقيقاتي و نمايندگي مناطق مختلف روشهاي درمان و کنترل بيماريهاي وبا؛ طاعون؛ تب دانگ؛ مالاريا؛ بربري و ديسانتري آميبي را آموزش مي دادند.
در اين ميان سرگرد Major Walter Reed نمونه کوشش کامل در اين راه بود. او در اين زمان رياست يک هيئت مبارزه با تيفوئيد را بعهده داشت و مقرراتي را برقرار کرد که فرماندهان خط دفاعي مسئول سلامتي واحدهاي آن ناحيه بودند. ولي مسئوليت بزرگ او سرپرستي هيئت مبارزه با تب زرد در کوبا در سالهاي 1900 - 1901 بود که فداکاريها و جانبازيهاي قهرمانانه محققين نظر جهانيان را بخود جلب کرد.
در اين برنامه؛ افسران؛ پرستاران؛ سربازان داوطلب و مردم کوبا خود را داوطلبانه در معرض ابتلا قرار مي دادند و بدين ترتيب در يک تحقيق انساني بسياري جان خود را از دست دادند ولي در عرض شش ماه اين تيم ثابت کرد که بيماري توسط يک نوع پشه ايجاد مي گردد. و متعاقب اين پيروزي پزشکي وضع زندگي در منطقه گرمسيري تغيير يافت و درنتيجه ساختار اقتصادي و تجاري منطقه و جهان تحت تأثير آن متحول شد.
سرهنگ Col. William Gorgas با استفاده از تحقيقات Reeds در مبارزه با مالاريا توانست شرايطي را به وجود آورد که ساخت کانال پاناما را امکان پذير سازد. او بعدها سرجراح ارتش شد و اولين مدال مشهور خدمت که تا آن موقع اعطاء شده بود را در سال 1918 م دريافت نمود.
7. قرن جديد و ايده هاي نوين
در حقيقت زنان از مدتها قبل از اين تاريخ در مراقبت از سربازان و رزمندگان بکار گرفته مي شدند؛ قانوني که در 1775 سازمان پزشکي نظامي آمريکا AMEDD را ايجاد کرد اجازه استخدام پرستار زن را نيز صادر کرد. بيشتر اين اشخاص بستگان بدون آموزش خود سربازان بودند ولي آنها نقش مهمي را به عهده داشتند کما اينکه در زمان جنگ داخلي در بيمارستانهاي نظامي هر دو طرف خدمت مي کردند.
Dorothea DiX مشهور براي کار با بيماران رواني؛ سرپرستار براي پرستاران زن ارتش متحده Army Union بود؛ همچنين Clara Barton مؤسس صليب سرخ آمريکا به طور داوطلب به استخدام درآمده بود. ولي کار زنان به طور قراردادي مدت مديدي باقي ماند و بيشتر شامل تهيه رژيم غذايي؛ امور خانه - داري و توزيع امکانات بود.
در جنگ اسپانيا با آمريکا شرايط متفاوت بود. بيش از 1500 پرستار آموزش ديده با تجربه براي خدمت در جنگ قرارداد بستند. گرچه آنها سرباز نبوده و قراردادي بودند ولي به ماوراء بحار فرستاده شدند و چنانچه کشته مي شدند مي توانستند در قبرستان مخصوص کشته شدگان جنگ دفن گردند.
در اقدامات تجديد سازمان 1901؛ پرستاران زن مي توانستند به ارتش بپيوندند و بدين ترتيب 200 نفر به ارتش ملحق شدند ولي هنوز هيچ يک درجه نظامي نداشتند تا آن که در جنگ جهاني اول بيش از 20000 زن توسط AMEDD به خدمت گرفته شدند و 10000 نفر از آنان در ماوراء بحار خدمت مي کردند.
در 1992 کنگره درجات همرديف Relative Rank را براي آنها تصويب کرد. از اين تاريخ پرستاران نشانهاي ارتش را به کار مي بردند ولي هنوز از نظر قانوني افسر شناخته نمي شدند. با همين قانون استخدام قراردادي جراحان دندانپزشک مجاز گرديد. در 1908 دندانپزشکان به خدمت ارتش پذيرفته شدند و در 1911 يک رسته دندانپزشکي Dental Corps به وجود آمد.
در 1917 وضعيت شغلي؛ حقوق و مزاياي آن با پزشکان نظامي برابر شد و بعدها سازمانهاي ديگري نيز به پزشکي ارتش اضافه گشت مثل: رسته اداري Administrative Corps؛ رسته سلامتي Sanitary Corps و رسته دامپزشکي Veterinary Corps.
دامپزشکان نظامي نيز تنها مسئول حيوانات ارتش نبودند بلکه مسئوليت گوارائي و سودمند بودن مواد غذائي ارتش را هم به عهده داشتند و اين گامي در جهت پزشکي پيشگيري ارتش محسوب گرديده و تأکيدي بود بر حفظ سلامتي رزمندگان.
در 1910 سرگرد Maj. Camall روشي را براي کلرينه کردن آب آشاميدني به دست آورد. سه سال بعد سرگرد Maj. William Lyster کيسه هاي ليستر را براي کلرينه کردن آب ميدان رزم اختراع نمود. از اوائل سال 1900 م هيئت هاي تحقيق در فيليپين بيماريهاي نظير abies وبا؛ طاعون؛ مالاريا و ديستانتري آميبي را آموزش مي دادند. ستوان Lt. Charles Ctaig که در آن محل کار مي کرد و سروان Capt. Percy Ashburn ثابت کردند که تب دانگ يا Break boon به وسيله ويروس ايجاد مي گردد. سروان Capt. Edward Vedder نشان داد که خوردن برنج نيمه تصفيه شده مي تواند از بيماري بري بري Beriberi جلوگيري کند.
در دانشکده پزشکي ارتش؛ سرگرد Maj. Ferderi Russell واکسيناسيون ضد تيفوئيد را به وسيله تزريق ميکرب کشته شده در سال 1909 م بنياد نهاد. در 1911 م ايمني سازي بر عليه تيفوئيد براي ارتش اجباري شد. ولي بايد بدانيم که فعاليتهاي AMEDD به مسائل پزشکي محدود نگشت بلکه در سالهاي دهه 1900 م جراحان ارتش نقش سازنده تري در دگرگوني عظيم ارتش بازي کردند.
سرلشکر Maj. Gen. Ferderick Ainsworth از رسته بهداري آجودان ژنرال فرمانده ارتش گرديد و بر مبناي روشهايي که سوابق پزشکي را در سازمان بهداري ثبت کرده بود سيستم سوابق پرسنلي ارتش را دگرگون نمود که بعدها جوهره سيستم ثبت سوابق شد و امروز هم همين سيستم زنده و فعال است.
پزشک ديگري که تمامي ارتش را متحول نمود سرلشکر Maj. Gen. Leonard Wood مدال افتخار در جنگ هاي داخلي Indian Wars به دست آورد؛ او در جنگ اسپانيا و آمريکا فرماندهي سوار نظام را بعهده داشت و فرمانده نظامي در فيليپين و کوبا بود. بعدها او رئيس ستاد ارتش شد و نيروهاي احتياط Officer Reserve Corps را بر مبناي اعتقاد به استفاده از نيروهاي پزشکي ذخيره Medical Reserve Corps گسترش داد. سپس براي رئيس جمهور شدن تلاش کرد و در نهايت فرماندار کل فيليپين گرديد.
8. جنگ جهاني اول World Warl
اولين افسر آمريکايي که کشته شد ستوان William Fitssimons بود که يک پزشک جوان در بيمارستان عمومي در فرانسه بود. در همين شب اولين فرد وظيفه آمريکايي بنام Oscarc Tugo عضو AMEDD کشته شد.
در اين جنگ پزشکي پيشگيري عامل مهمي در پيروزي بود اين اولين جنگ بزرگي بود که مرگهاي ناشي از بيماريهاي واگير کمتر از تعداد مجروحين جنگي بود. آمبولانسهاي موتوري سطح تحرک بيشتري در روش تخليه مجروحين Lettrman ايجاد کرده بودند.
از طرفي بالا بودن تعداد مرگ و مير خلبانان ارتش سبب شد که فکر پزشکي هوايي Aviation Medicin به وجود آيد.
در اين جنگ ارتش درمان بيماريهاي مقاربتي را به عنوان يک مشکل پزشکي تلقي نمود و ديگر تنها به عنوان يک مسئله اخلاقي به آن نمي نگريست؛ در صورتي که مدتها قربانيان بيماريهاي مقاربتي Veneral Disease را فقط تحت مجازاتهاي شديد قرار داده بود. قانوني که در 1778 م جهت سربازان بستري شده به علت ابتلا به بيماريهاي مزبور تصويب شده بود مجازاتهاي سنگين براي آنان اعمال مي کرد. ولي اين تنبيهات کارآيي چنداني نداشت. در حقيقت سياستهايي که در جنگ جهاني اول در اين مورد به کار رفت جنبه کاربردي بيشتري داشت و مباني بهتري براي مبارزات عمومي بر عليه بيماريهاي فوق بوجود آورد.
در 1918 Maj . Reuben Kahn که از پزشکان ارتش بود آزمايش خون براي تشخيص بيماري سيفليس را پايه گذاري کرد به طوري که وسيله استاندارد تشخيص اين بيماري براي ساليان دراز گرديد.
9. مدت زمان بين دو جنگ جهاني
در 1920 م دانشکده خدمات طبي رزمي Medical Field Servise School در محل Carlislie ;Barracks Penn. گشايش يافت تا افسران پزشک و پرسنل وظيفه پزشکي را آموزش طب رزمي بدهد.
در 1947 م اين دانشکده Fort San Houston ; Texas به منتقل گرديد و در نهايت به مرکز آموزش و دانشکده AMEDD Center and School امروزي تبديل گرديد.
ابتکارات و تحقيقات پزشکان ارتش در زمان جنگ منشاء خدمات ارزنده اي به پزشکي جهان گرديد.
روش دکتر Huran Orr که تجربه جنگ جهاني اول را داشت و نحوه درمان بسته شکستگي هاي مرکب را ابداع کرده بود در جنگ با اسپانيا نيز با تغييراتي مورد استفاده جراحان قرار گرفت و سبب نجات هزاران نفر از عفونتهاي استخواني گرديد.
در 1930 سرهنگ Col. George Callender اثرات گلوله هاي با شتاب High - Velocity
Missiles را تدريس مي نمود و نتيجه تحقيقات خود را چنين اعلام کرد که جراحات ناشي از عبور گلوله آن سوي محل زخم ايجاد مي شود و سبب برداشته شدن مقدار زيادي از بافتها مي گردد؛ توجه به اين موضوع عاملي شد براي آنکه با تميز کردن بيشتر ناحيه جراحي از ميزان گانگرن هاي گازي کاسته گردد و عفونتهاي ديررس و خونريزي هاي غير قابل کنترل کاهش يابد.
در 1992 م سروان Capt. Femando Rodriguez باکتريهاي موجود در محيط دهان را جدا نمود و اساس دندانپزشکي پيشگيري جديد را پايه گذاري نمود.
سرگرد Maj. Raymond Kasler عضو رسته دامپزشکي واکسن ضد گزيدگي سگ هار و همچنين واکسن ضد وباي گاوي را تهيه نمود.
سرهنگ Col. Joseph با تيم همکاران خود در پاناما اولين تحقيق کنترل شده را روي کاربرد ماري جوانا Marijuana توسط سربازان انجام داد.
در اين زمان هنوز مالاريا شايع ترين بيماري در سطح جهان بود و کينين Quinine داروي منحصر به فرد آن تلقي مي شد. در 1930 م AMEDD داروي سنتتيک آلماني بنام آتبرين Atebrin را بدين منظور بکار برد. اين دارو پيشگيري از عفونت نمي کرد ولي علائم خاص طويل مدت آن را کاهش مي داد. همين سبب شد که وقتي ژاپني ها توليد کينين را متوقف ساختند؛ آتبرين جايگزين ارزشمندي به جاي آن محسوب شد.
سرگرد Maj. Harry Armstrng و همکارانش در آزمايشگاه پزشکي هوائي
Aeromedical Field Ohio Aeromedical Lab ضمن تحقيقات در سال 1936 م کتاب درسي درباره پزشکي هوائي Aviation Medicin منتشر کرد و سرجراح نيروي هوائي گرديد.
دانشکده پزشکي ارتش Army Medical School شروع به آزمايش روي محصولات خوني نمود که در زمان جنگ جهاني دوم نيز ادامه يافت و منجر به تهيه بسته Kit استريل خون دهندگان؛ سيستمي براي جمع آوري و نگهداري خون در سرماي شديد جهت انتقال به ماوراء بحار و بالاخره تهيه بسته هاي استاندارد شده Standardised Kits براي گروه بندي سريع خون گرديد.
پينوشتها:
13. Ameddvegiment. Amedd. Army. Mil. Highlights in Army Medical Department History 4/6/2006
ترجمه از متن دريافت شده از سايت توسط مؤلف
نامجوی نیک ، خسرو ، تاریخچه طب نظامی ، انتشارات ایران سبز ،1389
/ج
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}