بانوان و كابوسي ماهانه

سندروم پيش قاعدگي چيست؟
 

سندروم پيش قاعدگي كه به اختصار PMS نيز ناميده مي شود، در واقع مجموعه اي از علائم جسمي، روحي و رواني است كه در ارتباط با چرخه ي قاعدگي بانوان مي باشد. البته بايد توجه داشت اين علائم با علائم جسمي طبيعي كه در طول تخمك گذاري اتفاق مي افتد (مثل نفخ و...) مفتاوت است. اين علائم جنبه هاي روحي رواني نيز داشته و اغلب آن قدر شديد هستند كه در زندگي عادي فرد اختلال ايجاد مي كنند و معمولا ده روز قبل از قاعدگي بروز كرده و كمي قبل يا بعد از قاعدگي از بين مي روند. اين سندروم علائم متعدد و گسترده اي شامل تغييرات خلقي، حساس شدن سينه ها‌، تمايل به مصرف غذاهاي خاص، خستگي، تحريك پذيري و افسردگي دارد. تخمين زده مي شود كه از هر 4 زن قاعده شونده سه نفر تظاهراتي از اين سندروم را تجربه مي كنند. اين مشكلات اواخر سنين 20 و اوايل 30 سالگي شديدتر بوده است و به اوج خود مي رسد.
علائم اين سندروم با روندي قابل پيش بيني عود مي كند و تغييرات فيزيكي و روحي مربوط به آن در برخي ماه ها شديدتر و در برخي ماه ها خفيف تر مي باشد. در هر حال نكته ي مهم اين كه بانوان نبايد اجازه بدهند تظاهرات و عوارض اين بيماري كنترل زندگي آن ها را در دست بگيرد. بلكه بايد با اقدامات درماني و تغييرات سبك زندگي در كنترل و بهبود علايم اين سندروم پيش قدم باشند.

علائم اين سندروم:
 

بيش از 200 علائم مختلف با اين سندروم مرتبط مي باشند. اما تحريك پذيري، احساس فشار و احساس ملامت سه علامت مهم و غالب اين سندروم مي باشد. علائم اين سندروم به طور كلي در دو گروه تظاهرات روحي و فيزيكي طبقه بندي مي شود.

علائم و تظاهرات روحي و رفتاري:
 

ـ اضطراب و احساس تحت فشار بودن
ـ احساس افسردگي
ـ گريه كردن ناگهاني
ـ نوسانات خلقي، تحريك پذيري يا عصبانيت
ـ تغيير اشتها و ميل به برخي غذاهاي خاص
ـ بي خوابي و مشكل در به خواب رفتن
ـ‌ انزواي اجتماعي
ـ عدم تمركز
علائم و تظاهرات فيزيكي:
ـ‌ درد عضلات و مفاصل
ـ سردرد
ـ‌ خستگي
ـ افزايش وزن به دليل احتباس مايعات در بدن
ـ نفخ شكم
ـ‌حساس شدن سينه ها
ـ بروز جوش و آكنه در روي پوست
ـ يبوست يا اسهال
هر چند علائم مربوط به سندروم پيش قاعدگي بسيار زياد است ولي اغلب زنان فقط برخي از اين موارد را تجربه مي كنند و لازم نيست همه اين علائم در يك فرد به طور همزمان بروز كند. براي برخي از بانوان دردهاي فيزيكي و استرس روحي ناشي از اين سندروم به قدري شديد است كه مانع فعاليت هاي روزمره آن ها مي شود. البته در مورد اغلب بانوان اين علائم با شروع قاعدگي از بين مي روند.
تعداد محدودي از بانوان به فرم پيشرفته تري از سندروم پيش قاعدگي مبتلا هستند كه تظاهرات بسيار ناتوان كننده اي دارد. اين شكل از سندروم كه به سندروم بي قراري پيش قاعدگي معروف است، عوارضي مثل افسردگي شديد، احساس نااميدي، خشم، بيقراري، كاهش عزت نفس، بيقراري و بي تمركزي دارد. اغلب اين بانوان اختلالات پنهان رواني دارند.
اگر شما با تغييرات مربوط به سبك زندگي قادر به كنترل بيماري نيستيد و زندگي روزمره شما تحت تأثير اين بيماري قرار گرفته است، حتما بايد با يك پزشك زنان و زايمان مشاوره كنيد.

علل اين سندروم:
 

علل دقيق اين بيماري ناشناخته است ولي برخي از فاكتورها مي توانند در بروز آن موثر باشند، از قبيل:

ـ تغييرات چرخه اي هورمون ها در بدن:
 

علايم و نشانه هاي سندروم پيش قاعدگي با نوسانات هورموني بدن تغيير پيدا كرده و در دوران بارداري و يائسگي به طور كلي از بين مي رود.

ـ تغييرات شيميايي مغز:
 

سروتونين يكي از مواد شيميايي مغز است كه تأثير قابل ملاحظه اي بر خلقيات فرد دارد و نوسانات آن در بروز سندروم پيش قاعدگي نقش مهمي دارد. كمبود سروتونين نقش كليدي در بروز افسردگي، خستگي و ويار مرتبط با اين سندروم دارد

ـ افسردگي:
 

افسردگي مي تواند باعث تشديد برخي از علائم اين سندروم شود. همچنين استرس نيز در بروز علائم PMS موثر است.

ـ عادات غذايي نامناسب
 

برخي از علائم PMS با كمبود ويتامين ها و مواد معدني در ارتباط بوده و برخي از علائم نيز با عادات غذايي نامناسب تشديد مي شود. به عنوان مثال مصرف غذاهاي شور باعث تشديد احتباس مايعات در بدن شده يا مصرف الكل و نوشيدني ها كافئين دار تأثيرات منفي بر خلق و خو دارد. دريافت ناكافي منيزيم، منگنز، ويتامين D و E جزو عوامل خطر PMS محسوب مي شوند. كمبود ويتامين هاي گروه B به ويژه ويتامين B6 نيز در بروز PMS تاثير به سزايي دارد.
علاوه بر عوامل فوق افزايش سن و همچنين سابقه فاميلي جزو عوامل خطر اين سندروم مي باشند.

تشخيص بيماري:
 

در واقع هيچ تست آزمايشگاهي يا يافته هاي فيزيكي خاصي براي تشخيص اين بيماري وجود ندارد. اما سه نشانه اصلي كمك كننده به تشخيص عبارتند از:
* شكايت اصلي بانوان مربوط به علائم روحي ـ ‌رواني مي باشد كه مهم ترين آن ها همان گونه كه اشاره شد تحريك پذيري، احساس فشار و افسردگي مي باشد.
* علائم با روندي قابل پيش بيني در فاز قبل از شروع قاعدگي ظاهر مي شود، كمي قبل يا بعد از آغاز قاعدگي ناپديد مي شود و اغلب در دوره قبل از تخمك گذاري هيچ علائمي وجود ندارد.
در صورتي كه براي كنترل اين سندروم به مشاوره يك پزشك نياز پيدا كرديد، بايد با شناخت كافي از علائم بيماري و زمان بروز آن ها پزشك خود را براي درمان مناسب تر هدايت كنيد. بنابراين بايد براي پاسخگويي به سئوالاتي از اين قبيل آماده باشيد:
ـ‌ علائم بيماري شما چه شدتي دارد؟
ـ در كداميك از روزهاي دوره قاعدگي علائم بيماري شديدتر است؟
ـ آيا روزهايي از دوره قاعدگي شما وجود دارد كه هيچ علائمي از بيماري را نداشته باشيد؟
ـ چه عواملي علائم بيماري شما را بهتر يا بدتر مي كند؟
ـ قبلا از چه روش هايي براي كنترل اين بيماري استفاده كرده ايد و اين اقدامات تا چه حد در بهبود شما موثر بوده است؟
و...
اغلب براي تشخيص بيماري و مشخص كردن روند آن پزشك از بيمار مي خواهد كه علائم بيماري خود را حداقل به مدت دو دوره در تقويم ثبت كند. البته ابزارها و پرسشنامه هاي خاصي نيز براي ثبت اين علائم طراحي شده است.
بايد توجه داشت كه برخي از بيماري ها در طول قاعدگي تشديد مي شوند كه ممكن است فرد را در مورد ابتلا به PMS به اشتباه بيندازد، در حالي كه ممكن است مشكل او ناشي از وضعيت هايي مثل كم خوني، كم كاري تيروئيد، اختلالات خوردن يا سوء مصرف مواد باشد. نكته كليدي براي تشخيص اين موارد از PMS در اين است كه علائم مربوط به اين وضعيت ها مدام وجود دارد و محدود به دوره ي قبل از شروع قاعدگي نيست.
افسردگي، ميگرن، صرع، آسم و... از وضعيت هايي هستند كه در طول قاعدگي بدتر مي شوند.

كنترل سندروم پيش قاعدگي:
 

براي درمان و كنترل سندروم در وضعيت هاي شديدتر از روش هاي دارويي استفاده مي شود، در حالي كه در موارد خفيف تر مي توان علائم بيماري را از طريق تغييرات مربوط به سبك زندگي تسكين داد.

دارو درماني:
 

ممكن است پزشك يك يا چند دارو براي كنترل علائم بيماري به شما تجويز كند كه اثر بخشي اين داروها از هر فرد به فرد ديگر متغير است. داروهاي متداول تجويز شده براي درمان PMS شامل موارد زير مي باشد:

ـ داروهاي ضد افسردگي:
 

داروهاي ضد افسردگي نخستين درمان انتخابي براي PMS بوده و مي توانند در بهبود عوارض روحي، تغييرات اشتها و بي خوابي موثر باشند. اين داروها براي برخي افراد به صورت روزانه تجويز شده ولي براي برخي ديگر محدود به دو هفته قبل از شروع قاعدگي مي باشد.

ـ داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي:
 

اين داروها قبل يا با شروع قاعدگي تجويز شده و مي توانند انقباضات عضلاني و درد و ناراحتي سينه ها را تسكين بدهند.

ـ‌ داروهاي مدر:
 

اگر ورزش و محدوديت مصرف نمك براي تسكين ورم و احتباس مايعات كافي نباشد، مي توان با تجويز داروهاي مدر اين عوارض را تسكين داد.

ـ ‌داروهاي ضد بارداري خوراكي:
 

اين داروها با مهار تخمك گذاري و تثبيت نوسانات هورموني بدن تا حد زيادي به كنترل علائم PMS كمك مي كند.

ـ‌مدروكسي پروژسترون استات:
 

اين داروي تزريقي براي بهبود PMS شديد و توقف سريع تخمك گذاري تجويز مي شود، ولي مي تواند برخي از علائم سندروم را تشديد كند.

تغييرات مربوط به سبك زندگي و درمان هاي خانگي:
 

در اغلب موارد مي توان اين بيماري را با تغيير در عادات غذايي، ورزش و سبك زندگي تسكين داد.

ـ تغييرات رژيمي:
 

توصيه هاي غذايي زير براي كمك به بهبود علائم PMS بسيار مفيد و موثر مي باشند:
* كاهش حجم وعده هاي غذايي و افزايش تعداد وعده ها كه براي بهبود نفخ و احساس سنگيني موثر مي باشد.
* محدوديت مصرف نمك و غذاهاي شور كه مي تواند در جلوگيري از بروز ورم و احتباس مايعات موثر باشد.
* مصرف بيشتر غذاهاي داراي كربوهيدرات هاي پيچيده مثل ميوه، سبزي و غلات كامل.
* مصرف غذاهاي غني از كلسيم (در صورتي كه فرد قادر به تحمل فراورده هاي لبني نيست و نمي تواند مقادير مورد نياز كلسيم را از طريق رژيم غذايي تأمين كند ممكن است نياز به مصرف مكمل هاي كلسيم داشته باشد).
* مصرف روزانه مكمل مولتي ويتامين
* اجتناب از مصرف الكل و نوشيدني هاي كافئين دار.
ـ كاهش استرس
ـ‌ داشتن خواب كافي

ـ ورزشهاي مناسب:
 

بهره بردن از تمرينات كششي يا تمرينات تنفسي عميق مي تواند در بهبود سردرد، بي خوابي و بيقراري موثر باشد.
بهتر است به مدت چند ماه روند بروز علائم را ثبت كنيد. به اين ترتيب مي توانيد در مورد اقداماتي كه براي شما مفيد واقع شده اند تصميم صحيح تري بگيريد.

طب مكمل:
ـ كلسيم:
 

مصرف روزانه 1200 ميلي گرم كلسيم از طريق رژيم غذايي يا مصرف مكمل ها مي تواند علائم فيزيكي و فيزيولوژيك اين بيماري را تخفيف دهد.

ـ منيزيوم:
 

ـ‌دريافت روزانه 400 ميلي گرم منيزيم به صورت مكمل مي تواند در بهبود احتباس مايعات، حساسيت سينه ها و نفخ ناشي از PMS موثر باشد.

ـ ويتامين B6:
 

ـ مصرف 50 تا 100 ميلي گرم ويتامين B6 مي تواند به بهبود برخي از علائم اين بيماري كمك كند.

ـ‌ويتامين E:
 

ـ دريافت روزانه 400 واحد ويتامين E مي تواند در بهبود عوارض ناشي از اين بيماري موثر باشد.
ـ مكمل هاي منگنز و تريپتوفان نيز از ريزمغذي هايي هستند كه به نظر مي رسد در درمان PMS موثر باشند.

ـ گياهان دارويي:
 

برخي از بانوان تسكين عوارض بيماري را با مصرف برخي گياهان دارويي از قبيل زنجبيل، برگ تمشك، قاصدك و... گزارش كرده اند. ولي تعداد كمي از محققان به بررسي و تاثيرات دقيق اين گياهان دارويي پرداخته و همچنين سازمان غذا و داروي آمريكا گياهان دارويي را مورد ارزيابي و طبقه بندي قرار نداده اند. يعني ايمني و موثر بودن آن ها تأييد نشده است. از طرفي تركيبات فعال موجود در اين گياهان و عوارض سوء استفاده از آن ها ناشناخته مانده است.
منبع: نشريه بانو، شماره 26