زنان عاشورايي

واقعه عاشوراي سال 61 هجري، يكي از مهمترين حوادث تاريخ بشمار مي رود و به سبب اهميت فوق العاده است كه اين واقعه از جهات گوناگون مورد دقت و بررسي قرار گرفته؛ شايد بتوان گفت كه در ميان همه ي اين بررسي ها و دقت ها به نقش زنان كمتر توجه شده است و اين درحالي است كه زنان چه قبل از عاشورا و چه در روز عاشورا و چه بعد از روز عاشورا نقش بسيار مهمي داشته اند. رشادتها و از خود گذشتگي هاي بانوان در كاروان حسيني از مدينه تا مدينه آنقدر بزرگ و درس آموز است كه هر انساني را به فكر فرو مي برد. دراين مجال سعي بر آن داريم كه به برخي از اين رشادتها و دلاوري ها اشاره كنيم. در اين راستا سعي بر آنست كه به مقاتل معتبراستناد شده و از منابع مستند استفاده شود.

زنان نقش آفرين در قيام حسيني قبل از روز عاشورا
 

هنگامي كه امام حسين(ع)بعد از مرگ معاويه و ماجراي بيعت با يزيد راه و مسير فرهنگي و انقلابي خود را آشكار كردند همه ي خاندان بني هاشم و همه ي خويشاونداني كه در مدينه ساكن بودند با آن حضرت بيعت كردند كه در اين ميان مي توان به خانم هايي مثل زينب(س)و ام كلثوم و رباب و ام البنين و... اشاره كرد. و بدين ترتيب كاروان حسيني از مدينه بسوي مكه همراه زنان و فرزندان براه افتاد. آنچه شايان ذكراست اينكه طبق نقل علامه مجلسي(ره): "ام سلمه نزد امام حسين(ع)آمده و گفت: فرزندم مرا با رفتن به عراق اندوهگين مساز كه من از جدت شنيدم كه تو در سرزمين عراق در محلي بنام كربلا كشته خواهي شد! امام(ع)به او فرمودند: اي مادر! بخدا سوگند من هم اين را مي دانم و از آن گريزي ندارم...."بعد از انتشار خبر حركت كاروانيان به همراه امام حسين(ع)، مردم از شهرهاي مختلف مردم با امام(ع)بيعت مي كردند، در ميان بيعت كنندگان زنان بسياري ديده مي شوند. بعد از بيعت و حركت امام(ع) بسوي كربلا زنان بسياري نقش آفريني كرده اند كه ازآن جمله مي توان به همسر زهيربن قين اشاره كرد؛ او مشوق اصلي زهير براي همراهي امام(ع)بشمار مي آيد. البته شايان ذكر است كه زنان ديگري كه در شهرهاي مختلف ساكن بودند در همراهي امام(ع)نقش هاي مهمي داشتند، برخي از اين زنان عبارتند از:

زنان كوفه
 

1-طوعه:او بانوي بزرگواري است كه به مسلم بن عقيل در خانه اش پناه داد. (مقتل وقعة الطف)
2-همسر ميثم تمار: او كسي است كه با وجود وحشت و ترس حاكم بر كوفه، پيكرهاي پاك مسلم وهاني بن عروه را به خاك سپرد.(الهوف)
3-همسر حبيب بن مظاهر: بعد از آنكه حبيب نامه ي امام حسين(ع)را دريافت كرد تنها مشوق او براي آنكه به كاروان امام(ع) بپيوندد همسر او بود. همسرش بهنگام وداع از حبيب مي خواهد كه به نيابت از طرف او دست امام(ع)را ببوسد.(وسيلة الدارين)

زنان بصره
 

تنها زني كه در مسير حركت امام از اهل بصره بچشم ميخورد خانمي است بنام مارية بنت سعد؛ او از قبيله بني عبد قيس است. پيك امام بسوي مردم بصره در خانه اين خانم بيتوته كرده بوده است(تنقيح المقال)

زنان نقش آفرين در قيام حسيني در روز عاشورا
 

رشادتها و دلاوريهاي بانوان همراه كاروان حسيني آنقدر بزرگ و حماسه آفرين است كه گاه دربيان نمي آيد. نام برخي از اين شير زنان دشت كربلا از اين قرار است: (لهوف- وقعة الطف- مقتل ابو مخنف- وسيلة الدارين)
1-همسر مسلم بن عوسجه كه علاوه بر مسلم- همسرش- فرزند او نيز در روز عاشورا بشهادت رسيد.
2- ام وهب: او همسر عبداللّه بن عمير يكي از ياران با وفاي امام حسين(ع) است.او نيز علاوه بر همسر، فرزندش نيز در روز عاشورا بشهادت رسيد.
3-همسر كعب بن جابر
4-ام البنين مادر حضرت ابوالفضل(ع) كه چهار فرزند او در روز عاشورا به شهادت رسيدند.
5-ام كلثوم خواهر امام حسين(ع)
6-رباب همسر امام حسين(ع)كه او دختر امرئ القيس شاعر بزرگ عرب است. او مادر علي اصغر(ع) است.
7-سكينه دختر امام حسين(ع)
8-فاطمه دختر امام حسين(ع) كه امام(ع) وصيت نامه ي مكتوب خود را به او دادند.
9-در برخي از كتب اسامي ديگري نيز مثل رقيه، عاتكه، صفيه و.... آمده است.

زنان نقش آفرين در قيام
 

حسيني بعد از روز عاشورا
 

بعد از واقعه ي روز عاشورا در صحراي كربلا زنان بسياري بودند كه نقش هاي مهمي را بر عهده گرفتند. اين بانوان را مي توان به چند گروه تقسيم كرد:
الف/بانواني كه در كاروان اسراء بودند
در كاروان اسراء حضرت زينب(س) قافله سالار است و رهبري و هدايت كاروان را بر عهده داشتند. در اين كاروان خانمهايي مثل زينب(س)، ام كلثوم خواهر امام(ع)و يا فاطمه دختر امام(ع) حضور داشتند كه در مناسبت هاي مختلف به ايراد خطبه هايي پرداختند. البته اتفاقات غارت بانوان اهل بيت(ع)را نبايد ناديده انگاشت.
ب/ بانواني كه همسرانشان در سپاه عمر سعد بودند!
گروهي از بانوان هستند كه بعد از واقعه ي كربلا به همسران خود بمناسبت هاي مختلف اعتراض مي كنند، برخي از اين بانوان عبارتند از:
1-همسر كندي كه به همسرش بخاطر كلاه خود امام(ع) كه به غارت برده است اعتراض مي كند.
2-همسر خولي بن يزيد: او بخاطر اين به همسرش اعتراض مي كند كه سر مبارك امام(ع) را بمنزل آورده بوده است.
3-همسر شمر بن ذي الجوشن: در مقاتل آمده است كه او زني صالحه بوده است و با شمر بخاطر قساوت قلبش درگير مي شود.
4-بانويي از بني وائل كه بعد از واقعه ي كربلا در مسير حركت كاروان به همسرش اعتراض مي كند.
5-بانويي كه دو طفلان مسلم را پناه مي دهد، او همسر عبداللّه بن قطبه طايي بوده است.
ج/بانواني كه در مسير خونخواهي امام(ع) شركت داشتند
1-درة الصدف، او دختر والي شهر حلب است كه به همراه جمعي از زنان شهر حلب به خونخواهي امام قيام مي كند.
2-دختر الازدي، او به همراه پدر نابينايش روبروي ابن زياد ايستاد و تا مرز شهادت پيش رفت. پدر او در درگيري با ماموران ابن زياد به شهادت رسيد.
3-هند دختر عبداللّه بن عامر بن كريز؛ او همسر يزيد بن معاويه است كه با يزيد بخاطر اين فاجعه ي غم انگيز درگير مي شود و براي شهداي اهل بيت مجلس عزاداري برپا مي كند.(وقعة الطف- مقتل ابي مخنف)
د/بانوان مدينه
وقتي كاروان كربلا وارد شهر مدينه مي شود همه ي زنان مدينه به مرثيه سرايي و عزاداري مي پردازند كه از آن جمله مي توان به ام لقمان دختر عقيل بن ابي طالب، ام هاني، اسماء، رملة و... اشاره كرد. اين بانوان درست مثل روز وفات پيامبر مجلس عزاداري برپا كردند تا جايي مورد خشم والي مدينه واقع شدند. ام سلمه همسر پيامبر يكي از كساني است كه در منزل خود براي شهداء كربلا مجلس عزاداري برقرار مي كند.رباب همسر امام(ع) كه خود در كربلا حضور داشته از ديگر كساني است كه مجلس عزاداري برپا مي كند.
به اميد اينكه خداوند توفيق دهد تا راه آن شير زنان دلاور را بپيماييم.
منبع:نشريه روشنان، شماره12