عادت هاي بد غذايي


 

نويسنده: شهلا چمن دشتي




 
شرط اصلي سلامت كودكان علاوه بر رفع نيازهاي روحي و عاطفي، سلامت جسمي و تندرستي بدن كودك نيز مي باشد. هر چند تمامي والدين به خوبي نسبت به اين مسئله آگاهي دارند كه فراهم نمودن آسايش روحي و جسمي براي كودكان داراي زوايا و جنبه هاي گوناگوني است اما در اين جريان به خوبي نيز مطلع و آگاه مي باشند كه يكي از كانال هاي ايجاد سلامت براي كودكان شان تغذيه صحيح و مناسب است. منظور از تغذيه صحيح، غذايي است كه مقوي و مغذي بوده و در ضمن رعايت دو اصل يعني تعادل در استفاده از مواد غذايي و تنوع در مواد مورد استفاده در رژيم غذايي و استفاده از چهار گروه اصلي غذايي در برنامه غذايي كودك است.
در واقع كودكان از 6 ماهگي به بعد شروع به خوردن غذاهاي نيمه جامد مي نمايند و از يك سالگي به بعد كودكان سر سفره خانواده مي نشينند. رعايت اصل ياد شده بسيار ضروري است ولي براي كودكان كافي نيست چرا كه حفظ مواد غذايي كودكان در ارزش غذايي آنان بسيار اهميت دارد. مصرف سبزي هايي كه سرخ شده اند و ميوه هايي كه خيلي خرد شده ارزش غذايي كودك را بسيار كم مي نمايند. پس بسيار مهم است كه در رژيم غذايي كودكان از 4 گروه غذايي يعني نان و غلات، ميوه و سبزي، شير و لبنيات و گوشت و حبوبات و تخم مرغ استفاده گردد و ضمن استفاده از اين 4 منبع غذايي، طريقه مصرف نيز درست و صحيح باشد. پدران و مادران و در واقع خانواده اي كه كودك در آن زندگي مي كند الگوي بسيار مهمي براي كودك در استفاده از مواد غذايي و اشتهاي او به غذا مي باشد. مصرف غذاهاي خيلي چرب و سرخ كرده، پر ادويه و چاشني دار زياد مي تواند ذايقه كودك را به سمت عادت هاي بد غذايي هدايت نمايد. به عنوان مثال اگر چاشني غذا بسيار ترش باشد. ذايقه كودك را به استفاده از مواد غير غذايي مانند لواشك و... نيز سوق خواهد داد همچنين استفاده از سس ها و ادويه هاي گوناگون كودكان مدرسه اي را به سمت غذاهايي به ظاهر جذاب و بو و طعم جالب مانند ساندويچ و فلافل و... سوق داد. اما از آن جا كه عادت بدغذايي معمولا در كودكان باعث بروز سوءتغذيه و در گروه هاي سني متفاوت باعث بروز چاقي، بالا رفتن فشار خون يا به دليل مصرف زياد مواد نگهدارنده بروز بيماري هاي گوناگون مي شود. بايد به نوع تغذيه و ايجاد عادت غذايي براي كودكان بسيار توجه داشت. اما اين كه چگونه بايد به كودكان آموزش داده شود تا اين عادات بدغذايي را نداشته باشند. 100% الگوي مصرف والدين در خانواده نقش بسيار حياتي را دارد. عادت هاي بد غذايي از چه سني شروع مي شود؟
خانواده اولين الگوي غذايي را براي كودك آماده مي نمايد. از پايان 6 ماهگي شيرخواران علاوه بر شير مادر بايد از تغذيه تكميلي استفاده نمايند و از همان زمان ذايقه كودك شكل مي گيرد. لذا مصرف غذاهاي پرنمك، حاوي ادويه، چاشني، چربي و... مي تواند ذايقه كودك را به سمت عادت هاي بد غذايي هدايت نمايد.
در نوجوان و جوانان كه ساعاتي از روز را در خارج از منزل و با همسالان خود به سر برده و كم كم استقلال مالي پيدا مي كنند و همچنين با توجه به دسترسي آسان و ارزان به انواع غذاهاي خياباني با ظاهر جذاب و بو و طعم جالب آن (به دليل بالا بودن نمك، ادويه، انواع سس ها و چربي ها) عادت هاي بد غذايي در اين سنين افزايش مي يابد.
عادت هاي بد غذايي سبب بروز چه ناراحتي ها و بيماري ها مي شود؟
عادت هاي بد غذايي معمولا در كودكان موجب بروز سوء تغذيه و در گروه هاي سني ديگر باعث بروز چاقي، بالا رفتن فشار خون، قند خون، چربي هاي خون، نقرس و افزايش ميزان ابتلا به انواع سرطان ها (با توجه به مصرف زياد مواده نگهدارنده و شيميايي موجود در مواد غذايي نامناسب) مي شود.
چگونه بايد به كودكان آموزش داده شود كه اين عادت هاي بد غذايي را نداشته باشند؟
- الگوي مصرف خانوار بايد مناسب باشد.
- از انواع خشكبار (كشمش، توت خشك و...) برگه هاي سيب، هلو، زردآلو و مغزها (گردو، فندق و...) به جاي تنقلات بي ارزش (چيپس، پفك، نوشابه، بستني هاي يخي، پاستيل و..) استفاده گردد.
- نوشابه هاي طبيعي و با ارزش مانند آب ميوه هاي طبيعي، دوغ و... به جاي آب ميوه هاي صنعتي و انواع نوشابه هاي گازدار استفاده گردد.
- از مصرف مواد غذايي فله مانند چيپس و پفك هندي و... خودداري گردد.
- از مصرف انواع تنقلات بي ارزش به عنوان تشويق يا تفريح خودداري گردد.
- بوفه مدارس از جهت عدم فروش اقلام غذايي بي ارزش يا مضر كنترل گردد.
- برنامه توزيع شير در مدارس حمايت گردد.

توصيه هاي بهداشتي بر اساس 4 گروه اصلي مواد غذايي:
توصيه هاي بهداشتي جهت مصرف گروه نان و غلات
 

1- بهتر است برنج را به صورت كته مصرف كنيد و از آبكش نمودن آن پرهيز شود و در صورت تمايل آب خارج شده از آبكشي را در درون انواع سوپ يا خورشت ها استفاده نماييد.
2- بيشتر از نان هاي حاوي سبوس (مثل نان جو و سنگك) استفاده كنيد.
3 - از مصرف نان هايي كه در تهيه آنها از جوش شيرين به جاي خمير مايع استفاده مي شود خودداري كنيد. مصرف اين گونه نان ها عوارض متعددي نظير ناراحتي هاي گوارشي، كاهش جذب آهن و در نتيجه كم خوني فقر آهن را به همراه دارد.
4- براي كامل كردن پروتئين گروه نانو غلات بهتر است آنها را به صورت مخلوط با حبوبات مصرف كنيد(مانند عدس پلو، عدسي با نان و...)
5- هنگام خريد دقت كنيد انواع نان ها در مجاورت روزنامه، تخم مرغ و سبزيجات قرار نگيرند.
6- از خريد انواع ماكاروني، رشته آشي و پلويي و آرد به صورت فله جهت مصارف خانگي خودداري شود.

توصيه هاي بهداشتي جهت مصرف گروه ميوه ها و سبزي ها
 

1- روزانه يك عدد از ميوه ها يا يك واحد از انواع سبزي هاي داراي ويتامين ث را مصرف نماييد. حداقل يك روز در ميان يك واحد از ميوه ها يا سبزي هاي غني از ويتامين آ (طالبي، زردآلو، شليل، هويج، اسفناج)را مصرف نماييد.
2- براي پختن سبزي ها از آب كم و در حال جوش استفاده كنيد و آب حاصل از پختن سبزي ها را در غذا استفاده كنيد.
3- هنگام پخت انواع سبزي ها درب ظرف را ببنديد.
4- سبزي ها را تازه يا بلافاصله پس از خرد كردن مصرف كنيد.
5- پس از جدا كردن پوست ميوه ها بلافاصله آنها را مصرف نماييد و از قرار دادن آنها در مجاورت هوا خودداري كنيد زيرا خيلي سريع ويتامين هاي موجود در آن، خصوصا ويتامين c از بين مي رود.
6- بهتر است سعي كنيد سبزي ها را به صورت خام مصرف كنيد، چون در اين حالت ويتامين هاي آن بيشتر حفظ مي شود.

توصيه هاي بهداشتي جهت مصرف گروه شير و لبنيات
 

1- در صورت امكان از شيرهاي پاستوريزه كم چرب (2/5 درصد يا كمتر) استفاده كنيد.
2- در صورت دسترسي نداشتن به شير پاستوريزه به شير تازه مقداري آب سالم اضافه كنيد و آن را به مدت يك دقيقه بجوشانيد (از زمان به جوش آمدن شير)
3- بهتر است از پنيرهاي تهيه شده از شير پاستوريزه استفاده كنيد.
4- پنير تازه را بايد به مدت حداقل 2 ماه در آب نمك نگهداري كنيد، سپس مصرف نماييد.
5- بستني هايي بخوريد كه از شير پاستوريزه تهيه شده اند.
6- حتما قبل از مصرف هر نوع كشك مقداري آب به آن اضافه كنيد و حداقل 5 تا 10 دقيقه در حال بهم زدن بجوشانيد.
7 - از خريداري خامه فله جدا خودداري نماييد و در صورت مصرف خامه پاستوريزه پس از بازكردن در بسته بندي بهتر است زودتر آن را مصرف نماييد.

توصيه هاي بهداشتي در مصرف گروه گوشت و حبوبات
 

1- پيش از پختن گوشت قرمز چربي هايي را كه به چشم مي خورد، جدا كنيد.
2- قبل از طبخ گوشت مرغ، پوست آن را جدا كنيد (پوست مرغ چربي فراواني دارد).
3- تا حد امكان از سرخ كردن گوشت خودداري كنيد.
4- اگر بخواهيد گوشت يخ زده را بپزيد، بهتر است 24 ساعت قبل آن را از فريزر خارج و داخل يخچال قرار دهيد و سپس مصرف نماييد.
5- بهتر است از گوشت هاي سفيد مانند مرغ و ماهي به جاي گوشت قرمز استفاده كنيد.
6- كلسترول زرده تخم مرغ زياد است بهتر است بزرگسالان در هفته بيشتر از 3 عدد تخم مرغ چه تنها و چه در كوكو، املت و... نخورند.
7- مصرف حبوبات به علت دارا بودن فيبر و پروتئين زياد توصيه مي شود.
8- انواع مغزها (گردو، فندق، بادام و پسته) ميان وعده هاي مناسب براي تامين پروتئين، انرژي و برخي از مواد مغذي مانند آهن هستند.
9- بهتر است مغزها را خام بخوريد و اگر از نوع بو داده استفاده مي كنيد نمك آن زياد نباشد.

توصيه هاي بهداشتي در مصرف گروه متفرقه
 

1- بهتر است در مصرف روغن ها، از انواع روغن هاي مايع با منشا گياهي استفاده شود.
2- از حرارت دادن زياد روغن ها خودداري كنيد.
3- براي سرخ كردن از روغن مايع مخصوص سرخ كردن استفاده كنيد.
4- چربي ها، شيريني ها و چاشني ها را كمتر بخوريد.
5- مصرف نوشيدني هايي نظير: نوشيدني هاي گازدار، چاي، قهوه، انواع آبميوه هاي صنعتي و پودرهاي آماده مثل پودر پرتقال و... را محدود كنيد و به جاي آن از نوشيدني هايي مثل آب، شير، آبميوه تازه و دوغ كم نمك استفاده نماييد.
6- براي رفع تشنگي، نوشيدن آب ساده بر هر آشاميدني ديگري ترجيح دارد.
7- با وجودي كه چيپس از سيب زميني تهيه مي شود ولي به دليل داشتن چربي و نمك زياد بايد مصرف آن را محدود كرد.
8- مصرف نمك بايد كم و از نوع نمك يددار تصفيه شده باشد.

فوايد ويتامين «د» در جلوگيري از عوارض استخواني
 

شبکه تلويزيوني فاکس نيوز گزارش داد، شکنندگي استخوان مسئله اي نيست که تنها افراد کهنسال با آن مواجه باشند بلکه اکنون پزشکان مي گويند کودکان نيز بايد فعاليت هاي بدني بيشتر داشته و مواد غذايي سالم تري بخورند تا بتوانند بر اين نوع مشکلات و عارضه هاي استخواني فايق آيند.
ماريا استفانو خبرنگار فاکس نيوز در اين باره گزارشي تهيه کرده است. وي در ابتداي گزارش خود خاطرنشان مي کند کودکان در مقايسه با گذشته به ميزان بيشتري در معرض ابتلا به ببيماري هاي استخواني قرار دارند.
يکي از علل ابتلا به ببيماري ها و عوارض استخواني کمبود ويتامين «D» است.
گزارشگر فاکس نيوز مي افزايد: براي آنکه بدن بتواند کلسيم را جذب کند به ويتامين «D» نياز دارد. کلسيم نيز براي داشتن استخوان هاي سالم در بدن لازم است. بخش اعظم اسکلت و استخوان بدن انسان در خلال دوران کودکي و نوجواني شکل مي گيرد و اين ساختار و اسکلت بايد بتواند در تمام طول عمر انسان برايش کارايي داشته باشد.
اين گزراشگر مي افزايد، اولين مسئله اي که درباره سلامت استخوان و استخوان بندي کودکان مورد توجه قرار مي گيرد مسئله تغذيه آنها است. ويتامين«D» نه تنها از طريق تغذيه بلکه از طريق تابش نور خورشيد به پوست بدن نيز تامين مي شود.
به گفته کارشناسان قرار گرفتن طولاني پوست در معرض تابش نور خورشيد مي تواند خطرناک باشد و کودکان با چند دقيقه قرار گرفتن در برابر نور خورشيد مي توانند ويتامين «D» مورد نيازشان را تامين کنند. گزارشگر فاکس نيوز مي گويد: يکي ديگر از مسايلي که باعث شکنندگي و ضعف استخوان در بدن مي شود چاقي و افزايش بي اندازه وزن است و به همين دليل لازم است و کودکان به سراغ ورزش و تحرک بيشتر بروند.
پزشکان در حال حاضر توصيه مي کنند که بدن در روز به چهارصد واحد ويتامين «D» نياز دارد اما ممکن است به زودي در اين ارزيابي و برآورد تجديد نظر شده و ميزان يک هزار واحد ويتامين «D» براي هر روز توصيه شود.
- شيخ الاسلام، ربابه و همكاران. چه غذايي بخوريم تا سالم زندگي كنيم. 1382. نشر آرويج.
- فروزاني، مينو. مباني علم تغذيه. 1380. انتشارات چهر.
- نيك اعتقاد، شهين. مباني علم تغذيه 1382. انتشارات علمي دانشگاه آزاد اسلامي.
- محمودي، سوسن و معاني، سعيده وجديدكار، محمد. بهداشت و ايمني مواد غذايي.1383. نشر تنديس.
منبع: ماهنامه آموزشي کودک شماره 50