چگونه قمرهاي مصنوعي را رصد کنيم؟

در گذشته، زمين فقط يک قمر داشت که همان ماه زيباي آسمان مان بود.اما با پيشرفت علم بشر، زمين صاحب قمرهاي ديگري شد!قمرهايي که هر شب از بالاي سرما عبور مي کنند، ولي افراد کمي متوجه حضور آنها در پهنهي بي کران آسمان مي شوند.آيا شما هم مشتاق ديدارشان هستيد؟
بهترين زمان براي رصد قمرهاي مصنوعي يا ماهواره اي مدارگرد زمين، هنگام غروب خورشيد و بلافاصله پس از آن و همچنين اندکي پيش از طلوع خورشيد است.در اين زمان ها، هرچند رصدگر در تاريکي شب به سر مي برد، ماهواره ها که در فاصله ي دوري از بالاي سر ما در مدارهاي مشخص خود در گردش اند هنوز از پرتوهاي درخشان خورشيد بهره مندند و در روشنايي به سر مي برند. فصل تابستان به سبب زاويه ي زياد خورشيد نسبت به افق، بهترين فصل براي ديدن ماهواره هاست.تابش خورشيد ماهواره ها را درخشان مي کند و اين که تا چند ساعت پس از غروب خورشيد مهمان آسمان شب باشند، وابسته به ارتفاع آن هاست.
در حال حاضر منابع مناسبي براي شناسايي و مشاهده ي ماهواره ها و حتي پيش بيني ظهور آنها در آسمان وجود دارد، اما اطلاعات ديگري هم هستند که اگر آن ها را بدانيد در رصد ماهواره ها ياري تان خواهند کرد.هرچند به نظرم اگر به طور اتفاقي ماهواره ها را بيابيد و بعد براساس مشخصات آنها شناسايي شان کنيد رصدتان خيلي هيجان انگيزتر مي شود.
ابتدا بايد بدانيد که کجاي آسمان بي کران را جست و جو کنيد تا بخت بيشتري براي يافتن ماهواره ها داشته باشيد.آنها ممکن است در هر قسمتي از آسمان نمايان شوند، ولي به طور معمول بهترين بخش براي يافتن و مشاهده ي آنها سوي مقابل خورشيد در آسمان است، يعني در ساعت هاي پيش از غروب خورشيد بهتر است توجه خود را به نيمه ي شرقي آسمان معطوف کنيد و در ساعت هاي قبل از طلوع خورشيد به نيمه ي غربي آسمان.براي دورماندن از غبار و ابرهاي نزديک افق هم بايد تمرکزتان بر ارتفاع بيش از 30 درجه از افق باشد.استفاده از صندلي راحتي با پشتي مايل براي رصد طولاني مدت آسمان بسيار مناسب است.
احتمال داردکه در طول مدت رصد اجرامي را ببينيد و فکر کنيد که ماهواره اند اما اين ها هر چيز ديگري هم ممکن است باشند؛ از ستاره هاي درخشان، مانند نسر واقع، تا هواپيماهايي که در ارتفاع زياد در حال پروازند.نکته ي مهمي را همواره به ياد داشته باشيد:ماهواره ها در آسمان حرکت مي کنند، اما هيچ وقت چراغ فرود ندارند!
هربار که ماهواره اي واقعي را يافتيد، حتماً يادداشتي از مسير حرکتش در آسمان، سرعت و ميزان درخشندگي اش برداريد.در شب هاي رصدي صاف در تابستان، دست کم 10 کانديدا يا بيشتر در فهرست ماهواره هاي قابل رصد خواهيد داشت.
با توجه به مسير حرکت ماهواره ها نکته هاي جذاب ديگري نيز خواهيد فهميد و مي توانيد به نوع ماهواره پي ببريد.ماهواره هاي نجومي و علمي، مانند تلسکوپ فضايي هابل، از غرب به شرق آسمان حرکت مي کنند.ماهواره اي که از جنوب غربي به شمال شرقي يا از شمال غربي به جنوب شرقي راه مي پيمايد احتمالاً مأموريتي سرنشين دار است؛ مانند ايستگاه فضايي بين المللي. آنهايي که از شمال به جنوب يا از جنوب به شمال آسمان مي روند معمولاً ماهواره هاي مرتبط با مطالعات محيطي زمين يا ماهواره هاي هواشناسي اند.سرانجام اگر ديديد كه ماهواره اي در خلاف جهت معمول در آسمان پس روي مي کند، يعني از جنوب شرقي به شمال غربي مي رود، بدانيد که احتمالاً يک ماهواره ي جاسوسي را کشف کرده ايد!
سرعت پيمايش ماهواره ها و ميزان درخشندگي شان به ترتيب سرنخ هايي درباره ي ارتفاع مدار ماهواره و اندازه ي ماهواره به شما خواهند داد هرچه ماهواره بالاتر از سطح زمين و در مداري دورتر باشد مدت بيشتري در آسمان طي مسير خواهد کرد.اگر ماهواره اي ديديد که بسيار درخشان بود اما آرام حرکت مي کرد، حرکت کندش نشان از اين دارد که در مداري دور از سطح زمين واقع شده است پس بايد بسيار بزرگ باشد تا درخشندگي چشمگيرش توجيه شود.اگر ماهواره اي ديديد با همان درخشندگي، اما سريع تر حرکت مي کرد در مي يابيد که احتمالاً به همان نسبت کوچک تر است.
براي به دست آوردن اطلاعات گوناگون درباره ي ماهواره ها چندين وب گاه در دسترس است.از جمله وب گاه www.heavens-above.com که بهترين منبع براي پيش بيني مکان ماهواره متناسب با موقعيت جغرافيايي شماست و همين طور وب گاه www.satobs.org که نکات رصدي خوبي درباره ي آنها دارد.
به نظر مي رسد رصد قمرهاي مصنوعي زمين هم مانند رصد تنها قمر طبيعي و زيباي آن بتواند شبي پرخاطره را به وجود آورد.
ماهنامه ي نجوم، ارديبهشت 1389