مدرسه؛ از ديروز تا امروز

با آغاز سال تحصيلي و فرارسيدن فصل مدارس، همهمه و غوغايي فضاي شهرها و روستاهاي كشورمان را در برمي گيرد و براي آنان كه جوياي علم و دانش هستند بهاري دوباره در پاييز محسوب مي شود. اين روز بهانه اي است براي مراجعه به تاريخ مدارس در ايران از ديروز تا امروز ..
مسجد به عنوان يكي از مهم ترين مكان هاي عبادت، نخستين محل و پايگاه آموزش و پرورش در تاريخ ايران پس از اسلام است. در اين مكان رهبران ديني مسلمانان، علاوه بر ترويج دين اسلام، به آموزش مباني آن نيز مي پرداختند.
مواردي كه در مساجد تدريس مي شد در آغاز فقط مسائل عبادي بود، مثل خواندن قرآن، حديث، بحث در اصول دين و مذهب، تفسير قوانين شرع (فقه)، كه بعدها صرف ‌و نحو زبان عربي، ادبيات عرب، منطق و علم كلام نيز بر اين مواد افزوده شد.
به مرور زمان، مكتب خانه، به وجود آمد و محلي براي آموزش و تربيت كودكان 5 تا 6 سال شد. گرداننده امور مكتب خانه را معلم، مكتب‌دار، اديب، مؤدِب و ملا يا آخوند مي ناميدند. معمولا مكتب‌دار هر ماه مبلغ اندكي از هر شاگرد مي گرفت و از اين راه امرار معاش مي كرد. اميران، اعيان و توانگران به دليل نواقصي كه مكتب داشت، اديبي را كه داراي علم بود، جهت تربيت فرزندان خود به استخدام در مي آوردند.
به علت فراگيرنبودن زبان عربي به تدريج زبان فارسي به شكل كنوني رايج شد و با پديد آمدن آثار نظم و نثر و گسترش برنامه هاي درسي، مكتب‌خانه‌هاي مهمي پديد آمد كه مركز اصلي اشاعه علوم شدند و دانشمندان، اديبان و شاعران بزرگي به جامعه آن روز تحويل دادند.
نخستين مدرسه‌ توسط ' ناصركبير'، امير تبرستان( آمل) داير و او در خانه خود محلي را براي تدريس اختصاص داد و خود نيز به تدريس مشغول شد.
مدارسي كه در اين شهر به وجود آمد، بعدها زمينه ساز مدارس مهمي در خراسان ازجمله نيشابور، سبزوار و... شد.
در تاريخ 1230 مدرسه 'دارالفنون' به همت و تلاش امير كبير صدراعظم دوره ناصرالدين شاه قاجار به سبك مدارس عالي اروپا تاسيس شد كه اين مدرسه داراي هفت شعبه بود. او در ابتدا براي راه اندازي اين مدرسه شش معلم اتريشي در زمينه پياده نظام، سواره نظام، توپخانه، طب و جراحي، علم مهندسي وعلم معادن استخدام كرد.
به اعتقاد امير كبير، معلمان خارجي از دخالت در امور سياسي كشور بايد پرهيز مي كردند و تنها مي بايست به تدريس مي پرداختند. به همين سبب با استخدام معلمين روسي، انگليسي و فرانسوي مخالف بود.
مدارس نوين ديگري در ايران تاسيس شد از جمله در سال 1268 خورشيدي توسط ' ميرزا حسن رشديه ' در ششكلات تبريز بود كه آوازه اين مدرسه به دليل سرعت آموزش، نظم مدرسه و توجه به علوم نوين در اندك زماني در شهر پيچيد و هر روز شمار شاگردان آن رو به افزايش گذاشت.
با تاسيس وزارت علوم در سال 1272 شمسي و انتخاب ' علينقي‌ ميرزا اعتضاد‌السلطنه ' به سمت وزير علوم، شمار كمي مدارس بالا رفت. گذر از مكتب خانه‌ها به مدارس شايد يكي از موضوعات مهم در تاريخ مشروطيت ايران به شمار رود، زيرا از آغاز مشروطه با توجه به اهميت تعليم و تعلم و افزايش سطح آگاهي جامعه، قانوني (آبانماه 1290ش) تصويب و به موجب آن آموزش اجباري براي هر ايراني از هفت‌ سالگي اجباري شد.
سال 1302 هجري خورشيدي، دوران سلطنت رضاشاه،‌ وزارت فرهنگ تصميم به اصلاح اين مراكز تربيتي (مكتب خانه‌) گرفت. تأسيس مدرسه هنگامي رخ داد كه ايرانيان در فكر يك حيات مستقل بودند و اين گونه بود كه مكتب خانه ها جاي خود را، به مدارس دادند و در مردادماه 1322 خورشيدي نيز اجراي آموزش اجباري به تصويب مجلس ملي رسيد و بر پايه آن مي بايست در ظرف ده سال در همه كشور آموزش دبستاني اجرا مي شد.
نخستين بار در سال 1324 مدرسه‌اي مختص دختران به نام ' مدرسه دوشيزگان ' توسط بانو بي‌بي خانم وزيراف، گشايش يافت. اما اقدام جسورانه وي با مخالفت بسياري روبرو شد به طوري كه پاره‌اي از مخالفان تصميم به ويران كردن مدرسه گرفتند.
با مرور اجمالي نسبت به شيوه فعاليت مدارس از گذشته تا به امروز در مي يابيم كه شكل كنوني مدارس با پيشرفت علم و تكنولوژي تغيير كرده است. زيرا پيشرفت علوم در تمام جوانب زندگي اثر گذار است و نحوه تعليم و تربيت در مدارس و حتي شكل گرداندن امورات مدارس نيز بي تاثير از آن نخواهد بود. حضور رايانه و اينترنت در مدارس امروزي باعث شده است در آينده اي نه چندان دور شاهد مدارس مجازي باشيم. تعليم و تربيت فرآيند پيچيده اي است كه بنيان جامعه به طورمستقيم به آن بستگي دارد. به طور حتم جامعه اي مي تواند مسير پيشرفت و توسعه را طي كند كه بتواند، نيروهاي متخصص و كارآمد تربيت كند. اين مسئوليت خطير برعهده معلمين جامعه مي باشد.
امروز، آغاز سال تحصيلي است در اين روز مدرسه با قدوم معلمان و دانش آموزان بار ديگر پرطراوت مي شود. در اين روز معلمان و دانش آموزان با هم پيمان مي بندند كه در فضايي مملو از ايمان و پويايي براي آينده كشور ايران اسلامي تلاش نمايند
منبع:ايرنا
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb