راه و رسم تردد در بزرگراه فضایی

دهه دوم قرن ۲۱ هر چند به واسطه یدک کشیدن عنوان دهه دوم هزاره سوم موجی از انتظارات سطح بالا و آرزوهای بزرگ به راه انداخته و پیشاپیش تقویمی مملو از رویدادهای سرنوشت ساز، تولد دستاوردهای فناورانه و ثبت مرزهای نوین دانش بشری را نوید می دهد، اما به اذعان صاحب نظران از بابت موضوع هوافضا و سودای آسمان گشایی انسان برای فتح مرزهای نوین فضایی نیز دهه متفاوتی را به رخ می کشد. طی ۱۰ سال خطیر و سرنوشت ساز آینده برای تاریخ پرواز هوافضایی بشر رویدادهای تاریخ ساز در حالی یکی پس از دیگری و با عجله و پر مدعا از راه می رسند که هنوز از میزان توانمندی و تدارکات فراخور میزبانی چنین توسعه ای مطمئن نیستیم.
۱۰ سال جلوبرنده سریع در پیش است و علاوه بر ماشین های پرنده و هواپیماهای بی سرنشین، پرتابه های سواری تحت مداری در انتظار رسیدن نوبت روانه شدن از سکوی پرتاب موشکی نیومکزیکو به صف می شوند، فضانوردان برای یک تاکسی سواری به ایستگاه فضایی حاضر می شوند و افراد در سکونتگاه های خصوصی مستقر در پایگاه های مداری به زندگی می پردازند؛ این همان آینده ای است که بر صفحه رادار سازمان هوانوردی فدرال ظاهر می شود و همچنان که این نهاد برای سفرهای فضایی تجاری آماده و مهیا می شود باید انتظار رویارویی با طیف متنوعی از مطالبات ریز و درشت هوافضایی خصوصی را بکشد که یکی پس از دیگری سر و کله شان پیدا می شود. در واقع متولی هوانوردی در ابتدای کار چشم گرداندن به آن سوی آسمان های داخلی و برنامه ریزی رو به جلو برای آینده ای است که احتمالا بزرگراه فضایی را طی چند سال آینده هدف قرار خواهند داد.
در پرتو نورافکنی برای ارزیابی آینده وظایف و مسوولیت های خطیری پیش روی این سازمان مطرح می شوند که رهگیری ترافیک فضایی و اجتناب از واریزه های مداری نمونه های شاخص این فهرست به شمار می روند. البته آینده ای که از فضای تجاری صحبتش در میان است و پیش بینی می شود طی بازه ای چند ساله آبستن تغییر و تحولات متعددی باشد از هم اکنون رقم خورده است.
در حال حاضر سازمان هوانوردی فدرال آمریکا مشغول کار روی اعطای نخستین مجوز برای یک فضاپیمای بازگشت به جو زمین است و این مهم در حالی است که شرکت پیشرو «فناوری های اکتشاف فضایی» یا همان برنامه معروف به SpaceX، در پی پرواز آزمایشی کپسول دراگون خودش در یکی از همین روزهاست.
به رغم کمیت و کیفیت قابل توجه پروژه های سفر فضایی خصوصی که طی سال جاری روی سکوی پرتاب می روند یا همانند ویرجین گلکتیک حداکثر تا سال آینده در فهرست انتظار روانه سازی ثبت نام خواهند کرد، اما تحسین و شگفتی اصلی آنجاست که این اتفاقات فضایی تنها نقطه شروع و آغازگر جریانی هستند که ممکن است طی چند سال آینده بر سر بزرگراه فضایی نازل شوند.
البته با ملاحظه نقش و جایگاه ویژه ناسا در جریان سازی این تحول، ترسیم چنین چشم اندازی از شاهراه فضایی زمین دور از انتظار نخواهد بود. واقعیت امر نیز از چرخش این سازمان و اتخاذ رویکرد درهای باز برای ورود بخش خصوصی به برنامه های فضایی حکایت دارد؛ آنجا که ناسا ابتکار عمل را به دست گرفته و خود را هماهنگ و مهیای برنامه هایی می کند تا بال و پر گرفتن صنعت پرواز فضایی مداری تجاری را هر چه بیشتر دامن بزند.
پیرو همین خط مشی نوین روانه سازی فضایی ناسا در دهه جاری و استقبال از توانمندی و سرمایه گذاری بخش خصوصی برای به عهده گرفتن بخش های بیشتری از نیازهای سخت افزاری سفرهای فضایی، موضوعی که آشکارا و بیش از همه بر دوش ناسا سنگینی می کند کنارآمدن با مسأله کنارگذاشتن ابرماشینی است که تا به امروز دارایی منحصر به فرد و تک خال سرنوشت ساز بشر برای بازی و عرض اندام در صحنه فضا بوده است. با عنایت به کناره گیری و بازنشسته شدن شاتل های فضایی تا سال آینده، ناگفته پیداست که ناسا برای تامین وسیله ایاب و ذهاب فضانوردان به ایستگاه فضایی بین المللی نیازمند خدمات ترابری است؛ سرویس های حمل و نقلی که برای این حوزه اجرایی تعریف شده اند و حائز رتبه و صلاحیت پیمانکاری برای تاکسی کردن مسافران ایستگاه فضایی یا ارائه خدمات لجستیکی آن باشند.
البته موضوع نیازمندی ناسا به خدمات ترابری فضایی جایگزین برای تدارک دوران بازنشستگی شاتل ها در حالی مطرح می شود که ظاهرا دغدغه های مالی دولتی، هزینه های کلان تداوم حضور شاتل ها و اصولا خلاص شدن از بار هزینه های گران و ملازم سروری و مرجعیت در برنامه های فضایی دلایل پررنگ این تصمیم گیری بوده است؛ اما از قرار معلوم آتش دغدغه ها و عوارض این ماجرا با خاموش شدن قربانی اصلی آن ـ شاتل ها ـ کاملا خاموش نمی شود و خلأ میان فراخوان ناسا به بخش خصوصی برای خدمات دهی در مسیر ایستگاه فضایی تا صدور مجوز مسافرگیری و تردد رسانگر فضایی جدید، چالش دیگری با هزینه های خاص خودش را نیز مطرح می کند که شاید به مذاق مدیران ناسا و دولتمردان آمریکا خوش نیاید چرا که علاوه بر هزینه مالی، هزینه و تبعات مختلف حضور رقیب دیرینه در صحنه را به همراه دارد. به بیان دیگر تا زمانی که بنگاه های خصوصی آمریکایی از بابت امکان و توانایی تصدیگری این مقاطعه مهم تحت بررسی و مطالعه قرار دارند، روسیه روی پروازهای گذردهنده به ایستگاه فضایی بین المللی از امتیاز انحصار برخوردار خواهد بود؛ و این به منزله سرویسی است که هر صندلی آن برای مالیات دهندگان آمریکایی ۵۱ میلیون دلار آب می خورد.
در این میان پروژه SpaceX حساب زیادی روی این قضیه باز کرده و تصور می کند با رقمی کمتر از نصف آن قیمت می تواند این تصدیگری را به انجام برساند، ولی این شرکت تنها یکی از چند شرکت علاقه مند و ذی نفع در این کار به حساب می آید.
نکته: آنچه از ماهیت موضوع فضای تجاری آن استنباط می شود، چهره دگرگون شده شاهراه فضایی زمین و همهمه رفت و آمدهایی است که از حالا باید فکری به حال قوانین موضوعه و آیین نامه های تردد در آن کرد
با این تفاصیل، پتانسیل و علاقه مندی بخش خصوصی برای بلیت فروشی اولین خطوط رسانگرهای فضایی از شمارش معکوس آغاز سفرهای فضایی تجاری خبر می دهد و نیاز به طرح الگو یا تصویر شفاف تری از نحوه اجرا و تصدیگری پروازهای فضایی، خدمات مسافر و کالا و قیمت گذاری آن بیشتر از هر زمانی احساس می شود. البته پیش بینی و توقع ناسا از نحوه ارائه این سفرها تا حدود زیادی خیال همه را راحت کرده است؛ وضعیتی مشابه تصویر آشنای مراجعه ما به آژانس های هواپیمایی برای خرید بلیت خطوط هوایی چیزی است که مدیریت برنامه ریزی برنامه موسوم به ابتکار عمل سرنشینان تجاری ناسا مستقر در مرکز فضایی کندی از آینده این ماجرا انتظار و چشمداشت دارند.
توقع چنین وضعیتی از شروع سفرهای فضایی تجاری درحالی از سوی ناسا مطرح می شود که آغازگر دیگر این ماجرا ـ شرکت هوافضای بیگلو ـ در حال برنامه ریزی برای اجاره داری ناوگانی از سکونتگاه های فضایی با مالکیت خصوصی است و در همین رابطه با شرکت بوئینگ برای ایاب و ذهاب شبکه مشتریانش به مدار زمین مشارکت می کند. البته سفرهای فضایی تحت مداری را نباید از قلم انداخت که به طور قریب الوقوعی خودنمایی می کنند.
سفرهایی همچون پروازهای گردشگری و تحقیقاتی تحت مداری که تحت برنامه ویرجین گلکتیک سر ریچارد برنسون به فروش می رسند. پروازهای آزمایشی مربوط به این فضاناو در شرف انجام است و انتظار می رود سفر مسافربر آن نیز در اواخر ۲۰۱۱ یا ۲۰۱۲ کلید بخورد.
با این اوصاف، آنچه از ماهیت موضوع فضای تجاری آن استنباط می شود، چهره دگرگون شده شاهراه فضایی زمین و همهمه رفت و آمدهایی است که از حالا باید فکری به حال قوانین موضوعه و آیین نامه های تردد در آن کرد. قاعدتا درک و شناخت قوانین پایه و اساسی برای بهره برداری در فضا بر دوش سازمان هوانوردی است. بر خلاف ناسا، سازمان هوانوردی یک آژانس ناظر و کنترل کننده محسوب می شود که از قدرت های کنترل و نظارتی برای مجوز، پلیس و مجازات متخلفان برخوردار است. در خصوص فضای تجاری نیز این نهاد از نقشی اضافی به عنوان مروج و توسعه بخش سود می جوید و پیرو همین تفکر پیش برنده و ترویجی است که مدیریت بخش فضای تجاری سازمان هوانوردی از مشاهده برخی تغییرات بزرگ ظرف چند سال آینده خبر می دهد.
اما واقعیت امر که مدیریت فضای تجاری سازمان هوانوردی از هم اکنون دیده بانی و انتظار کشیدن تغییراتی مهم در حوزه فضای خصوصی را طی چند سال آینده وعده می دهد، ناظر به تصمیمات و برنامه های ویژه آنها برای جریان سازی و هدایت کانون تحقیقات و توسعه این حوزه است. جریان از این قرار است که سازمان هوانوردی فدرال بر اساس یک کنسرسیوم تحقیقاتی خود را برای دنیای نوینی از فضای تجاری حاضر می سازد.
این ائتلاف چندگانه تحقیقاتی که توسط دانشگاه ایالتی نیومکزیکو سرپرستی می شود بر ۴ حوزه تمرکز خواهد داشت که عبارتند از: حوزه مربوط به مدیریت ترافیک و بهره برداری روانه سازی های فضایی، حوزه مربوط به سامانه های نقلیه ای روانه سازی، ظرفیت های بار مفید، فناوری ها و عملیات، حوزه مربوط به پرواز فضایی تجاری انسانی و حوزه چهارم مربوط به تجارت فضایی شامل قوانین فضایی، بیمه فضایی، خط مشی فضایی و آیین نامه فضایی است. شرکای همکار در این پروژه تحقیقاتی شامل دانشگاه استنفورد، انستیتوی فناوری فلوریدا، انستیتوی معدن و فناوری نیومکزیکو، دانشگاه ایالتی فلوریدا، دانشگاه کلرادو و دانشگاه تگزاس هستند.
سازمان هوانوردی فدرال طرح و نقشه هایی نیز برای برپایی یک مرکز عملیات فنی در مرکز فضایی کندی ناسا در فلوریدا دارد که البته منوط به تصویب بودجه آن از سوی کنگره خواهد بود.
در این بین ناسا نیز بی کار ننشسته و پیرو آماده سازی و تدارک مقدمات برای خاموش شدن برنامه شاتل در سال آینده، نقشه هایی برای این پایگاه فضایی دارد تا با کشیدن دستی به سر و روی آن و اعمال تعمیر و اصلاحاتی آن را برای خدمت به طیف متنوعی از کاربران تجاری و دولتی در آینده مناسب سازی کند. از قرار معلوم چهره متفاوتی از پایگاه فضایی ساخته می شود و به گفته مدیر توسعه این مرکز، پایگاه فضایی آینده شباهتی با پایگاه فضایی پدران ما ندارد. در واقع پایگاهی فضایی متشکل از سامانه های روانه سازی چندگانه است که ممکن است توسط دولت و شاید هم به طور تجاری مورد بهره برداری قرار گیرند و حضور ناسا برای پشتیبانی بهره برداران ضرورت خواهد داشت.
منبع:روزنامه جام جم
ارسال توسط کاربر محترم سایت : omidshiva