فراموشى

آيا شما در به ياد آوردن اسم‏ها، شماره تلفن‏ها و تاريخ‏هاى مهم، مشكل داريد؟ آيا مرتبا جاى پارك ماشين‏تان را فراموش مى‏كنيد؟ آيا هنگامى كه به تعطيلات مى‏رويد، مجبوريد در وسط راه برگرديد تا مطمئن شويد در خانه را كاملا بسته‏ايد؟ آيا در املاى واژه‏ها مشكل داريد؟ اگر جواب شما به اغلب اين سؤال‏ها مثبت است در اين جا خبرهاى خوبى براى شما داريم. فراموشى درمان‏پذير است. ما با چند متخصص حافظه حرفه‏اى و تعدادى از افرادى كه موقعيت شغلى‏شان داشتن حافظه‏ى قوى را ايجاب مى‏كند مشورت كرده‏ايم. با وسايل ساده‏اى اكثر مردم قادر به دستيابى به اين حافظه قوى مى‏باشند.

چه وسايلى؟ خوشحاليم كه سؤال كرديد.
 

به ياد آوردن را به صورت دوباره فكر كردن تلقى كنيد. فرض كنيد كه شما در يك مسابقه تلويزيونى شركت كرده‏ايد و در آستانه بردن جايزه مسافرت به دور دنيا هستيد، آنچه كه بايد جواب بدهيد به ياد آوردن جنگى است كه در آن ناپلئون شكست خورده است. شما جواب را مى‏دانيد و نوك زبان‏تان است. چگونه مى‏توانيد آن را به ياد آوريد؟ رابين وست »استاد روانشناسى دانشگاه فلوريدا« مى‏گويد: سعى كنيد هر آنچه ممكن است از دانستنى‏هاى مربوط به آن موضوع، به ياد آوريد.

عكس بگيريد.
 

شما مى‏توانيد نگاه دقيقى به كليدهايى كه روى ميز گذاشته‏ايد بكنيد، دست‏تان را بلند كنيد و روى چشم بگذاريد و اداى يك دوربين را در بياوريد و دكمه را فشار دهيد. اين روش را جوان منيگر در كتابش آورده است.

با خودتان صحبت كنيد.
 

پيش برويد و خجالت نكشيد. اگر ماشين را در انتهاى محوطه پاركينگ، زير يك درخت بلوط بزرگ پارك كرديد، پيش برويد و بگوييد من ماشينم را در انتهاى محوطه پاركينگ، زير درخت بلوط پارك كرده‏ام. اين را بلند بلند بگوييد. اين يك روش ديگر براى تقويت حافظه است.

يك روبان زرد به دور درخت بلوط قديمى ببنديد.
 

آيا مى‏ترسيد كه به ياد بياوريد ماشين را زير درخت بلوط پارك كرده‏ايد، اما فراموش كنيد كه كدام درخت بلوط!؟ پس از نشانه‏هاى فيزيكى استفاده كنيد. آنها در يادآورى خيلى كارآمد هستند. روبان زرد دور درخت بلوط مثل باند دور مچ‏تان براى يادآورى خريد كالا، يا بستن ساعت مچى بر روى دست راست براى يادآورى تولد دوست‏تان و يا هر چيزى كه شما فكر مى‏كنيد، مفيد است.

ليست‏بندى كنيد.
 

آنچه را كه بايد به ياد داشته باشيد، روى كاغذ بنويسيد. حافظه كوتاه‏مدت ما، داراى ظرفيت محدودى است. با ليست كردن، نه تنها مطمئن مى‏شويد كه آنچه را نوشتيد به ياد مى‏آوريد، بلكه مى‏توانيد حافظه‏ى مغزتان را براى موضوعات مهم‏تر نگه داريد.

دسته‏بندى كنيد.
 

هنگامى كه قلم و كاغذ در دسترس نيست، شما مجبوريد اطلاعات را در مغز ليست‏بندى كنيد، اما اين كار را به صورت اتفاقى انجام ندهيد. مثلا شما بيست نوع جنس نياز داريد و شايد هر بيست قلم را نتوانيد به ياد بياوريد مگر اين كه آن‏ها را به طور منطقى دسته‏بندى كنيد. فكر كنيد: پنج سبزى، چهار تا كالاى كاغذى و سه تا ميوه و غيره.

يك داستان احمقانه بسازيد.
 

اگر بايد چندين موضوع را به خاطر بسپاريد و مى‏ترسيد كه فراموش كنيد، مشكلى نيست؛ فقط يك داستان بسازيد كه اين كلمات را در ذهن داشته باشيد. شما در راه رفتن به مغازه هستيد و مى‏خواهيد گوشت، شير و نان بخريد، براى خودتان اين داستان را مى‏سازيد. يك گوسفند در گندم‏زار، شير مى‏خورد.

براى يادآورى اسامى، به چهره‏ها دقت كنيد.
 

دكتر اسكوگين مى‏گويد: شايد سخت‏ترين چيزى كه ما در به ياد آوردن آن مشكل داريم، اسامى افرادى است كه اخيرا با آنها برخورد كرده‏ايم. قلق اين كار اين است كه در فكرتان رابطه‏اى را بين اسم شخص و صورتش حك كنيد. از اين بهتر، يك خصوصيت ويژه را در چهره شخص پيدا كنيد و روى آن تمركز كنيد.

حدود تفكرات‏تان را مشخص كنيد.
 

بسيارى از دانشجويان دانشگاه از ماژيك فسفرى، صورتى، زرد و يا سبز استفاده مى‏كنند. اما شما براى مشخص كردن حدود فكرتان به ماژيك نياز نداريد. اين كار را ذهنى انجام دهيد. آن چه كه مهم است و آن چه كه مهم نيست را جدا انتخاب كنيد. در اين صورت احتمال اينكه آن چه را خوانديد فراموش كنيد، بسيار كم است.

مطالعه كنيد، مطالعه كنيد و مطالعه كنيد.
 

اگر مشكل شما فراموشى واژه‏هاست، شايد به اين علت است كه آن‏ها را به اندازه كافى به كار نمى‏بريد. مثلا مترجم سازمان ملل بايد واژه‏هاى زيادى را در گنجينه لغات حافظه خود ذخيره كند و آن‏ها را هر زمان كه لازم است، آماده استفاده كند. در زبان انگليسى به تنهايى حدود دويست هزار كلمه وجود دارد. اگر چه ما در گفتگوهاى روزانه كمتر از پنج هزار تاى آنها را به كار مى‏بريم؛ بنابراين اگر به نظر مى‏رسد كه نمى‏توانيد كلمه مناسب را پيدا كنيد، گنجينه لغات شما كمى كهنه و پوسيده شده است.

راه‏حل؟ تا آن جا كه مى‏توانيد بخوانيد.
 

هشدار پزشكى
 

اين علايم را به خاطر بسپاريد.
 

دكتر استانكى بارنت مى‏گويد: اغلب برجستگى‏هاى پوستى، سرطان نيستند و اغلب خطاهاى حافظه‏اى هم آلزايمر نمى‏باشند. اما مردم مخصوصا وقتى كه پير مى‏شوند، بر خود سخت مى‏گيرند.
چه زمانى فراموشى‏تان آن قدر جدى است كه بايد به پزشك مراجعه كنيد؟
- آيا تماس‏تان را با واقعيت از دست داده‏ايد؟ يك وقت، تاريخ روز جارى را فراموش مى‏كنيد و يك وقت ديگر سال را از ياد مى‏بريد. اگر نمى‏توانيد به ياد آوريد كه الان غروب است يا صبح و يا نام همسرتان را از ياد برده‏ايد و يا اسم شخصى كه چند لحظه پيش ملاقات كرده‏ايد، بايد با پزشك مشورت كنيد.
- آيا ناراحتيد؟ اگر نسبت به فراموشى حافظه خود، اضطراب داريد، انتظار و درد نكشيد و به پزشك مراجعه كنيد.
- آيا مسئوليت‏هاى روزانه خود را به خوبى انجام مى‏دهيد؟ اگر فراموشى روى شغل يا نقش‏تان به عنوان والدين يا مادربزرگ، پدربزرگ و يا هر فعاليت روزانه اثر گذاشته است، شايد به كمك نياز داشته باشيد.
- و جدا از موارد بالا دكتر بارنت مى‏گويد: دانستن اينكه حافظه‏ى شما كامل نيست، بسيار خوب است بعضى از فراموشى‏ها جزء زندگى است.

خود را آزمايش كنيد.
 

دكتر پرسلى مى‏گويد: مردم معمولا نمى‏دانند كه حافظه‏شان چقدر قوى يا ضعيف است. خيلى وقت‏ها اتفاق افتاده كه شخصى فكر مى‏كند چيزى را به خاطر خواهد آورد ولى نمى‏تواند. شما احتمالا در امتحان با اين حالت برخورد كرده‏ايد. روشى را كه بايد اتخاذ كنيد تا ديگر با اين مشكل روبرو نشويد تست كردن خود قبل از امتحان است. يك امتحان آزمايشى به شما نشان خواهد داد كه مى‏توانيد موضوعى را به خاطر بياوريد يا خير.

آرامش خود را حفظ كنيد.
 

استرس و اضطراب مى‏تواند عملكرد حافظه را خراب كند. شما براى رمزبندى اطلاعات به هوشيارى نياز داريد و گرنه اضطراب آن را از بين مى‏برد.
اگر شخص فراموش كارى هستيد، شايد مغزتان به يك استراحت احتياج داشته باشد.
پاتريشيا سز »مدرس مدرسه بين‏المللى زبان در نيويورك« علت موفقيت يادگيرى زبان‏هاى خارجى را توسط شاگردانش عمدتا محيط بدون تهديد با رنگ‏هاى آرامش دهنده و بدون هيچ امتحان و نمره مى‏داند.

كمد داروى خود را كنترل كنيد.
 

استانلى بارنت »مدير نوروسايكولوژى و استاد بخش روان‏شناسى دانشگاه ميشيگيان« مى‏گويد: چندين مورد مى‏تواند در فراموشى شما تأثير بگذارد. فراموشى شما مى‏تواند به علت نوشيدن مشروبات الكلى و يا خوردن داروهاى تغذيه‏اى، داروهاى فشار خون يا آنتى‏هيستامين باشد.

چگونه از فراموشى سر صحنه جلوگيرى كنيم؟
 

براى خيلى از ما، حفظ كردن ليست خريد از مغازه، شماره تلفن‏ها و زمان پخش جدول زمانى برنامه‏هاى مورد علاقه خود از تلويزيون تنها خواسته‏اى است كه از حافظه‏ى كوتاه‏مدت خود انتظار داريم.
اما هنگامى كه مى‏خواهيم با چرب زبانى جنسى را بفروشيم و يا ديالوگ‏هاى يك نمايش را حفظ كنيم، در آن موقع چگونه مى‏توانيم به ياد آوريم؟ و يا چگونه مى‏توانيم املاى انگليسى كلمه را به خاطر بسپاريم؟ بازيگر حرفه‏اى شكسپير نكاتى را درباره‏ى به ياد آوردن جمله‏ها و املاى كلمات به شما توصيه مى‏كند:
- قبل از اينكه من ديالوگ‏هاى خود را حفظ كنم، آنها را براى خودم معنى‏دار مى‏كنم. من ديالوگ‏هاى شكسپير را با خود مى‏خوانم و آن‏ها را با كلمات خود بيان مى‏كنم.
- من دنبال الگوهاى ريتم‏دار مى‏گردم، بودن يا نبودن....
- من به دنبال كليدهاى الفبايى مى‏گردم.
- من سعى كردم كه بين ديالوگ‏ها و حركات خود ارتباط پيدا كنم.
منبع : دايرة المعارف پزشك خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا

پي‌نوشت‌ها:
 

* انتشارات سپهر اندیشه - 1387