فشار خون بالا

حدود 30 ميليون آمريكايى دچار فشار خون بالا هستند كه بعد از سينوزيت و آرتريت )التهاب مفاصل(، سومين بيمارى مزمن شايع در آمريكا است. اما مهم‏تر از ميزان شيوع آن، تأثيرى است كه اين بيمارى براى سالمندان آمريكا دارد. علاوه بر عوامل خطر حمله‏ى قلبى، فشار خون عامل تعيين كننده‏اى در حمله‏ى قلبى بعد از 65 سالگى است.
حدود 70 درصد بيمارانى كه به عنوان فشار خون خفيف شناخته مى‏شوند، فشار دياستولى )فشار حداقل( بين 90 تا 105 ميلى‏متر دارند. امروزه تأكيد بر درمان غير دارويى است.
دكتر فورمن كاپلان مى‏گويد: امروزه همه معتقدند در بيماران فشار خون خفيف، درمان غير دارويى بايد در خط اول دفاع قرار گيرد. درمان‏هاى غير دارويى به اين شرح است:

مراقب وزن خود باشيد.
 

دكتر كاپلان مى‏گويد: اگر چه تعداد زيادى از اين افراد چاق نيستند، اما احتمال ابتلاى افراد چاق 3 برابر افراد داراى وزن طبيعى است. وجود حدود 20 درصد اضافه وزن، چاقى محسوب مى‏شود ولى لازم نيست كه كل اين 20 درصد اضافى را كاهش دهيد. يك مطالعه در فلسطين اشغالى نشان داد كه افراد چاق داراى فشار خون خفيف مى‏توانند با كم كردن نصف وزن اضافى خود، به فشار طبيعى برسند.

عادت‏هاى مصرف نمك را تغيير دهيد.
 

رابطه‏ى بين فشار خون و سديم هرگز به طور قطع ثابت نشده است. اما آن چه مشخص شده اين است كه يك گروه افراد فشار خونى به نمك حساس هستند و شما ممكن است يكى از آنها باشيد. راهى وجود ندارد كه مشخص شود شما به نمك حساس هستيد يا نه، مگر اينكه رژيم كم نمك بگيريد و ببينيد كه چه تأثيرى بر فشار خون شما دارد. بنابراين به همه‏ى افراد فشار خونى توصيه مى‏شود كه ميزان مصرف نمك خود را به 5 گرم در روز كاهش دهند و اميدوار باشند كه اثر خوبى دارد.

به هيچ وجه الكل مصرف نكنيد.
 

چون رابطه‏ى بين مصرف الكل و فشار خون كاملا ثابت شده است، افراد فشار خونى بايد الكل را كنار بگذارند.

لطفا به من پتاسيم بدهيد.
 

دكتر جورج مى‏گويد: افزايش مصرف مواد معدنى ممكن است در كنترل فشار خون بالا مفيد باشد. تعداد افرادى كه به مصرف پتاسيم پاسخ مثبت مى‏دهند، بستگى به مدت مطالعات داشت. يعنى در يك مطالعه دو هفته‏اى 30 درصد و در يك مطالعه هشت هفته‏اى 70 درصد، كاهش فشار خون داشتيم. وى معتقد است: ميزان كل پتاسيم مصرفى به اندازه‏ى نسبت صحيح سديم به پتاسيم رژيم شما مهم نيست. اگر شما در رژيم غذايى‏تان 2 گرم سديم )معادل 5 گرم نمك سفره( مصرف مى‏كنيد، نبايد بيش از 6 گرم پتاسيم مصرف كنيد، در حالى كه سيب‏زمينى، ميوه تازه و ماهى پر از پتاسيم هستند.

از كلسيم بيشتر استفاده كنيد.
 

به نظر مى‏رسد، كلسيم داراى اثر مثبتى بر بعضى افراد باشد، تحقيقات درباره‏ى اثرات مفيد كلسيم همچنان ادامه دارد. به نظر مى‏رسد كه افراد فشار خونى كه به مصرف نمك حساسند، همان‏هايى هستند كه به مصرف كلسيم پاسخ مناسب مى‏دهند؛ بنابراين اگر نمك براى شما مضر است، كلسيم مفيد است.

از ورزش‏هاى ايزومتريك بپرهيزيد.
 

ورزش به عنوان بخشى از برنامه‏ى كاهش فشار خون در كمك به درمان، مؤثر است؛ اما بايد از تمرين‏هاى ايزومتريك نظير وزنه‏بردارى پرهيز كرد چون اين ورزش‏ها مى‏توانند به طور موقت، فشار خون را به سرعت بالا ببرند.

به جاى آن از ورزش‏هاى هوازى استفاده كنيد.
 

على‏رغم اثرات مفيد ورزش‏هاى هوازى، اصلى‏ترين توصيه، رعايت جوانب احتياط در انجام اين تمرين‏ها است. روبرت كيد مى‏گويد: ما اغلب به مردم توصيه مى‏كنيم كه پياده‏روى سريع را با 400 متر شروع كنند و بعد كم‏كم آن را زياد مى‏كنيم تا به... متر برسد. اما فقط بعد از معاينه فيزيكى و در صورت امكان تست ورزش، آنها را به دويدن تشويق مى‏كنيم.
دليل مؤثر بودن ورزش اين است كه باعث گشاد شدن عروق خونى مى‏شود و فشار خون كاهش مى‏يابد. اگر چه در طول ورزش، فشار خون به بالا رفتن تمايل دارد. ولى هنگامى كه ورزش تمام مى‏شود، پايين مى‏آيد و هنگامى كه دوباره بالا مى‏رود، به ميزان قبلى افزايش نمى‏يابد.
شنا، پياده‏روى و دوچرخه سوارى، همگى براى فشار خون مفيدند. شما نبايد بدويد، ولى مى‏توانيد همين مقدار كار را هنگامى كه پياده‏روى مى‏كنيد، انجام دهيد اما با صرف زمان بيشتر.

به گياه‏خوارى فكر كنيد.
 

مطالعات نشان داده است كه گياه‏خواران، فشار خون پايين‏ترى نسبت به جمعيت عمومى دارند. تقريبا 15 - 10 ميلى‏متر جيوه پايين‏تر؛ نكته‏ى عجيب اين كه هيچ كس نمى‏داند دقيقا چرا؟
دكتر كاپلان مى‏گويد: شايد به اين دليل است كه افراد گياه‏خوار تمايل كمترى به مصرف سيگار و يا نوشيدن و خوردن بيش از حد دارند.

فشار خون خود را اندازه بگيريد.
 

دكتر كاپلان مى‏گويد: اندازه گيرى فشار خون در خانه، بايد رايج شود. زيرا اين روش مى‏تواند به شما بفهماند كه رژيم، ورزش و دارو درمانى چه تأثيرى بر فشار خون شما داشته است.

سعى كنيد شاد و خوشحال باشيد.
 

مطالعات نشان داده است كه حالات عاطفى نقش مهمى در نوسان فشار خون دارند. كنترل روزانه‏ى فشار خون نشان داده كه خوشحالى باعث كاهش فشار خون سيستوليك )فشار خون حداكثر( مى‏شود، در حالى كه عصبانيت، فشار خون دياستوليك )فشار خون حداقل( را بالا مى‏برد. محققان عقيده دارند كه تغييرات فشار خون، مستقيما با ميزان شدت حالات عاطفى ارتباط دارد، همچنين آنها مى‏گويند: عصبانيتى كه در خارج خانه به وجود مى‏آيد، نسبت به داخل خانه، به طور قابل ملاحظه‏اى باعث افزايش بيشتر فشار خون مى‏شود.

هشدار پزشكى
 

فشار خون بدخيم؛ يك فشار مرگبار
 

اگر فشار خون درمان نشود، به تدريج افزايش پيدا خواهد كرد و در طول چند سال، به طور ثابتى زياد مى‏شود. افزايش سريع و ناگهانى فشار خون مى‏تواند نشانه‏ى شروع فشار خون بدخيم باشد.
اگر چه اين نوع، نادر است ولى بسيار خطرناك است و بايد به وسيله‏ى پزشك كنترل شود. فشار خون بدخيم مى‏تواند به رگ‏هاى خونى كليه، چشم و مغز آسيب برساند و اگر درمان نشود مى‏تواند بعد از 6 ماه مرگبار باشد.
خوشبختانه، فشار خون بدخيم را مى‏توان با تزريقات داخل وريدى داروهاى مناسب، سريعا كنترل كرد. اما تشخيص و درمان سريع آن ضرورى است.

سعى كنيد كمتر حرف بزنيد.
 

تحقيقات نشان داده است كه هر گونه صحبت و ارتباط اجتماعى مى‏تواند باعث افزايش فشار خون شود. محققان دانشگاه مارى‏لند يافته‏اند كه صحبت كردن مى‏تواند 15 - 10 درصد باعث افزايش فشار خون شود. اين اثر مختص حرف زدن نيست حتى كاربرد زبان اشاره نيز مى‏تواند باعث افزايش قابل توجهى در فشار خون شود.

فشار خون همسرتان را نيز كنترل كنيد.
 

شايد شما اين جمله را شنيده‏ايد كه همسران، بعد از چند سال زندگى مشترك، به يكديگر شبيه‏تر مى‏شوند. اما محققان ارتباط عجيب‏ترى را كشف كرده‏اند و آن اينكه، هر چه مدت ازدواج زوجين بيشتر باشد، فشار خون‏شان شبيه‏تر است؛ محققان مى‏گويند: اين اثر، احتمالا به علت استرس‏هاى مشترك و يا عوامل عاطفى ديگر است.

راه‏هاى كليدى براى رهايى از فشار خون پايين
 

بعضى از مردم دچار مشكل فشار خون پايين هستند و ممكن است در صورت ايستادن ناگهانى به احساس گيجى و حتى غش كردن دچار شوند. در خيلى از موارد، فشار خون پايين به دليل مصرف داروهاى كاهش دهنده فشار خون مانند ديورتيك‏ها )مدرها( مى‏باشد. داروهاى خاص قلبى،
آرام‏بخش‏ها و داروهاى ضد افسردگى نيز از اين داروها هستند. اگر اين طور است بايد براى تغيير داروها به پزشك مراجعه كنيد. يك سرى كارها را قبل از مراجعه به پزشك مى‏توانيد انجام دهيد.

فعاليت شديد را امتحان كنيد.
 

مطالعات نشان داده كه اعمال فيزيكى نسبتا ساده‏اى كه فشار خون را به طور لحظه‏اى بالا مى‏برد، مى‏تواند فشار پايين را جبران كند. مثلا فشردن ايزومتريك دست‏ها قبل از بلند شدن، مى‏تواند فشار خون را به اندازه‏ى كافى بالا ببرد تا در برابر كاهش لحظه‏اى فشار خون در لحظه‏ى ايستادن مقابله كند.

چند مسأله رياضى را حل كنيد.
 

محققانى كه اثر به هم فشردگى دست را ثابت كرده‏اند، به طور شگفت انگيزى دريافتند كه انجام مسايل ذهنى پيچيده رياضى )مانند كم كردن عدد 7 از 100 تا اينكه به صفر نزديك شويم( فشار خون را بالا مى‏برد و افت فشار خون را حتى بيشتر از فعاليت فيزيكى جبران مى‏كند.

وعده‏ى غذايى را به ميزان كمتر و در دفعات بيشتر بخوريد.
 

اگر بعد از غذا خوردن، دچار افت فشار مى‏شويد، سعى كنيد با حجم كمتر و به دفعات بيشتر، در طول روز غذا بخوريد. شايد يك دليل اين مشكل، مصرف كم نمك و مايعات به توصيه پزشك‏تان باشد.

در حالت شيب‏دار بخوابيد.
 

ممكن است روش و حالت خواب در كنترل فشار خون پايين مهم باشد. طورى بخوابيد كه سر رختخواب 30 - 20 سانتى‏متر بالاتر از سطح پاها باشد. هنگام برخاستن، به آرامى بنشينيد و پاها را از كنار تخت به مدت چند ثانيه آويزان كنيد.
منبع : دايرة المعارف پزشك خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا

پي‌نوشت‌ها:
 

* انتشارات سپهر اندیشه - 1387