سرطان و تغذيه

ديد کلي:
 

جسم انسان ها از ميليون ها ميليون سلول تشکيل شده است که در کنار هم، بافت هايي مانند ماهيچه ها، استخوان و پوست را مي سازند. اغلب سلول هاي طبيعي بدن در پاسخ به تحريکاتي که از داخل و خارج بدن به آنها وارد مي شود، رشد و توليد مثل مي کنند و در نهايت مي ميرند. اگر اين فرايند در مسير تعادل و صحيح خود اتفاق بيفتد، بدن سالم مي ماند و عملکرد طبيعي خود را حفظ مي کند. اما مشکلات، زماني شروع مي شود که يک سلول طبيعي دچار "جهش" و يا تغيير شده و به سلول سرطاني تبديل مي شود.

نقش تغذيه در پيشگيري از سرطان:
 

تغييرات اجتماعي در کشور ايران و بسياري از کشورهاي منطقه، طي 30 سال اخير، وضع سلامت مردم را دستخوش دگرگوني قرار داده است. تغيير سنت هاي گذشته و ايجاد شيوه هاي جديد زندگي به تغيير در الگوهاي غذايي از جمله افزايش دريافت چربي هاي اشباع و کاهش دريافت ميوه و سبزي منجر شده، که اين امر موجب افزايش شيوع بيماري هاي غير واگير مانند بيماري هاي قلبي عروقي، سرطان، ديابت و ... شده است. براساس گزارش سازمان جهاني بهداشت در سال 2005 ميلادي؛ بيماري هاي مزمن (بيماري هاي قلبي عروقي، ديابت، چاقي، انواع سرطان و بيماري هاي تنفسي) علت 60 درصد از مرگ ها بوده و 35 ميليون مرگ در سال به دليل اين بيماري ها رخ داده است. همچنين 80 درصد از مرگ هاي فوق در کشورهاي در حال توسعه ي کم درآمد مشاهده شده است. رژيم غذايي در حداقل توسعه ي کم درآمد مشاهده شده است. رژيم غذايي در حداقل 35 درصد از کل موارد سرطان ها دخالت دارد که اين رقم در زنان به 50 درصد مي رسد. براساس پيش بيني سازمان جهاني بهداشت تا سال 2020 موارد جديد سرطان ها به 15 ميليون مي رسد. بنابراين سرطان از جمله بيماري هايي است که تغذيه ي صحيح در پيشگيري و درمان آن مي تواند نقش مهمي داشته باشد. به عنوان مثال افرادي که کمتر از پنج بار در روز ميوه و سبزي مصرف مي کنند بيشتر در معرض خطر سرطان هاي دستگاه گوارش قرار دارند. با توجه به نقش تغذيه در پيشگيري از سرطان ها در زير به برخي از اجزاي مواد غذايي که نقش پيشگيري کننده در سرطان ها را به عهده دارند اشاره مي شود:
* آنتي اکسيدان ها: آنتي اکسيدان هاي موجود در برخي از مواد غذايي با کاهش راديکال هاي آزاد در بدن، در پيشگيري از انواع سرطان ها نقش مهمي دارند. مواد آنتي اکسيدان مانند کاروتنوئيدها (رنگدانه هاي گياهي)، ويتامين C، ويتامين E، سلنيوم که مانع از آسيب سلول ها و بافت ها مي شوند، مي توانند از بروز تغييرات سلولهاي بدخيم جلوگيري کنند. سبزي هاي برگ سبز و زرد و ميوه هاي رنگي مانند اسفناج، هويج، مرکبات، زردآلو و طالبي (منابع کاروتنوئيدي)، ميوه ها به ويژه مرکبات و سبزي ها (منبع ويتامين C؛ روغن جوانه گندم و آفتابگردان؛ مغزها مانند بادام و سبزي هاي برگ سبز (منبع ويتامين E) و غذاهاي دريايي، گوشت و جگر منبع سلنيوم هستند. نتايج برخي مطالعات نشان داده است که مصرف منابع غذايي حاوي سلنيوم به کاهش خطر بروز سرطان هاي پروستات، ريه و روده ي بزرگ منجر شده است. همچنين مصرف 10 بار گوجه فرنگي در هفته موجب کاهش خطر سرطان پروستات به ميزان 35 درصد شده است.

فيبرها:
 

فيبرها ترکيباتي هستند که در ديواره سلول هاي گياهي مثل سبزي ها، ميوه ها، سبوس، غلات کامل، حبوبات و مغزها يافت مي شوند. فيبرها با جذب آب و افزايش حجم مدفوع، موجب تسهيل دفع و کاهش يبوست مي شوند. به طوري که نتايج مطالعات متعدد، نشان داده است رژيم هاي غذايي حاوي فيبر خطر بروز سرطان ها بويژه سرطان معده، روده، مري را کاهش مي دهند. فيبرها، با افزايش سرعت انتقال مواد غذايي از روده ي بزرگ موجب مي شوند، باکتري هاي روده فرصت کمتري براي توليد مواد سرطان زا داشته باشند، همچنين ديواره ي روده براي مدت طولاني در معرض مواد سرطان زا قرار نگيرند. فيبرها علاوه بر افزايش حجم و تسهيل عمل دفع موجب رقيق شدن مواد سرطان زا و کاهش مدت زمان تماس اين مواد با ديواره روده مي شوند. بنابراين با دريافت کافي و متناسبي از گروه غلات، ميوه ها و سبزي ها مي توان از بروز بسياري از سرطان ها پيشگيري کرد. توصيه مي شود روزانه 400گرم يا 5 بار در روز ميوه و سبزي مصرف شود.

ارتباط مصرف رژيم هاي پرچرب با سرطان:
 

* دريافت مقادير زياد چربي (گوشت قرمز، تخم مرغ، محصولات لبني با مقادير بالاي چربي و کلسترول) موجب افزايش احتمال خطر سرطان روده، پستان و کليه مي شود.
* دريافت بالاي چربي به خصوص در زنان يائسه احتمال بروز سرطان پستان را افزايش مي دهد.
* مصرف روغن زيتون خطر بروز بسياري از سرطان ها به خصوص سرطان پستان را کاهش مي دهند.

نتايج برخي از مطالعات انجام شده در ارتباط با تغذيه و سرطان:
 

نتايج بررسي هاي مختلف نشان داده است که مصرف خانواده ي کلم و گل کلم موجب تخريب مواد سرطان زا مي شود. همچنين پياز، سير، خطر سرطان معده را کاهش مي دهد. انار نيز از سرطان پروستات پيشگيري مي کند. نتايج برخي مطالعات نيز نشان داده است که مصرف هويج، گوجه فرنگي و مرکبات در برنامه ي غذايي روزانه موجب کاهش خطر سرطان کولون مي شود. مصرف پياز، چاي سبز، انگور، مرکبات نيز به توقف تغييرات بدخيم در سلولها منجر مي شود. منابع غذايي اسيدفوليک مانند سبزي هاي برگ سبز "کاهش خطر سرطان کولون و سينه" و منابع غذايي ويتامين E مانند روغن جوانه ي گندم و آفتابگردان "کاهش خطر سرطان پروستات" را نشان داده است.
غذاهاي دريايي به علت داشتن اسيدهاي چرب امگا 3، سلنيوم، روي، ويتامين E و ... در پيشگيري از سرطان ها بخصوص سرطان پستان و روده نقش مهمي دارند.
نتايج برخي از مطالعات انجام شده نشان داده است که برخي از مواد غذايي مانند انواع توت ها (توت فرنگي؛ توت سياه و ... ) به دليل پلي فنل ها؛ ماهي هاي چرب مانند سالمون؛ ساردين و قزل آلا (منابع غذايي حاوي امگا-3)، انگور، پياز، سير، کلم بروکلي، سيب (به دليل دارا بودن فلاونوئيد)، پرتقال و گوجه فرنگي (منبع ويتامين C) و آناناس (آنزيم Beromelain) خاصيت ضد التهابي دارند. بنابراين مصرف ميوه ها و سبزي هايي که خاصيت ضد التهابي دارند به منظور پيشگيري از بيماري هاي مزمن مرتبط با تغذيه از جمله سرطان توصيه مي شوند.

چند توصيه ي تغذيه اي به منظور پيشگيري از سرطان:
 

1. افزايش مصرف روزانه ميوه ها و سبزي ها در برنامه غذايي روزانه (حداقل پنج بار در روز).
- انتخاب ميوه ها و سبزي هاي رنگي (سبز تيره و نارنجي).
- مصرف ميوه ها و سبزي ها همراه با غذا يا به عنوان ميان وعده.
2. کاهش مصرف غذاهاي پرچرب (کره، لبنيات پرچرب، کله پاچه، گوشتهاي قرمز، روغن جامد و سس مايونز).
3. کاهش مصرف گوشت هاي فرآيندي مانند سوسيس و کالباس (به دليل ترکيبات نيتراتي که به عنوان نگهدارنده و رنگ دهنده به آن اضافه مي شوند).
4. طبخ صحيح غذاها و پرهيز از مصرف زياد غذاهاي سرخ شده.
5. کاهش مصرف غذاهاي شور به دليل نقش آن در سرطان معده.
6. استفاده از نان هاي تهيه شده از دانه هاي کامل و غلات سبوس دار.
منبع: کتاب تغذيه و سرطان
غلامرضا باهر، ميچيو کوشي، بهجت قريشي نژاد.
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 57