نه پاسخ به ۹ پرسش درباره آب


 

نویسنده:دکتر سیدکمال سجادیان*




 
آب شرب سالم و باکیفیت، نقش بسیار کلیدی و موثری در سلامت جامعه ایفا می کند. پس بهتر است به این مقوله حیاتی اهمیت و توجه بیشتری داشت...
پیشنهاد می کنیم با ما همراه شوید تا تفاوت آب آشامیدنی شهری را با آب معدنی طبیعی و آب خالص دریابید و بدانید که جوشاندن آب های آلوده آلودگی آنها را برطرف می کند یا باعث شدت یافتنشان خواهد شد و پاسخ به چند پرسش دیگر که در ادامه همین مطلب به آنها خواهید رسید.

● آب شرب شهری یا آب لوله کشی چه محدودیت هایی دارد؟
 

متاسفانه بیشتر نگرانی ها در رابطه با آب شهری یا لوله کشی به خاطر وجود احتمالی مواد جانبی آلی فرار هالوژن دار یا «ارگانو هالوژن ها» (OHs) است که هنگام روند گندزدایی یا کلرزنی در اثر واکنش کلر با موادآلی و ناخالصی های موجود در آب به وجود می آیند. مشکل دیگر سختی بیش از حد مجاز آب است که بر اثر وجود برخی از فلزات سنگین که غالبا به علت فرسودگی یا خوردگی در لوله ها و شیرآلات داخل ساختمان ها بروز می کند و ربطی هم به فرآیند تصفیه آب ندارد. از سوی دیگر با توجه به دخیل بودن چاه ها در تامین آب شهری، این امکان وجود دارد که برخی از چاه ها در بعضی مواقع و تحت شرایط خاصی در مجاورت فاضلاب ها، محل دفن زباله ها، دامداری ها، کود ها، مناطق زارعی و... قرار گیرد در این صورت احتمال آلوده شدن منابع آبی با میکروب های بیماری زا یا حتی نیترات وجود دارد. در هر حال کیفیت آب لوله کشی برای مصارف شرب باید به گونه ای باشد که در زمان طولانی یا کوتاه مشکلی در سلامت مصرف کننده ایجاد نکند. بنابراین هر میزان سرمایه گذاری برای ارتقای کیفیت آب لوله کشی شهری و به صفر رساندن ترکیب های آلی فرار هالوژن دار یا دیگر مواد آلاینده در آب شهری با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته، مدبرانه خواهد بود و باعث بهبود و ارتقای سلامت جامعه و در نتیجه صرفه جویی های نجومی در هزینه های دارو و درمان می شود

● آیا همه ما باید در روز ۸ لیوان آب بنوشیم؟
 

بیشتر مردم با این نسخه عامیانه یعنی نوشیدن ۸ لیوان آب یا ۲ لیترآب در روز برای هر فرد از بزرگ تا کوچک آشنایی دارند و بسیاری هم ممکن است از آن تبعیت کنند. هر چند این توصیه ممکن است به طور میانگین یا آماری برای کل جمعیت یک کشور کم و بیش مصداق داشته باشد، ولی مسلما برای تک تک افراد جامعه درست نیست مثلا در ایالات متحده میزان مصرف آب شرب برای هر فرد در روز به طور میانگین حدود ۲ لیتر است که این آمار باز هم بین زنان و مردان تفاوت دارد به طوری که مصرف غذا های حاوی آب همراه مصرف آب شرب برای مردان بالای ۱۸ سال به طور متوسط، حدود ۷/۳ لیتر در روز و برای زنان بالای ۱۸ سال، حدود ۷/۲ لیتر در روز است. البته گفته می شود این چنین توصیه های نادرست همگانی، احتمالا از سوی برخی از تولیدکنندگان آب معدنی در کشورهای غربی و آمریکایی، صرفا در راستای تبلیغات برای فروش محصولات و سود بیشتر به وجود آمده است و اصلا پایه علمی ندارد و بنابراین بهتر است آن را برای خود یا دیگران تجویز نکنید.
بنابراین بهتر است براساس نیاز بدن آب بنوشید. در هر حال از بعد منطقی و علمی، مقدار مصرف آب برای تک تک افراد نمی تواند میزان ثابتی باشد و کاملا متغیر است و به سن، جنس، وزن، شرایط اقلیمی و آب و هوایی، نوع فعالیت، نوع غذاهای مصرفی و پارامتر های دیگر بستگی دارد. یعنی ممکن است از ۸ لیوان کمتر یا بیشتر باشد. با توجه به اینکه تمامی فعالیت ها و مکانیسم های بدن تحت فرامین و مدیریت مغز انجام می شود، یعنی مغز انسان با داشتن حدود ۱۰۰ میلیارد نورون یا سلول مغزی که هر کدام از این نورون ها، ماورای کامپیوتر کارایی دارند و این خود نشان دهنده تنها ذره ای از عظمت بیکران خداوند متعال است که علاوه بر مدیریت بر هزاران وظایف دیگر، قادر است تمام نیاز های بدن مثل احساس گرسنگی، تشنگی، خواب و موارد گوناگون دیگر را تا ادامه حیات به طور پیوسته و اتوماتیک اجرا کند بنابراین ضروری است ما ارتباطمان را با سلول های مغز بیشتر تقویت و از آنها حداکثر استفاده را کنیم و با قبول چنین توصیه هایی باعث تضعیف این ارتباطات و اعلام نیازهای بدن نشویم. همان طور که می دانیم، قریب به ۵۰ تا ۷۰ درصد از وزن بدن انسان را آب تشکیل می دهد، بنابراین چنانچه حدود ۱ تا ۲ درصد از آب بدن کم شود، در این صورت بدن برای تامین این کمبود مبادرت به اعلام نیاز برای تشنگی می کند. البته به استثنای سنین پیری که احتمالا از قابلیت های مغز کاسته می شود و ارسال این فرامین معمولا در فرد ضعیف می شود که در این دوران شما می توانید با بررسی رنگ ادرار این نیاز را برطرف کنید یعنی اگر رنگ ادرار زرد پررنگ یا تیره باشد، بدن نیاز به آب یا هیدراته شدن دارد (البته منوط به اینکه از داروهای زردرنگ یا ویتامین های گروه B مصرف نکرده باشید) اما اگر رنگ ادرار شفاف یا زرد کمرنگ است، نیازی به نوشیدن آب نیست. به علاوه چنانچه مقدار کم ادرار یا عدم دفع ادرار بیش از ۷ یا ۸ ساعت باشد، ممکن است نشانه های دیگری از دی هیدراته بودن یا کمبود آب در بدن باشند بنابراین با توجه به اینکه آب شرب سالم در دفع سموم، حفظ و نگهداری سلامت و شادابی پوست، غذارسانی به سلول ها و بسیاری از موارد مهم دیگر که قبلا ذکر شده، نقش فوق العاده کلیدی دارد پس ضروری است از این داروی معجزه آسای چندمنظوره، به اندازه نیاز بدن مصرف کنیم.

● آب آلوده به آلاینده را باید جوشاند؟
 

جوشاندن آب حاوی آلاینده های سمی شیمیایی مثل فلزات سنگین (جیوه، سرب، آرسنیک و...)، مواد نسوز، آفت کش ها، نیترات یا نیتریت یا برخی از موادآلی آلاینده که دارای نقطه جوش بالای حدود ۱۰۰ درجه سانتی گراد هستند، کاملا غیرعلمی و غیراصولی است. زیرا با انجام این کار، صرفا باعث افزایش غلظت این آلاینده ها در آب می شوید و شرایط آلودگی آب را بدتر و وخیم تر می کنید. مثلا چنانچه آب شهری دارای آلودگی کمی بیش از حد استاندارد از نیترات است، می توانید آن را به کمک آب خالص یا آب تصفیه شده به روش اسمز مخلوط کنید تا غلظت نیترات را به میزان قابل توجهی کاهش دهید.

● جوشاندن آب شهری باعث ارتقای کیفیت آن می شود؟
 

جوشاندن آب نه تنها باعث از بین رفتن میکروارگانیسم های بیماری زا، برخی ویروس ها و... می شود بلکه منجر به تشکیل کربنات های غیرمحلول در آب نیز می شود و در نتیجه سختی آب را تا حدودی کاهش می دهد. به علاوه در این روند، بیشتر آلاینده های فرار آلی که نقطه جوششان پایین تر از۱۰۰ درجه سانتی گراد است، در اثر تبخیر از آب خارج می شوند. البته فیلترکردن آب با استفاده از فیلتر های مخصوص میکرونی، مانع از ورود میکروارگانیسم ها می شود. استفاده از اشعه ماورای بنفش (UV)، ازن (O۳) یا موادشیمیایی گندزدا مثل کلر یا ترکیب های آلی کلر دار هم می تواند در از بین بردن میکروارگانیسم های مضر موثر شد. ولی استفاده از روش آخر منجر به تولید مواد جانبی زیان آور در آب می شود. از نظر علمی بهتر است فقط آب را برای یک دقیقه بجوشانید به علاوه حتما لازم نیست آب را تا حد نقطه جوش برسانید، چون می توانید با کنترل شعله گاز، دمای آن را فقط برای چند دقیقه تا حرارت حدود ۸۵ درجه سانتی گراد نگه دارید که در این شرایط نه تنها میکروارگانیسم های مضر از بین می روند بلکه غلظت آلاینده های احتمالی در آب در مقایسه با آب جوشیده نیز افزایش نمی یابد. از آنجا که بعضی از فلزات سنگین و آلاینده ها حلالیت خیلی کمی در آب سرد دارند، بهتر است وقتی می خواهید از آب لوله کشی شهری برای مصارف شرب استفاده کنید، حتما از شیر مربوط به آب سرد استفاده کنید و چنانچه آبش گرم بود، اجازه دهید کمی آب از شیر خارج شود تا دمای آن تغییر کند و سرد شود. توجه داشته باشید، این آب گرم را دور نریزید بلکه آن را جمع آوری و برای مصارف دیگر مورد استفاده قرار دهید. در غیر این صورت نوشیدن و پخت و پز با این آب گرم شیر لوله کشی می تواند سلامت را به طور جدی در طولانی مدت به مخاطره بیندازد. با توجه به اینکه لوله کشی بعضی مدارس، قدیمی و فرسوده است یا به علت عدم جریان مستمر آب در طول سال، دچار خوردگی و زنگ زدگی می شوند در این صورت خطرآلوده شدن آب با برخی از آلاینده های معدنی و حتی ارگانیسم های بیماری زا و... از طریق این لوله ها وجود دارد. بنابراین بهتر است والدین، آب شرب مصرفی فرزندان خود را از منابع مطمئن مثل آب معدنی یا آب لوله کشی سالم که حدود یک دقیقه جوشیده شده باشد البته در ظروف غیرپلاستیکی تامین کنند.

● آیا ظروف بی خطری هم برای نگهداری آب وجود دارد؟
 

اگر مایلید از نوع پلاستیکی و کم خطر این ظروف استفاده کنید، بهتر است مطمئن شوید حتما این ظروف از جنس پلی اتیلن و فاقد مواد افزودنی مثل فتالات ها یا آدیپات ها باشند. البته می توانید از بطری های فلزی از جنس استنلس استیل یا از بطری های شیشه ای استفاده کنید. به علاوه برای استفاده مجدد از هر نوع بطری، لازم است حتما آنها را بعد از مصرف کاملا شستشو و ضدعفونی کنید

● آیا بطری های پلاستیکی مصرفی خطرناکند؟
 

متأسفانه همان طور که شاهد هستیم، گاه شرایط توزیع و حمل ونقل از سوی تولیدکنندگان و نیز چگونگی نگهداری این بطری های آب در مراکز فروش مثل مغازه ها به طور اصولی رعایت نمی شود و معمولا قبل از اینکه به دست مصرف کننده برسند برای مدت های طولانی در مجاورت نور آفتاب یا گرما یا سرمای شدید قرار می گیرند که این کار ممکن است به تسریع تراوش مواد مضری مثل «بیسفنول آ»، «فتالات ها»، «پلی کربنات ها»، «پی وی سی» و «وینیل کلراید» از درون بطری پلاستیکی به داخل آب معدنی یا نوشیدنی و... کمک کند و در نتیجه به مرور زمان باعث آلوده شدن محتوی آنها شود و سپس مصرف آنها در طولانی مدت ممکن است باعث بروز مشکلاتی از قبیل ایجاد سرطان های پستان، پروستات، نازایی، ناباروری، اختلالات هورمونی، چاقی و... در مصرف کننده شود. همچنین بهتر است مصرف کنندگان برای کاهش آلودگی از قرار دادن بطری پلاستکی حاوی آب یا نوشابه در معرض گرمای شدید (مثلا داخل ماشین) در فصل گرما یا تحت سرمای شدید (مثل یخ زدگی محتوی داخل بطری در فریزر) خودداری کنند.

● اگر بیش از نیازمان آب بنوشیم چه می شود؟
 

زیاده روی در نوشیدن آب که در برخی از ورزشکاران شایع است، می تواند باعث بروز مشکلاتی در سلامت فرد شود؛ مثلا این امر باعث کاهش میزان سطح سدیم در خون یا کم آبی می شود؛ یعنی وضعیتی به وجود می آید که سدیم داخل سلول ها در اثر متورم شدن یا باد کردن به بیرون سلول ها منتقل و باعث ایجاد مشکلاتی در تعادل الکترولیتی می شود. البته سلول های بدن قادرند تا حدودی با این پدیده مقابله کنند ولی سلول های مغز توان تحمل این چنین التهاب هایی را ندارند و ممکن است فرد را با علایمی از قبیل خستگی، سردرد، خارش، بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، اسپاسم ها، گرفتگی ها و ضعف های ماهیچه ای، پریشانی، توهم، کاهش هوشیاری و در بعضی موارد ایجاد حالت کما و حتی مرگ و میر مواجه کند. از سوی دیگر عدم مصرف آب به اندازه نیاز بدن نیز منجر به بروز مشکلاتی در سلامت می شود، مثلا کمبود ۵ درصدی مایعات بدن می تواند با کاهش حدود ۲۵ درصدی از انرژی بدن همراه باشد. علایم کمبود آب در بدن یا دی هیدراته شدن عبارتند از خشکی دهان و پوست، تغییر رنگ ادرار، احساس خستگی های مفرط یا مزمن، افسردگی، افزایش فشارخون و تصلب شریان ها. لازم به ذکر است نوشابه ها یا نوشیدنی های حاوی کافئین در رفع تشنگی موثر نیستند و نیاز بدن به آب را تامین نمی کنند و برعکس باعث دی هیدراته شدن بیشتر بدن نیز می شوند و درنتیجه این نوشیدنی ها نمی توانند جایگزین مناسبی برای آب شرب محسوب شوند. به علاوه در موقع کار، ورزش، قرار داشتن در شرایط آب و هوایی گرم یا موارد دیگر، آب بدن فرد همراه بعضی از املاح مفید به صورت تعریق از بدن خارج می شود که برای تامین و جبران این املاح، بهتر است آب شرب سالم مصرف شود. البته مصرف شیر و نوشیدنی هایی که در خانه تهیه می شوند نیز مفید است مثلا آبمیوه های خانگی و دوغ به مراتب سالم تر و از نظر املاح رسانی به بدن مفیدتر از نوع نوشیدنی های غیرخانگی هستند. چراکه اکسیژن زدایی نمی شوند، فاقد انواع نگهدارنده ها و افزودنی های شیمیایی مضر هستند، با آب خالص بدون املاح معدنی تهیه نمی شوند و از همه مهم تر به میزان قابل توجهی از خطر ابتلا به بیماری هایی مثل چاقی، دیابت و پوکی استخوان می کاهد

● آیا نوشیدن آب خالص زیان بار است؟
 

آب خالص یا همان H۲O است که معمولا به کمک دستگاه های اسمز معکوس، تعویض یونی رزینی، تقطیر و... تولید می شوند که بهتر است از آن به عنوان «آب بی خاصیت» نام برد زیرا فاقد یا حاوی مقدار خیلی کمی یا ناچیزی از موادمعدنی مغذی و مفید برای بدن است. البته فراموش نکنید بیشتر نوشیدنی ها، دارو ها و... با این نوع آب تولید می شوند بنابراین مصرف آن در طولانی مدت باعث کاهش شدید املاح محلول در آب از قبیل کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم و... در بدن می شود و درنهایت باعث بروز بیماری های قلبی عروقی، افزایش خطر شکستگی استخوان مخصوصا در کودکان، تضعیف سیستم ایمنی، مشکلاتی در اعصاب حرکتی، تولد نوزادان کم وزن، تشنج بارداری یا اکلامپسی، تولد های زودرس، افزایش ریسک ابتلا به سرطان و در برخی موارد مرگ و میرهای ناگهانی خواهد شد. به علاوه کمبود املاح مفید در این گونه آب های خالص، ممکن است باعث ایجاد عوارض حاد مثل ضعف، خستگی، گرفتگی ماهیچه ها و... در مصرف کننده شود. بررسی های علمی نشان داده اند که مرگ ومیر بیماران قلبی در مناطقی که میزان سختی آب شرب بالاست به مراتب کمتر است. بنابراین مصرف آب شرب با میزان لازم سختی یا بیشتر از حد مجاز، مطمئنا بهتر از مصرف آب خالص با مقدار کم املاح یا بدون سختی است.

● آب معدنی «کاملا طبیعی» چیست؟
 

این نوع آب به محصولی گفته می شود که فقط از منابع طبیعی مستقر در کوهستان ها یا دامنه کوه ها مثل چشمه ها، قنات ها و... به دست بیاید، یعنی آبی که از منابع زیرزمینی منشأ و بعد از عبور از فیلترهای طبیعی مثل خاک و صخره بدون کمک پمپ یا تلمبه در سطح، جریان می یابد. همان طور که قبلا اشاره شد، هیچ گونه فرآوری خاصی روی این آب ها اعمال نمی شود و مستقیما از دامنه طبیعت به داخل بطری ها وارد می شوند و دارای املاح معدنی طبیعی مفید برای بدن هستند. هرچند برخی از آب های معدنی ممکن است حاوی ارگانیسم هایی مثل «جلبک ها» باشند که نه تنها برای سلامت مضر نیستند، بلکه مفید نیز هستند. البته بعضی از آب های معدنی دارای غلظت بالایی از یک یا تعداد محدودی از مواد معدنی شاخص هستند که صرفا کاربرد درمانی دارند مثل آب معدنی برخی از مناطق که مینرال اصلی و موثر آن مثلا «سولفور» است که برای درمان برخی از درد ها و آلرژی ها مورد استفاده قرار می گیرد که در این صورت لازم است همانند دارو یعنی به مقدار معین مثلا ۲ یا ۳ قاشق در روز یا با توصیه پزشک از آنها استفاده شود.

● خصوصیات آب آشامیدنی
 

آب آشامیدنی می تواند به طور طبیعی از آب چشمه ها و قنات ها مثل آب معدنی یا به صورت آب شهری که از تصفیه آب چاه ها، رودخانه ها، آب های سطحی و زیرزمینی و دیگر منابع آبی مرتبط تهیه می شود به دست آید. این نوع آب دارای املاح معدنی مغذی و مفید به اندازه کافی، بدون کالری، فاقد هرگونه مواد افزودنی، کاملا زلال، بدون بو، مزه، کف و کدورت، pH حدود ۷ و عاری از هرگونه میکروب های بیماری زا و مواد پرتویی است. به علاوه پارامترهای شیمیایی آن مثل مواد آلی فرار، آفت، حشره و علف کش ها، ضدعفونی کننده ها و ریزمعدنی های مضر احتمالی در آن لازم است در محدوده استاندارد های تعریف شده باشد. در ضمن نوشیدنی های گازدار غیرطبیعی که با استفاده از آب عاری از یون یا آب خالص و گاز «دی اکسیدکربن» تولید یا با برخی از مواد دیگر غنی سازی می شوند، جزو آب آشامیدنی هستند. آب آشامیدنی علاوه بر برقراری تعادل بین الکترولیت ها در تمام روندها مثل هضم، جذب، دفع و واکنش های متعدد دیگر بدن نیز نقش بسیار مهمی دارد. همچنین آب آشامیدنی با داشتن انواع موادمعدنی مفید محلول مثل منیزیم که باعث کاهش استرس، تقویت سیستم ایمنی و عضلات، پایین آوردن فشارخون و رفع خستگی می شود، کلر و بی کربنات ها که در روند هضم و تعادل اسیدیته در معده و قسمت هایی از روده دخالت دارند، سولفات به عنوان پاک کننده و عامل سم زدایی، کلسیم موثر در استحکام استخوان ها و دندان ها، آهن موثر در اکسیژن رسانی و... برای سلامت مصرف کننده مفید خواهد بود بنابراین مصرف آب شرب سالم نه تنها برای املاح رسانی و تامین نیاز بدن موثر است، بلکه به انجام مکانیسم های گوناگون کمک می کند.

● عرضه آب معدنی های تقلبی
 

بیشتر مردم بر این باورند که آب داخل بطری به علت صددرصد طبیعی و سالم بودن آن و نیز وجود مینرال های مفید و مغذی به اندازه کافی و نداشتن موادآلاینده و عوامل میکروبی بیماری زا، می تواند آنها را از برخی از مشکلات قلبی عروقی، فشارخون، پوکی استخوان، هپاتیت، وبا، حصبه و... مصون نگه دارد. مردم اغلب تصور می کنند که آب معدنی داخل بطری به مراتب از کیفیت بسیار بالا و مطلوبی نسبت به آب لوله کشی شهری برخوردار است ولی متاسفانه در حال حاضر در بسیاری از کشورها برخی از تولیدکنندگان سودجو و بی وجدان به جای آب معدنی طبیعی از آب لوله کشی شهری، آب خالص یا «آب نرم» که فاقد املاح معدنی مفید هستند یا مستقیما از آب تصفیه نشده چاه ها در داخل بطری ها استفاده می کنند و سپس با تبلیغات گمراه کننده و ارائه تصاویر فریبنده از کوه، چشمه، طبیعت و... روی بطری ها مبادرت به عرضه و فروش این چنین محصولات تقلبی به افراد بی گناه می کنند و سلامت آنها را به مخاطره می اندازند. معمولا این تولیدکنندگان متخلف اعتقادی به رعایت کوچک ترین اصول بهداشتی در خطوط تولید و بسته بندی ندارند و با این کار به آلودگی بیشتر این محصولات تقلبی دامن می زنند. به عنوان مثال، آزمایش های به عمل آمده از برخی از این بطری های به ظاهر آب معدنی از وجود انواع آلاینده ها مثل مواد فرار آلی هالوژن دار، آرسنیک، نیترات، کافئین، برخی مواد آلاینده آلی و معدنی و حتی باکتری ها خبر می دهد. آمار و ارقام تولید آب معدنی های تقلبی در برخی از کشورها واقعا شرم آور است مثلا در ایالت متحده، این آمار بین ۴۰ تا ۸۰ درصد تخمین زده می شود.

● آب معدنی و استانداردهای غذایی
 

برای مقابله با پدیده شوم تقلب، سازمان هایی مثل غذا و داروی آمریکا و سازمان بهداشت جهانی از سال ۱۹۹۳ میلادی، قوانینی وضع کردند که طبق آن تولیدکنندگان آب معدنی مکلفند، ضمن رعایت اجرای کامل تمام اصول و مسایل بهداشتی حتما مصرف کننده را از طریق برچسب روی بطری از منابعی که آب معدنی از آنجا برداشت شده و نیز میزان کل موادمعدنی قابل حل در آب همراه پارامترهای ضروری دیگر آگاه کنند. براساس قوانین سازمان غذا و داروی آمریکا، معمولا کل املاح معدنی قابل حل در آب (TDS) مثل کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم و... در آب های معدنی لازم است حدود ۲۵۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم در لیتر باشد. از طرفی با توجه به اینکه آب معدنی داخل بطری پلاستیکی یک محصول غذایی محسوب می شود پس لازم است تمامی قوانین مربوط به موادغذایی مشمول این محصول نیز بشود. به علاوه لازم است آنالیز کامل آب داخل بطری با آنالیز منشأ آب معدنی برداشتی، کاملا منطبق و یکسان باشد. همچنین بر نحوه توزیع و حمل و نقل، و شرایط نگهداری در مراکز فروش و... نیز نظارت دقیقی شود. ضروری است تولیدکننده لیست مواد و افزودنی های به کاررفته در ساخت ظرف یا بطری پلاستیکی که آب معدنی یا نوشیدنی در آن ریخته می شود را روی برچسب محصول برای اطلاع مصرف کننده درج کند. به عبارت دیگر، مصرف کننده باید به گونه ای مطمئن شود که آب داخل بطری کاملا طبیعی، سالم و دارای املاح لازم در محدوده استاندارد های تعریف شده است. هرچند میزان این مواد معدنی موجود در آب معدنی برای هر منطقه جغرافیایی ممکن است، متفاوت و متغیر باشد.

پي‌نوشت‌ها:
 

* دکترای تخصصی شیمی
 

منبع:http://www.aftabir.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb