نیروهای مختلفی در یک خودروی در حال حرکت تولید و به کار گرفته می‌شوند که برخی از این نیروها می‌توانند مشکل‌آفرین باشند. تنها واسطه و حایلی که بین خودروسوار و جاده قرار دارد،‌ چهار حلقه لاستیک است. بنابراین کنترل یک خودرو بستگی تام به ‌کارکرد‌ تایرها روی جاده دارد و فکر می‌کنید چه تعدادی از رانندگان از فشاری که به این تایرها وارد می‌کنند، آگاه هستند؟ تنها حایل بین راننده و جاده حتی در پیشرفته‌ترین خودروهای اسپرت هم، چهار حلقه لاستیک است که سطح تماس هر کدام از آنها با جاده تنها در اندازه‌های ضخامت یک کارت‌پستال است. بدون همین سطح محدود لاستیک روی جاده، قوی‌ترین ترمزها، پیشرفته‌ترین سیستم‌های تعلیق و پیچیده‌ترین سیستم‌های کمکی در رانندگی، هیچ خاصیتی نخواهند داشت.از همین‌روست که باید بهترین شرایط را برای تایرها ایجاد کرد تا بهترین کارکرد و چسبندگی را داشته باشند.

اما چسبندگی (گریپ)‌ دقیقا چیست؟
مفهوم آن یعنی ضریب اصطکاک تایر روی سطح جاده ضرب در فشار عمودی که روی تایر قرار دارد. به لحاظ نظری، برای یک سطح فرضی جاده و یک فشار فرضی، حداکثر چسبندگی (گریپ)‌ برابر است با بیشترین میزان نیروی طولی یا عرضی،‌ در آستانه لغزش که بر تایر وارد می‌شود و هنگامی که لغزش پیش می‌آید، اثرات آن سریعا بروز می‌کند:‌ چنانچه راننده ترمز شدیدی کرده و از میزان حداکثر چسبندگی (گریپ)‌ تجاوز کند، خودرو از کنترل خارج می‌شود. فارغ از این که چه موانعی ممکن است در مسیر آن وجود داشته باشد.
سه بردار نیرو هستند که موجب سست شدن چسبندگی می‌شوند: افزایش سرعت، ترمز کردن و تغییر مسیر (جهت)‌. وزن و سرعت خودرو برای هر سه این نیروها تعیین‌کننده هستند. نیروی گریز از مرکز ـ که خودرو را به سمت بیرون پیچ می‌راند ـ و شعاع دور زدن را نیز باید به عوامل فوق افزود.روشن است که خودرو نمی‌تواند درست قبل از ترمز یا افزایش سرعت از وزن خود بکاهد، رانندگان نیز نمی‌توانند زمانی که وارد یک پیچ شدند، زاویه یا شعاع پیچ را اصلاح کنند. سرعت تنها عاملی است که در کنترل راننده قرار دارد و با رعایت آن می‌توان اطمینان حاصل کرد که خودرو چسبندگی خود را حفظ خواهد کرد.اما می‌توان چسبندگی را افزایش داد؟ به لحاظ نظری، این کار را با افزایش نیروی عمودی (وزن)‌ روی تایرها می‌توان انجام داد. اما افزایش وزن در عمل، تایر را در زمان سرعت گرفتن، ترمز کردن و پیچیدن، بیشتر تحت فشار قرار می‌دهد. آیرودینامیک تنها چاره موجود است که با هدایت رو به پایین، فشار وزن خودرو را روی سیستم تعلیق سوار می‌کند.با این حال، آیرودینامیک تنها روی سطوح بسیار ملایم اثر‌بخش است، سطوحی که در تمام طول مسیر خود کاملا یکدست و بی‌عیب باشند. هرچند برخی از مسیرهای خاص از چنین کیفیتی برخوردار هستند، جاده‌های بسیار کمی را با چنین مشخصه‌ای می‌توان یافت.
از آنجا که مرکز ثقل خودرو روی سطح زمین قرار ندارد، خودرو هنگام ترمز به سمت جلو و هنگام سرعت گرفتن به سمت عقب متمایل می‌‌شود. این حرکت به نام پرتاب مشهور است و با ارتفاع نقطه ثقل خودرو تناسب دارد. این پرتاب که موجب تکان خودرو و سرنشینان می‌شود، خطری در پی ندارد و تنها نتیجه جابه‌جایی وزن در محور طولی خودرو ست. سرعت گرفتن موجب جابه‌جایی وزن خودرو به سمت عقب آن می‌شود و در نتیجه تایرهای جلو که وزن روی آنها کاهش یافته، چسبندگی خود را از دست می‌دهند. عکس این حالت در زمان ترمز اتفاق می‌افتد: وزن خودرو از روی چرخ‌های عقب روی چرخ‌های جلو منتقل می‌شود. ترمزهای ناگهانی و شدید ممکن است تا 50 درصد اختلاف بین وزن خودرو روی چرخ‌های جلو و عقب ایجاد کنند و خودروهایی که به سیستم ABS مجهز نیستند، برای ممانعت از قفل شدن چرخ‌های عقب، به یک سوپاپ تنظیم‌‌کننده نیازمند هستند. دور زدن نیز باعث جابه‌جایی وزن می‌شود. ارتفاع نقطه ثقل از سطح زمین موجب می‌شود وزن خودرو به سمت چرخ‌های بیرونی جابه‌جا شود. از بخت بد راننده، تغییر شکل تایر مانع ‌ می‌شود که لغزش تایرهای داخلی به طور کامل روی تایرهای بیرونی منتقل شود.
علاوه بر آن، چنانچه خودرو در زمان دور زدن بیش از حد متمایل شود، نیروی کشندگی در چرخ‌های خود را به سبب زاویه‌ای که تایرها نسبت به جاده پیدا می‌کنند،‌ بیشتر از دست می‌دهد.بهترین راه‌ برای اطمینان از حفظ چسبندگی در زمان پیچیدن، محدود کردن میزان جابه‌جایی جانبی وزن خودروست.
رانندگان مسابقه می‌دانند چگونه از جابه‌جایی وزن خودرو به نفع خود استفاده کنند. این رانندگان با استفاده زیرکانه از ترمز و گاز، میزان کشندگی را در تایرهایی افزایش می‌دهند که بیشتر به آن نیاز دارند.مهارت رانندگان مسابقه اما در همه‌کس یافت نمی‌شود و در زمان جابه‌جایی وزن خودرو، یک حرکت به ظاهر بی‌ضرر می‌تواند نتایج اسفباری درپی داشته باشد.روی جاده‌های خیس و بارانی، تنها رها کردن پدال گاز در سر پیچ می‌تواند موجب برداشته شدن وزن از روی چرخ‌های عقب شده و خودرو را به لغزش و انحراف ببرد. به همین ترتیب، زمانی که در پیچ‌های تند و از روی اضطراب، ناگهان ترمزها فشرده می‌شوند، این انتقال وزن موجب چرخش خودرو می‌شود.

راه‌حل چیست؟
یک جاده شرایطی مشابه با پیست مسابقه ندارد و همه‌کس نیز مهارت رانندگان مسابقه را ندارند.رانندگان تا زمانی که خودرو کاملا ثبات خود را بازنیافته، نباید سرعت خود را بکاهند، ترمز کنند یا ناگهان سرعت بگیرند یا می‌توانند خودروی خود را براساس حساسیت آن نسبت به جابه‌جایی وزن انتخاب کنند. برای این منظور،‌ایمن‌ترین خودروها آنانی هستند که بیشترین طول بین دو محور جلو و عقب را داشته و پهن‌ترین عرض (فاصله بین دو چرخ)‌ را دارند.

منبع:جام جم آنلاین
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb


/ج