تله انفجاري زير پاي جوانان در جهان امروزي

مواد مخدر آنچنان آرام و بي صدا بر جسم و روان مصرف کننده، مستولي مي گردد که هيچ معتادي آغاز اعتياد خود را به ياد نمي آورد. اعتياد بيش از يک ميليارد نفر از اعضاي خانواده ي معتادان را در جهان بطور مستقيم با مشکلات ناشي از اين آسيب مواجه نموده است.
مواد مخدر منشاء وقوع بسياري از جرائم اجتماعي نظير قتل، تجاوز، سرقت و ... مي باشد، مواد مخدر سالانه حدود 600 ميليارد دلار سود به حساب سوداگران مرگ واريز مي کند که اين رقم چند صد برابر کل بودجه کشور ما و بسياري ديگر از کشورهاي بزرگ دنياست، سالانه مقادير قابل توجهي از ثروت ملي کشور به جيب سوداگران مواد مخدر مي رود، قاچاقچيان بين المللي مواد مخدر براي رسيدن به مقاصد شوم خود به مدرن ترين تجهيزات تسليحاتي و ارتباطي مجهز هستند در حال حاضر مواد مخدر جديدي وارد بازار شده است که نه تنها جوانان نسبت به عوارض و خطرات آنها اطلاعاتي ندارند، بلکه مي پندارند که اين مواد اعتياد آور نيست و عوارض مواد مخدر از انواع سنتي به مواد صنعتي و شيميايي چند سالي است که به عنوان يک تهديد جدي تلقي مي شود. مواد مصنوعي اعتياد آور، عمدتاً قشر جوان جامعه را مورد هدف قرار مي دهد و داراي چهره ي پنهاني در جامعه است. نبود تجهيزات آزمايشگاهي جديد در شناسايي مواد مصنوعي و يا متابوليتهاي آنها در نمونه هاي بيولوژيک بدن، جوانان را بيشتر در معرض سوء مصرف مواد قرار داده است.
مواد مخدر مصنوعي: هر ماده ي مخدر مصنوعي تاريخ توليد خاص خود را دارد، ولي به طور کلي استفاده از اين مواد از نيمه ي دوم قرن بيستم در جهان متداول شد. در سال 1961 کنوانسيون سازمان ملل متحد مواد مخدر را متشکل از موادي دانست که منبع گياهي داشتند؛ يعني مواد مخدر مصنوعي ناديده گرفته شد تا اينکه در دهه 1961 تا 1971 سازمان ملل متحد متوجه استفاده ي مردم جهان از مواد مخدر مصنوعي شد به اين ترتيب در سال 1971 کنوانسيون مواد مخدر مصنوعي مورد تصويب قرار گرفت. آخرين بررسيها نشان مي دهد که هم اکنون بيش از يک هزار و 700 نوع مواد مخدر مصنوعي در جهان توليد مي شود و اين در حالي است که در چند سال اخير، الگوي مصرف مواد مخدر در جامعه بخصوص در ميان جوانان و نوجوانان به سوي استفاده از مواد مخدر مصنوعي تغيير کرده است. مواد مخدر مصنوعي جديد مخلوطي از چند ماده ي اعتياد آور با درجه ي خلوص بالاست که مصرف آن وابستگي به چند ماده را به طور همزمان به دنبال دارد؛ به عنوان مثال، کريستال همان هرويين با درجه خلوص بالاتري است و يا کراک در خارج از کشور کوکايين غليظ شده است. کراک غربي همان «کوک» يا کوکايين خالص شده است که جزو محرکهاست، ولي کراک ايراني يک ماده «فارکوتيک» است که شيشه ي ترياک بوده است. مصرف کنندگان، دودي را که بر اثر حرارت از آن متصاعد مي شود، با بيني استنشاق مي کنند. در ايران هروئين همراه با کوکايين و ساير مواد محرک زا مصرف مي شود، به همين دليل مصرف آن عوارض شديدتري به همراه دارد. افراد با اين تصور که اين ماده ي جديد هروئين نيست، به مصرف آن گرايش بيشتري دارند. شيشه ايراني نيز مخلوطي از اکستازي و کوکائين و مواد ديگري مانند «ال. اس . دي» است. مواد مخدر مصنوعي منبع گياهي ندارند؛ مانند اکستازي، انواع آمفتامين و متامفتامين که در لابراتورها ساخته مي شود و جزو داروهاي شيميايي به شمار مي آيد. البته بسياري از اين آمفتامين ها در پزشکي هم کاربردهاي خاص خود را دارند.
گرايش جوانان: طي سالهاي اخير گرايش جوانان به مواد مخدر صنعتي بيشتر شده است، زيرا استعمال اين مواد به وسايل خاصي نياز ندارند و به مراتب آسان تر و راحت تر از مواد مخدر سنتي است. استفاده از ده ها نوع رنگ، شکل و اسامي فريبنده براي اين مواد به لحاظ رواني، عامل موثري در گرايش جوانان به اين مواد است.
تاثير شديد اين مواد که اثرات رواني مخربي دارند، به گونه اي است که استعمال اين مواد در چند ساعت اوليه به صورت کاذب احساس انرژي و حالات خوشايندي در انسان ايجاد مي کند که در نهايت مبارزه با آن، تنها از راه مبارزه هاي فيزيکي امکان پذير نيست و نيازمند روشهاي اجتماعي و رواني نيز هست. علت گرايش جوانان به کراک، کراک 60 تا 70 درصد از هرويين خالص تر است و چون هرويين اسم بدي داشت، لذا سودجويان مواد مخدر نام آن را به کراک تغيير دادند و بسياري از جوانان ناآگاهانه به خيال اينکه يک ماده جديد و کم خطر است و اعتيادي ندارد، آن را مصرف مي کنند، درحالي که آنان غافلند از اينکه آنچه با عنوان کراک مصرف مي کنند همان هرويين است، البته به مراتب خالص تر و خطرناک تر. کراک بشدت اعتيادآور است و اگر فردي يک بار کراک مصرف کند، هميشه به دنبال حسي است که در اولين مصرف خود تجربه کرده است، حسي که ديگر تکرار نخواهد شد و فرد را وادار مي کند در تلاشي بيهوده هر بار دوزهاي مصرفي خود را افزايش دهد. مصرف کراک تاثيرات زياد و سريعي روي رفتار و حالات فرد گذاشته و او را بشدت وابسته خواهد کرد. افزايش مصرف آن و قيمت بالاي کراک خيلي زود فرد را تحت فشار قرار خواهد داد. بعضي از افراد دچار اضطراب، افسردگي و بي حوصلگي هستند. گاه براي رسيدن به حالي بهتر به مواد مخدر متوسل شده و سپس به آن وابسته مي شوند. افراد خيلي گوشه گير و منزوي ممکن است براي رهايي موقت از احساس کمبودهاي خود به مواد روي آورند. در بسياري از افراد هم ، فشار همسالان و گروه دوستان ممکن است يکي از دلايل مهم آن باشد.اغلب وقتي تعدادي از افراد از يک گروه از مواد استفاده کنند، احتمال پيشنهاد مشکل است. متأسفانه بسياري از افراد مهارت لازم براي «نه» گفتن و رد پيشنهاد ديگران را ندارند و فکر و تصورات اشتباه و شايعي مانند «هر چيزي را بايد يک بار امتحان کرد» يا «با يک بار مشکلي پيش نمي آيد» به اين امر دامن مي زنند، گاهي هم اين پيشنهاد به عنوان راه حلي براي فرار از مشکلات و استرسها به فرد ارايه مي شود. متأسفانه در خانه هاي امروزي ارتباطات کلامي وجود ندارد و همه در خانواده يک حريم شخصي جداگانه دارند و هر کس در آن حريم هر کار دلش بخواهد انجام مي دهد. اين در حالي است که اگر جوان و نوجوان به جاي حريم شخصي اتاقش، حريم خانوادگي داشته باشد، اتوماتيک وار تحت ضوابط قرار مي گيرد که بدون هر نظارتي جلوي خيلي از کارهايش گرفته مي شود.

مراحل اعتياد:
 

1 ـ مرحله ي آشنايي: اين مرحله با تشويق ديگران ( مخصوصاً دوستان ناباب) يا از روي غرور و کنجکاوي خود فرد شروع مي شود.
2 ـ مرحله ي شک و ترديد: در اين مرحله، فرد با مبارزه با اميال خود مي پردازد.
3 ـ مرحله اعتياد واقعي: در صورت ادامه ي مصرف در مرحله شک ترديد، فرد به مرحله ي اعتياد واقعي مي رسد. در اين مرحله، پديده ي تحمل باعث مي شود که فرد به مرور زمان بر ميزان مصرف خود بيفزايد تا به نشئگي قبلي برسد.

پيشگيري:
 

نوجواناني که ارتباط آزادانه اي با والدينشان دارند و احساس حمايت از طرف والدين مي کنند، کمتر احتمال دارند مستعد مصرف مواد شوند. حتي در شرايطي که والدين اعتياد به مصرف مواد دارند چندين عامل مي تواند جنبه ي محافظت کننده داشته باشد. ممکن است نوجوانان به واسطه ي اعتياد والدين از مصرف مواد بيزار شوند؛ زيرا پيامدهاي اعتياد را تجربه کرده اند. والديني که بر فرزندان خود نظارت دارند شرايطي را فراهم مي آورند که نوجوانشان به سمت مواد گرايش پيدا نکند. مهارت والدين در امر تربيت ممکن است به نوجوان کمک کند هيجان طلبي خود را کنترل نمايد و با بيان انتظارات واضحي که والدين در مورد مصرف مواد دارند، مي توانند حد و حدودي را براي نوجوانان کم سن که تفکر عيني دارند، ترسيم کنند.
گروه همسالان مي تواند اثرات محافظت کننده ي معناداري داشته باشد. نوجوانان، دوستانشان را بر مي گزينند، اما ارتباط با آنان سبب تشويق نوجوان به انجام اعمال مخاطره آميز و رفتارهاي انحرافي نمي شود. دوستان داراي علايق مشترک بوده و به فعاليتهاي مشابه گرايش دارند، به عنوان مثال شرکت در فعاليت هاي ورزشي يا موسيقي باعث مي شود نوجوانان با کساني که مبتلا به سوء مصرف مواد هستند، ارتباط نداشته باشند. اگر چه والدين نمي توانند دوستان فرزند خود را انتخاب کنند، بايد بدانند که اين دوستان را بشناسند و با والدين آنان در تماس باشند، بدين ترتيب خانواده ها درصددد برمي آيند که از رفتارهاي مخاطره جويانه پيشگيري نمايند.
اغلب مشکلات تحصيلي و مصرف مواد، در هم آميخته مي شوند. نوجواناني که پيشرفت تحصيل دارند، به احتمال زياد مستعد مصرف مواد هستند. نوجواناني که اهداف خود را شناخته اند و براي آينده خود طرح ها و برنامه هاي مختلفي در نظر دارند به احتمال خيلي کم به مصرف مواد روي مي آورند. در نهايت، عوامل مخاطره آميزي مانند: پيشرفت تحصيلي ضعيف، اميد کم به ادامه ي تحصيل، کاهش علاقه نسبت به مدرسه و ارتباط ضعيف با آموزگاران مي تواند به عنوان شاخص هايي از خطر باشند که سطح بالاي مصرف مواد را پيش بيني کند اعتياد به مواد مخدر يکي از عوامل اصلي شيوع بيماري هاي ايدز و هپاتيت مي باشد و اعتياد بعنوان يک آسيب اجتماعي، هيچ گاه بطور کامل ريشه کن نخواهد شد، اما با تدبير، انديشه و تلاشي مخلصانه حداقل مي توان آنرا به کنترل در آورد. در اين راستا تلاش ما بر اين است تا با ارتقاي سطح آگاهي اقشار مختلف جامعه پيشگيري از اعتياد را بر درمان معتادين مقدم بداريم. به اميد روزي که جامعه اي داشته باشيم که اگر هم در آن فرد معتادي وجود دارد، درصدد نجات خويشتن باشد.
منبع: کتاب مشاوره و ساخت رفتار سالم
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 60.