داروهاي ضدّچاقي
داروهاي ضدّچاقي
داروهاي ضدّچاقي
ترجمه و نوشته: مهندس كيوان بني هاشمي
چاقي بيش از حدّ يا Obesity در حال افزايش بوده و در حال حاضر فقط دو نوع دارو براي كاهش وزن در درازمدت مورد تأييد قرار گرفته است. حال ببينيم چرا توليد داروي لاغري مؤثر، دشوار است؟ در رفع بسياري از بيماريها قرص هاي كوچك معجزه مي كنند امّا قرص هاي ضدّچاقي از انواع بسيار بزرگ و پُرحجم هستند. هدف از ساخت و ارائه اين قرص ها، پيشگيري و كاهش چاقي مفرط است. البته چنين وعده اي در زمان معرفي و ورود داروي ضدّچاقي در سال 2006 در اروپا داده شد، آن هم دارويي تحت نام Acomplia...
Acomplia هرگز راه به داروخانه پيدا نكرد چون پزشكان خيلي سريع تشخيص دادند كه داروي ضدّچاقي باعث تشديد تشويق و دلهره، افسردگي و حتّي باعث خودكشي در ميان افراد چاق مي گردد. در پاييز سال گذشته شركت داروسازي «سانوفي آوانتيس» قرص Acomplia را بعد از آنكه از ميان 3600 مصرف كننده، پنج نفر اقدام به خودكشي كردند، از كليه داروخانه ها جمع آوري كرد.
كمپاني مذكور توليد اين دارو را به كمپاني هاي «مرك» و «فايزر» (كه آنها نيز توليد كننده مشابه آن بودند)واگذار نموده و از آنها درخواست كرد با وجود اينكه مراحل انتهايي تحقيقات را مي گذرانند، از ادامه كار با فرمول مشابه جداً خودداري نمايند. به عقيده برخي كارشناسان، اين كلاس دارويي در مجموع بايد از بين رفته تلقي شود. در حال حاضر پزشكان مجدداً در صدد برآمده اند داروي ضدّچاقي با ويژگي هاي جديد و متفاوت براي بسياري از مردم ايالات متحده كه از چاقي رنج مي برند توليد كنند و براي افراد ديگري كه مبتلا به چاقي مفرط يا Obese هستند، وضعيت بسيار وخيم است.
افرادي كه داراي چاقي مفرط هستند، در معرض خطر بروز بيماري هاي قلبي، سكته هاي قلبي و مغزي و يا انواع سرطان قرار دارند.در حال حاضر دو نوع قرص ضدّ «چاقي مفرط» تأييد شده وجود دارد كه جهت استفاده درازمدت بوده و البته چنان چه خوردن آن را متوقف كنيد، تمامي وزن از دست رفته مجدداً برگشت خواهد كرد. قرص هايي كه از اشتها جلوگيري مي كنند و از خانواده مسكن هاي اعتيادآور نيستند و مي توانند باعث افزايش فشار خود در افراد شوند.
قرص ضدّ اشتهاي ديگري نيز به نام Orlistat (در برخي كشور ها به نام Alli) فروخته مي شود كه به اعتقاد پزشكان ممكن است باعث بروز اسهال و يا عفونت هاي روده اي بسيار جدي شود و مهم تر از همه اينكه اين گونه قرص ها تأثير اندكي روي كاهش وزن دارند.
متأسفانه به دلايلي كه ذكر آن آمد مردم اعتماد خود را به اين داروها از دست داده اند. البته اميدهايي نيز وجود دارد، در حال حاضر تعدادي داروي ضدّچاقي در حال ورود به بازار هستند كه آزمايش هاي انجام گرفته روي آنها ثابت كرده از كارآيي بالايي برخوردارند، بدون آنكه كاهش وزن باعث از فرم افتادگي بدن افراد چاق شود. البته ناگفته نماند كه مطالعات انجام گرفته چندان گسترده نيست و چون تأثيرات آنها روي فقط چند صد نفر داوطلب انجام گرفته و به اندازه كافي تضمين كننده نيستند، لذا نمي توان با قاطعيت گفت كه از اينها كدام مفيدتر و كارآمدتر است ولي همه آنها به نحو غيرمنتظره اي باعث كنترل اشتها مي شوند. لذا اينكه فقط يك قرص بتواند باعث لاغري شود امكان پذير نيست.
زماني كه شخصي تصميم مي گيرد به مقابله با بيولوژي برخيزد، هرگز نمي داند اين عمل منجر به از دست دادن چه چيزهايي مي گردد؟ مشكل اينجاست كه وقتي شما به بيماري چاقي مفرط مبتلا هستيد، مغز شما از اين بيماري اطلاعي ندارد و بنا به گفته يكي از متخصصان مغز و اعصاب در مركز تحقيقات پزشكي ايالت نيوجرسي، هنگامي كه چنين افرادي تحت رژيم غذايي قرار مي گيرند مهم نيست كه تا چه ميزان چاق هستند، آنهاطبق فرمان مغز خود شروع به ذخيره سازي انرژي مي كنند.
نتيجه عدم هماهنگي بين بدن انسان و محيط زندگي او، اين روزها باعث گرديده كه افزايش وزن تبديل به امري عادي شود. سازمان جهاني سلامت پيش بيني مي كند كه تعداد جمعيت افراد مبتلا به چاقي مفرط (كه امروزه درجهان حدود 400ميليون نفر هستند) تا سال 2015 ميلادي به 700 ميليون نفر برسد.
حال ببينيم چگونه مي توان با سيستم ادامه حيات بدن كه بسيار هم قدرتمند بوده به مبارزه بپردازيم؟ استفاده از داروهاي ضدّ چاقي در واقع تلاشي است براي بلوكه كردن سيگنال هايي كه باعث تقويت علاقه شما به خوردن مي شود و اين يك مكانيسم بسيار قوي در بدن است.
اين مكانيسم از طريق هورمون هايي كه نام آنها Endo Cannabinoid است، انجام مي گيرد كه در اثر خوردن، پيام هاي خوشحال كننده اي براي مغز ارسال مي كنند كه بسيار لذّت بخش است و كار داروها اين بوده كه اثر چنين هورمون هايي را خنثي كنند، امّا متأسفانه تأثير اين داروها فقط در مقابله با اين هورمون ها نيست بلكه روي اخلاق و رفتار نيز اثرگذار هستند.
يك شبكه پيچيده سلولي با استفاده از مكانيسم تند و كند شدن، تعيين مي نمايد كه هر فرد چه چيزي، در چه زماني و به چه ميزاني تناول كند.
در مركز اين مكانيسم و شبكه پيچيده سلولي هيپوتالاموس قرار دارد كه به آن مركز اشتهاي مغز مي گويند. اطلاعات دريافتي اين مركز از ساير نقاط مغز بوده كه آن نقاط سيگنال ها را از تمام قسمت هاي بدن دريافت مي كنند كه از جمله آنها هورمون هايي است كه به طور مثال توسط معده، پانكراس و كبد توليد شده و باعث تحريك و يا كاهش اشتها مي گردد. در اين سيستم انتقال دهنده هاي عصبي نقش اصلي را ايفا مي كنند.
چندين دهه است كه مشخص شده داروي سروتونين روي اشتها تأثيرگذار است و في الواقع سيبوترامين كه يك داروي ضدّ اشتها بوده (بعد از اخذ تأييديه از سازمان دارو و غذا در ايالات متحده در سال 1997 استفاده از آن معمول شده) سروتونين و نوراپي نفرين را مورد حمله قرار مي دهد. امّا ميزان كاهش وزن در اثر استفاده از اين دارو در حدود 4 درصد وزن بيمار قبل از استفاده از آن است.
دانشمندان ميزان هاي مختلفي از داروي تسوفنسين را روي 203 بيمار مبتلا به چاقي مفرط مورد آزمايش قرار داده اند كه تمامي اين بيماران، تحت رژيم فعاليت محدود قرار گرفتند (كه معمول چنين مطالعاتي است) و بعد از گذشت شش ماه مشخص گرديد آنان كه از تسوفنسين استفاده كرده بودند، به مراتب وزن بيشتري را نسبت به آنهايي كه از داروهاي ديگر استفاده مي كردند، از دست دادند و ميزان آن 12/6 درصد در مقابل 2 درصد بود. البته در حداكثر دور استفاده از داروها همين مقايسه بين افرادي كه فقط با رژيم غذيي مايلند وزن خود را كاهش بدهند، انجام گرفت و مشخص گرديد كه نتيجه تقريباً يكسان است. البته چنان چه همواره از رژيم لاغري Sibutramine نيز استفاده كنيد، ميزان كاهش وزن تا 10/6 درصد نيز امكان پذير است ولي نبايد به چنين قرص هايي، قرص هاي معجزه گر گفت. ميزان پايين آمدن وزن با چنين روشي براي يك انسان معمولي تا حدود 11كيلوگرم امكان پذير بوده و بنابراين به اعتقاد بسياري نتيجه آن قابل توجه است.
Tesofansine نيز همانند سيبوترامين ضربان قلب را بين 5 تا 9 بار در دقيقه افزايش مي دهد كه ممكن است در بعضي از افراد خطرناك باشد. امّا استفاده از آن برخلاف سيبوترامين آن هم در يك دوز معمولي به همراه رژيم غذايي باعث كاهش 11/2 درصد وزن مي گردد بدون آنكه فشار خون را بالا ببرد و بنابراين مي تواند مشكلي براي بيماران قلبي باشد. از ديگر عوارض جانبي استفاده از اين دارو عبارتند از خشكي دهان، حالت تهوع، ناراحتي هاي روده، اسهال و بي خوابي هاي طولاني. امّا جنبه مثبت اين دارو، عدم ايجاد بروز حالت افسردگي است كه معمول اين گونه داروهاست.
در مراحل اوليه تصور مي شد داروي Zonisamide تأثير منفي روي بيماراني كه داراي مشكلات رواني هستند داشته باشد. درحالي كه هر دو دارو سبب كاهش جزئي وزن در بدن مي گردند ولي هيچ يك از آنها نتوانسته اند حتّي بعد از انجام آزمايش هاي شش ماهه باعث كاهش چشمگير وزن و برطرف كردن بيماري چاقي مفرط شوند.
آن چه كه در مورد داروي Zonisamide گيج كننده و نامشخص است اينكه با وجود آنكه محققين آگاهي دارند كه مصرف آن باعث افزايش سروتونين و دوپامين مي گردد ولي هيچ كس از نحوه كار آن مطمئن نيست و يا اينكه چه تأثيراتي روي مغز و قسمت هاي مختلف آن مي گذارد.
تئوري غالب در مورد تأثيرات رواني حاكي از آن است كه داروهايي كه روي اعصاب تأثير مي گذارند، در واقع تحريك كننده غده هيپوتالاموس هستند كه وظيفه آن تنظيم اشتها و همين طور انرژي است.
محققين تخمين مي زنند كه بخشي از داروهاي تركيبي باعث تحريك نيروهايي مي شود كه وظيفه آن ارسال سيگنال هاي كاهش اشتها هستند و بخشي ديگر وظيفه شان از كار انداختن علائم و زنگ خطرهايي است كه در هنگام پايين آمدن ذخيره انرژي در بدن به مغز ارسال مي شوند تا شخص اقدام به خوردن كند.*********************
بنا به گزارشي كه ناشي از تحقيقات يكساله در انجمن چاق هاي مفرط بود (كه پاييز سال گذشته منتشر شد) داوطلبان با دريافت بيشترين و بالاترين دوز داروهاي تركيبي توانستند وزن بدن خود را تا ميزان 14درصد كاهش دهند.
اين داروها از افزايش فشار خون جلوگيري كرده، كلسترول را پايين مي آورد. در مورد بيماراني كه مبتلا به بيماري قند يا ديابت هستند، كاهش 14درصد وزن باعث مي گردد كه آنها بتوانند با بيماري خود بهتر مقابله كنند. در پرتو چنين مزايايي، تأثيرات جانبي Zonisamide و مصرف آن به نظر قابل تحمل است كه اين اثرات جانبي عبارتند از بروز حالت هاي خواب آلودگي و سر درد و در بعضي موارد افسردگي.
اگر چنين اعداد و ارقامي در آزماي شهاي فاز سوم نيز مشاهده شود، مي بايست تجديدنظر كلي صورت گيرد تا مشكلات ناشي از استفاده از قرص هاي لاغري كه در دهه 1980 اتفاق افتاد، تكرار نشود.
مقابله با مغز و راه هاي ارتباطي آن به صورت تجربي و بدون آگاهي كامل بسيار خطرناك است چون ممكن است منجر به بروز احساسات و حالت هايي شود كه از ابعاد آن آگاهي در دست نباشد به خصوص هنگامي كه شما در درازمدت دارويي را براي يك بيماري تجوي زمي كنيد.
آقاي «مارك فريدمن» كه يك روانشناس رفتاري بوده مي گويد ماب ايد به هورمون ها و ارتباطات عصبي كه باعث تنظيم اشتها از طريق مسائل روانشناسي مي شوند توجه كنيم. علائمي از بدن انسان به مغز مي گويند كه شما رد وضعيت اشباع قرار داريد و هر گونه تغيير در اين علائم به ظنر ي رسد كه رد درازمدت نجر به انجام عمل جراحي براي كاهش اندازه معده شود و اين تنها روش درمان به اثبات رسيده براي معالجه بيماري ديابت، افزايش طول عمر، كاهش بيماري هاي قلبي و همين طور سرطان بوده و به همين دليل است كه بسياري از كمپاني هاي داروسازي مشغول توليد داروهاي تركيبي هستند كه بر اين اساس ساخته مي شوند.
اين حركت و جهش تا حدود زيادي مربوط به هورمون لپتين (Leptin) است كه به وسيله سلول هاي چربي توليد مي شود و هدف از توليد آن، اطلاع رساني به مغز انسان در مورد ميزان انرژي ميوجود در تانك هاي ذخيره است.
چنان چه سطح لپتين كاهش پيدا كند، مغز انسان به جستجوي ذخيره ها در بدن براي توليد كالري مي پردازد و با بالا رفتن سطح آن مغز مطلع يم گردد كه ذخيره به اندازه كافي وجود دارد. با كشف لپتين، در سال 1994 دانشمندان تصور مي كردند كه راه حل مقابله با چاقي مفرط را پيدا كرده اند و كافي است با تغيير ميزان لپتين باعث كاهش غذا خوردن شوند. واقعيت اين است كه اين اتفاق فقط در افرادي روي مي دهد كه دچار چاقي مفرط هستند و به طور ذاتي و ژنتيكي سطح لپتين آنها پايين است.
مطالعات در افراد بالغي كه از نظر ژتنتيكي سالم هستند، نشان داده كه افراد چاق داراي مقدار زيادي لپتين در بدن خود هستندكه از طريق شبكه رگ ها انتقال پيدا مي كند لذا درچنين افرادي، مغز تبديل به ارگاني پايدار در مقاب لهورمون مي گردد چون معمولاً سكلول هاي چربي زيادي وجوددارند كه آن را به داخل سيستم بدن اصطلاحاً پمپ مي كنند فقط مغز در شرايط خاص كه لپتين كاهش پيدا مي كند مانند هنگامي كه فرد رژيم غذايي مي گيرد، اقدام به توليد آن مي كند.
اين مثال ديگري بود از اين كه بيولوژي بدن در هنگام قحطي، نقش محافظتي خود را ايفا مي كند امّا كار زيادي در مورد چاقي مفرط انجام نمي دهد.
ناخوشايندترين بخش معادله لپتين اين است كه هنگامي كه بدن شما وزن خود را به ميزان 10درصد از دست يم دهد، متابوليسم يا همان سوخت و ساز نيز براي حفظ انرژي كاهش پيدا مي كند. همين طور اكسيداسيون چربي كاهش يافته و ماهيچه ها افزايش 40 درصد راندمان را پيدا كرده، بنابراين شخص كالري كمتري مي سوزاند. چنين وضعيتي نامطلوب است زيرا مصرف انرژي كاهش پيدا مي كند و شما احساس پُر بودن را از دتس مي دهدي لذا طالب غذاي بيشتر بوده حتّي اگر بدن شما نياز كمتري به آن داشته باشد.
يكي از كمپاني هاي داروسازي در شهر سن ديه گو واقع در ايالت كاليفرنيا دست به ابتكار جالبي زده و آن توليد و استفاده زا دارويي تركيبي به نام Metreleptin است كه گونه ساختگي لپتين بوده و Pramlintide كه آن هم نمونه مصنوعي هومورن ديگري است كه توسط پانكراس تولدي مي شود (كه به آن آميلين مي گويند) بدين ترتيب ميزان اشتهاي شخص بيمار كنترل مي شود.
ميترلپتين در درازمدت توليد سيگنال كرده و پرم لينتايد سيگنال هاي مقطعي توليد مي كنند كه باعث مي گردند شخص از يك غذاي با حجم كم احساس سيري كند.
بنابراين با جنين مجموعه دراوي پرم لينتايد به شخص بيمار كمك مي كند كه وزن خود را كاهش دهد چون شما در هر وعده، غذاي كمتري تناول مي كنيد و ميترلپتين مانع از آن مي گردد كه مغز شما در اثر پايين آمدن سطح لپتين واكنش نشان دهد. با چنين روشي محققين توانسته اند ظرف مدّت شش ماه، وزن بيماران را تا 12/7 درصد كاهش دهند.
آن چه كه بعد از انجام تحقيقات مختلف توسط دانشمندان تقريباً محقق گرديده اين است كه كار روي سيگنال هايي كه به مغز ارسال مي گردد، به مراتب ايمن تر از آن است كه به داخل مغز رفته و در آنجا به جستجوي راه حل بپردازيم و اگر بيشتر به اين سه روش معالجه اي كه شرح آنها گذشت، دقت و توجه كنيد، ملاحظه خواهيد كرد كه به كارگيري هورمون هاي مختلف و كار روي آنها مي تواندبهترين راه حل براي مبارزه با چاقي مفرط در آينده باشد. امّا ببينيم نكات منفي اين روش چيست؟ به غير از ناراحتي معده كه بعضاً ممكن است منجر به استفراغ شود، بروز ناراحتي هاي رواني مانند نگراني نيز شايع است.
هورمون هاي مصنوعي بايد تزريق شوند و اين در مورد آميلين و داروي تركيبي آن مي بايست دو بار در روز انجام گيرد زيرا چنان چه به صورت قرص خورده شود ممكن است به راحتي در معده هضم گردد. براي افراد ديابتي (كه بسياري از آنها مبتلا به چاقي مفرط نيز هستند و مي بايست مرتب انسولين تزريق كنند) تزريق روزانه كار ساده اي بوده ولي براي افراد چاق معمولي تزريق روزانه كرا دشواري است.
آقاي «كريستن راون» محققي دانماركي است كه در يك كمپاني مشغول به كار است و يكي از محصولات اين كمپاني توليد داروي تزريقي براي بيماران ديابتي به نام ليراگلوتاير است (كه ضمناً مي تواند براي معالجه چاقي مورد استفاده قرار گيرد) وي اعتقاد ندارد كه تزريق و استفاده از سوزن كار مشكلي است.
براي افرادي كه هرگز دچار افزايش وزن نشده اند، پذيرفتن اينكه Obesity يا چاقي مفرط، ناشي از بي ارادگي نيست و اين مسئله يك بيماري است، شايد دشوار باشد. اينكه هيچ كس مايل نيست چاق باشد، يك واقعيت است چون اين درست همانند آن بوده كه مردم بخواهند ميزان كلسترول بالايي داشته باشند! زمان زيادي از ارائه پيشنهاد براي معالجه كلسترول نمي گذرد و همه به ياد مي آورند كه همواره براي معالجه كلسترول توصيه شده بود بهتر است سبك زندگي خود را عوض كنيد. حذف تخم مرغ از برنامه غذايي و همين طور كره و روغن هاي جامد باعث پايين آمدنكلسترول شده امّا نه در حدّي كه استاتين ها انجام مي دهند.
واقعيت اين است كه استفاده از دارو براي پايين آوردن كلسترول باعث نجات جان اسنان ها مي گردد همين طور رژيم گرفتن و ورزش از عوامل حياتي در كاهش وزن هستند، امّا بسياري از محققين متفق القول مي گويند كه انجام اين كارها به تنهايي كافي نيست.
همان گونه كه ذكر شد، كار روي هورمون ها و انجام تغيير روي آنها مناسب ترين راه است چون اين روش به اندازه كافي توانايي دارد تا بر ملاحظات بيولوژيكي بدن غلبه كند. امنّا همانگونه كه يك روانشناس اشاره مي كند هيچ مكانيسم مشخصي در بدن نيست كه مسؤوليت بروز بيماري چاقي مفرط را به آن نسبت دهيم، چون بروز اين بيماري ناشي از يك فرآيند بسيار پيچيده است.
منبع:نوآور-ش59
Acomplia هرگز راه به داروخانه پيدا نكرد چون پزشكان خيلي سريع تشخيص دادند كه داروي ضدّچاقي باعث تشديد تشويق و دلهره، افسردگي و حتّي باعث خودكشي در ميان افراد چاق مي گردد. در پاييز سال گذشته شركت داروسازي «سانوفي آوانتيس» قرص Acomplia را بعد از آنكه از ميان 3600 مصرف كننده، پنج نفر اقدام به خودكشي كردند، از كليه داروخانه ها جمع آوري كرد.
كمپاني مذكور توليد اين دارو را به كمپاني هاي «مرك» و «فايزر» (كه آنها نيز توليد كننده مشابه آن بودند)واگذار نموده و از آنها درخواست كرد با وجود اينكه مراحل انتهايي تحقيقات را مي گذرانند، از ادامه كار با فرمول مشابه جداً خودداري نمايند. به عقيده برخي كارشناسان، اين كلاس دارويي در مجموع بايد از بين رفته تلقي شود. در حال حاضر پزشكان مجدداً در صدد برآمده اند داروي ضدّچاقي با ويژگي هاي جديد و متفاوت براي بسياري از مردم ايالات متحده كه از چاقي رنج مي برند توليد كنند و براي افراد ديگري كه مبتلا به چاقي مفرط يا Obese هستند، وضعيت بسيار وخيم است.
افرادي كه داراي چاقي مفرط هستند، در معرض خطر بروز بيماري هاي قلبي، سكته هاي قلبي و مغزي و يا انواع سرطان قرار دارند.در حال حاضر دو نوع قرص ضدّ «چاقي مفرط» تأييد شده وجود دارد كه جهت استفاده درازمدت بوده و البته چنان چه خوردن آن را متوقف كنيد، تمامي وزن از دست رفته مجدداً برگشت خواهد كرد. قرص هايي كه از اشتها جلوگيري مي كنند و از خانواده مسكن هاي اعتيادآور نيستند و مي توانند باعث افزايش فشار خود در افراد شوند.
قرص ضدّ اشتهاي ديگري نيز به نام Orlistat (در برخي كشور ها به نام Alli) فروخته مي شود كه به اعتقاد پزشكان ممكن است باعث بروز اسهال و يا عفونت هاي روده اي بسيار جدي شود و مهم تر از همه اينكه اين گونه قرص ها تأثير اندكي روي كاهش وزن دارند.
متأسفانه به دلايلي كه ذكر آن آمد مردم اعتماد خود را به اين داروها از دست داده اند. البته اميدهايي نيز وجود دارد، در حال حاضر تعدادي داروي ضدّچاقي در حال ورود به بازار هستند كه آزمايش هاي انجام گرفته روي آنها ثابت كرده از كارآيي بالايي برخوردارند، بدون آنكه كاهش وزن باعث از فرم افتادگي بدن افراد چاق شود. البته ناگفته نماند كه مطالعات انجام گرفته چندان گسترده نيست و چون تأثيرات آنها روي فقط چند صد نفر داوطلب انجام گرفته و به اندازه كافي تضمين كننده نيستند، لذا نمي توان با قاطعيت گفت كه از اينها كدام مفيدتر و كارآمدتر است ولي همه آنها به نحو غيرمنتظره اي باعث كنترل اشتها مي شوند. لذا اينكه فقط يك قرص بتواند باعث لاغري شود امكان پذير نيست.
بيولوژي قابل تغيير نيست
زماني كه شخصي تصميم مي گيرد به مقابله با بيولوژي برخيزد، هرگز نمي داند اين عمل منجر به از دست دادن چه چيزهايي مي گردد؟ مشكل اينجاست كه وقتي شما به بيماري چاقي مفرط مبتلا هستيد، مغز شما از اين بيماري اطلاعي ندارد و بنا به گفته يكي از متخصصان مغز و اعصاب در مركز تحقيقات پزشكي ايالت نيوجرسي، هنگامي كه چنين افرادي تحت رژيم غذايي قرار مي گيرند مهم نيست كه تا چه ميزان چاق هستند، آنهاطبق فرمان مغز خود شروع به ذخيره سازي انرژي مي كنند.
نتيجه عدم هماهنگي بين بدن انسان و محيط زندگي او، اين روزها باعث گرديده كه افزايش وزن تبديل به امري عادي شود. سازمان جهاني سلامت پيش بيني مي كند كه تعداد جمعيت افراد مبتلا به چاقي مفرط (كه امروزه درجهان حدود 400ميليون نفر هستند) تا سال 2015 ميلادي به 700 ميليون نفر برسد.
حال ببينيم چگونه مي توان با سيستم ادامه حيات بدن كه بسيار هم قدرتمند بوده به مبارزه بپردازيم؟ استفاده از داروهاي ضدّ چاقي در واقع تلاشي است براي بلوكه كردن سيگنال هايي كه باعث تقويت علاقه شما به خوردن مي شود و اين يك مكانيسم بسيار قوي در بدن است.
اين مكانيسم از طريق هورمون هايي كه نام آنها Endo Cannabinoid است، انجام مي گيرد كه در اثر خوردن، پيام هاي خوشحال كننده اي براي مغز ارسال مي كنند كه بسيار لذّت بخش است و كار داروها اين بوده كه اثر چنين هورمون هايي را خنثي كنند، امّا متأسفانه تأثير اين داروها فقط در مقابله با اين هورمون ها نيست بلكه روي اخلاق و رفتار نيز اثرگذار هستند.
ترس سه گانه
يك شبكه پيچيده سلولي با استفاده از مكانيسم تند و كند شدن، تعيين مي نمايد كه هر فرد چه چيزي، در چه زماني و به چه ميزاني تناول كند.
در مركز اين مكانيسم و شبكه پيچيده سلولي هيپوتالاموس قرار دارد كه به آن مركز اشتهاي مغز مي گويند. اطلاعات دريافتي اين مركز از ساير نقاط مغز بوده كه آن نقاط سيگنال ها را از تمام قسمت هاي بدن دريافت مي كنند كه از جمله آنها هورمون هايي است كه به طور مثال توسط معده، پانكراس و كبد توليد شده و باعث تحريك و يا كاهش اشتها مي گردد. در اين سيستم انتقال دهنده هاي عصبي نقش اصلي را ايفا مي كنند.
چندين دهه است كه مشخص شده داروي سروتونين روي اشتها تأثيرگذار است و في الواقع سيبوترامين كه يك داروي ضدّ اشتها بوده (بعد از اخذ تأييديه از سازمان دارو و غذا در ايالات متحده در سال 1997 استفاده از آن معمول شده) سروتونين و نوراپي نفرين را مورد حمله قرار مي دهد. امّا ميزان كاهش وزن در اثر استفاده از اين دارو در حدود 4 درصد وزن بيمار قبل از استفاده از آن است.
دانشمندان ميزان هاي مختلفي از داروي تسوفنسين را روي 203 بيمار مبتلا به چاقي مفرط مورد آزمايش قرار داده اند كه تمامي اين بيماران، تحت رژيم فعاليت محدود قرار گرفتند (كه معمول چنين مطالعاتي است) و بعد از گذشت شش ماه مشخص گرديد آنان كه از تسوفنسين استفاده كرده بودند، به مراتب وزن بيشتري را نسبت به آنهايي كه از داروهاي ديگر استفاده مي كردند، از دست دادند و ميزان آن 12/6 درصد در مقابل 2 درصد بود. البته در حداكثر دور استفاده از داروها همين مقايسه بين افرادي كه فقط با رژيم غذيي مايلند وزن خود را كاهش بدهند، انجام گرفت و مشخص گرديد كه نتيجه تقريباً يكسان است. البته چنان چه همواره از رژيم لاغري Sibutramine نيز استفاده كنيد، ميزان كاهش وزن تا 10/6 درصد نيز امكان پذير است ولي نبايد به چنين قرص هايي، قرص هاي معجزه گر گفت. ميزان پايين آمدن وزن با چنين روشي براي يك انسان معمولي تا حدود 11كيلوگرم امكان پذير بوده و بنابراين به اعتقاد بسياري نتيجه آن قابل توجه است.
Tesofansine نيز همانند سيبوترامين ضربان قلب را بين 5 تا 9 بار در دقيقه افزايش مي دهد كه ممكن است در بعضي از افراد خطرناك باشد. امّا استفاده از آن برخلاف سيبوترامين آن هم در يك دوز معمولي به همراه رژيم غذايي باعث كاهش 11/2 درصد وزن مي گردد بدون آنكه فشار خون را بالا ببرد و بنابراين مي تواند مشكلي براي بيماران قلبي باشد. از ديگر عوارض جانبي استفاده از اين دارو عبارتند از خشكي دهان، حالت تهوع، ناراحتي هاي روده، اسهال و بي خوابي هاي طولاني. امّا جنبه مثبت اين دارو، عدم ايجاد بروز حالت افسردگي است كه معمول اين گونه داروهاست.
ضربه يك-دو
در مراحل اوليه تصور مي شد داروي Zonisamide تأثير منفي روي بيماراني كه داراي مشكلات رواني هستند داشته باشد. درحالي كه هر دو دارو سبب كاهش جزئي وزن در بدن مي گردند ولي هيچ يك از آنها نتوانسته اند حتّي بعد از انجام آزمايش هاي شش ماهه باعث كاهش چشمگير وزن و برطرف كردن بيماري چاقي مفرط شوند.
آن چه كه در مورد داروي Zonisamide گيج كننده و نامشخص است اينكه با وجود آنكه محققين آگاهي دارند كه مصرف آن باعث افزايش سروتونين و دوپامين مي گردد ولي هيچ كس از نحوه كار آن مطمئن نيست و يا اينكه چه تأثيراتي روي مغز و قسمت هاي مختلف آن مي گذارد.
تئوري غالب در مورد تأثيرات رواني حاكي از آن است كه داروهايي كه روي اعصاب تأثير مي گذارند، در واقع تحريك كننده غده هيپوتالاموس هستند كه وظيفه آن تنظيم اشتها و همين طور انرژي است.
محققين تخمين مي زنند كه بخشي از داروهاي تركيبي باعث تحريك نيروهايي مي شود كه وظيفه آن ارسال سيگنال هاي كاهش اشتها هستند و بخشي ديگر وظيفه شان از كار انداختن علائم و زنگ خطرهايي است كه در هنگام پايين آمدن ذخيره انرژي در بدن به مغز ارسال مي شوند تا شخص اقدام به خوردن كند.*********************
بنا به گزارشي كه ناشي از تحقيقات يكساله در انجمن چاق هاي مفرط بود (كه پاييز سال گذشته منتشر شد) داوطلبان با دريافت بيشترين و بالاترين دوز داروهاي تركيبي توانستند وزن بدن خود را تا ميزان 14درصد كاهش دهند.
اين داروها از افزايش فشار خون جلوگيري كرده، كلسترول را پايين مي آورد. در مورد بيماراني كه مبتلا به بيماري قند يا ديابت هستند، كاهش 14درصد وزن باعث مي گردد كه آنها بتوانند با بيماري خود بهتر مقابله كنند. در پرتو چنين مزايايي، تأثيرات جانبي Zonisamide و مصرف آن به نظر قابل تحمل است كه اين اثرات جانبي عبارتند از بروز حالت هاي خواب آلودگي و سر درد و در بعضي موارد افسردگي.
اگر چنين اعداد و ارقامي در آزماي شهاي فاز سوم نيز مشاهده شود، مي بايست تجديدنظر كلي صورت گيرد تا مشكلات ناشي از استفاده از قرص هاي لاغري كه در دهه 1980 اتفاق افتاد، تكرار نشود.
مقابله با مغز و راه هاي ارتباطي آن به صورت تجربي و بدون آگاهي كامل بسيار خطرناك است چون ممكن است منجر به بروز احساسات و حالت هايي شود كه از ابعاد آن آگاهي در دست نباشد به خصوص هنگامي كه شما در درازمدت دارويي را براي يك بيماري تجوي زمي كنيد.
آقاي «مارك فريدمن» كه يك روانشناس رفتاري بوده مي گويد ماب ايد به هورمون ها و ارتباطات عصبي كه باعث تنظيم اشتها از طريق مسائل روانشناسي مي شوند توجه كنيم. علائمي از بدن انسان به مغز مي گويند كه شما رد وضعيت اشباع قرار داريد و هر گونه تغيير در اين علائم به ظنر ي رسد كه رد درازمدت نجر به انجام عمل جراحي براي كاهش اندازه معده شود و اين تنها روش درمان به اثبات رسيده براي معالجه بيماري ديابت، افزايش طول عمر، كاهش بيماري هاي قلبي و همين طور سرطان بوده و به همين دليل است كه بسياري از كمپاني هاي داروسازي مشغول توليد داروهاي تركيبي هستند كه بر اين اساس ساخته مي شوند.
جهش ناگهاني بدن
اين حركت و جهش تا حدود زيادي مربوط به هورمون لپتين (Leptin) است كه به وسيله سلول هاي چربي توليد مي شود و هدف از توليد آن، اطلاع رساني به مغز انسان در مورد ميزان انرژي ميوجود در تانك هاي ذخيره است.
چنان چه سطح لپتين كاهش پيدا كند، مغز انسان به جستجوي ذخيره ها در بدن براي توليد كالري مي پردازد و با بالا رفتن سطح آن مغز مطلع يم گردد كه ذخيره به اندازه كافي وجود دارد. با كشف لپتين، در سال 1994 دانشمندان تصور مي كردند كه راه حل مقابله با چاقي مفرط را پيدا كرده اند و كافي است با تغيير ميزان لپتين باعث كاهش غذا خوردن شوند. واقعيت اين است كه اين اتفاق فقط در افرادي روي مي دهد كه دچار چاقي مفرط هستند و به طور ذاتي و ژنتيكي سطح لپتين آنها پايين است.
مطالعات در افراد بالغي كه از نظر ژتنتيكي سالم هستند، نشان داده كه افراد چاق داراي مقدار زيادي لپتين در بدن خود هستندكه از طريق شبكه رگ ها انتقال پيدا مي كند لذا درچنين افرادي، مغز تبديل به ارگاني پايدار در مقاب لهورمون مي گردد چون معمولاً سكلول هاي چربي زيادي وجوددارند كه آن را به داخل سيستم بدن اصطلاحاً پمپ مي كنند فقط مغز در شرايط خاص كه لپتين كاهش پيدا مي كند مانند هنگامي كه فرد رژيم غذايي مي گيرد، اقدام به توليد آن مي كند.
اين مثال ديگري بود از اين كه بيولوژي بدن در هنگام قحطي، نقش محافظتي خود را ايفا مي كند امّا كار زيادي در مورد چاقي مفرط انجام نمي دهد.
ناخوشايندترين بخش معادله لپتين اين است كه هنگامي كه بدن شما وزن خود را به ميزان 10درصد از دست يم دهد، متابوليسم يا همان سوخت و ساز نيز براي حفظ انرژي كاهش پيدا مي كند. همين طور اكسيداسيون چربي كاهش يافته و ماهيچه ها افزايش 40 درصد راندمان را پيدا كرده، بنابراين شخص كالري كمتري مي سوزاند. چنين وضعيتي نامطلوب است زيرا مصرف انرژي كاهش پيدا مي كند و شما احساس پُر بودن را از دتس مي دهدي لذا طالب غذاي بيشتر بوده حتّي اگر بدن شما نياز كمتري به آن داشته باشد.
يكي از كمپاني هاي داروسازي در شهر سن ديه گو واقع در ايالت كاليفرنيا دست به ابتكار جالبي زده و آن توليد و استفاده زا دارويي تركيبي به نام Metreleptin است كه گونه ساختگي لپتين بوده و Pramlintide كه آن هم نمونه مصنوعي هومورن ديگري است كه توسط پانكراس تولدي مي شود (كه به آن آميلين مي گويند) بدين ترتيب ميزان اشتهاي شخص بيمار كنترل مي شود.
ميترلپتين در درازمدت توليد سيگنال كرده و پرم لينتايد سيگنال هاي مقطعي توليد مي كنند كه باعث مي گردند شخص از يك غذاي با حجم كم احساس سيري كند.
بنابراين با جنين مجموعه دراوي پرم لينتايد به شخص بيمار كمك مي كند كه وزن خود را كاهش دهد چون شما در هر وعده، غذاي كمتري تناول مي كنيد و ميترلپتين مانع از آن مي گردد كه مغز شما در اثر پايين آمدن سطح لپتين واكنش نشان دهد. با چنين روشي محققين توانسته اند ظرف مدّت شش ماه، وزن بيماران را تا 12/7 درصد كاهش دهند.
آن چه كه بعد از انجام تحقيقات مختلف توسط دانشمندان تقريباً محقق گرديده اين است كه كار روي سيگنال هايي كه به مغز ارسال مي گردد، به مراتب ايمن تر از آن است كه به داخل مغز رفته و در آنجا به جستجوي راه حل بپردازيم و اگر بيشتر به اين سه روش معالجه اي كه شرح آنها گذشت، دقت و توجه كنيد، ملاحظه خواهيد كرد كه به كارگيري هورمون هاي مختلف و كار روي آنها مي تواندبهترين راه حل براي مبارزه با چاقي مفرط در آينده باشد. امّا ببينيم نكات منفي اين روش چيست؟ به غير از ناراحتي معده كه بعضاً ممكن است منجر به استفراغ شود، بروز ناراحتي هاي رواني مانند نگراني نيز شايع است.
هورمون هاي مصنوعي بايد تزريق شوند و اين در مورد آميلين و داروي تركيبي آن مي بايست دو بار در روز انجام گيرد زيرا چنان چه به صورت قرص خورده شود ممكن است به راحتي در معده هضم گردد. براي افراد ديابتي (كه بسياري از آنها مبتلا به چاقي مفرط نيز هستند و مي بايست مرتب انسولين تزريق كنند) تزريق روزانه كار ساده اي بوده ولي براي افراد چاق معمولي تزريق روزانه كرا دشواري است.
آقاي «كريستن راون» محققي دانماركي است كه در يك كمپاني مشغول به كار است و يكي از محصولات اين كمپاني توليد داروي تزريقي براي بيماران ديابتي به نام ليراگلوتاير است (كه ضمناً مي تواند براي معالجه چاقي مورد استفاده قرار گيرد) وي اعتقاد ندارد كه تزريق و استفاده از سوزن كار مشكلي است.
براي افرادي كه هرگز دچار افزايش وزن نشده اند، پذيرفتن اينكه Obesity يا چاقي مفرط، ناشي از بي ارادگي نيست و اين مسئله يك بيماري است، شايد دشوار باشد. اينكه هيچ كس مايل نيست چاق باشد، يك واقعيت است چون اين درست همانند آن بوده كه مردم بخواهند ميزان كلسترول بالايي داشته باشند! زمان زيادي از ارائه پيشنهاد براي معالجه كلسترول نمي گذرد و همه به ياد مي آورند كه همواره براي معالجه كلسترول توصيه شده بود بهتر است سبك زندگي خود را عوض كنيد. حذف تخم مرغ از برنامه غذايي و همين طور كره و روغن هاي جامد باعث پايين آمدنكلسترول شده امّا نه در حدّي كه استاتين ها انجام مي دهند.
واقعيت اين است كه استفاده از دارو براي پايين آوردن كلسترول باعث نجات جان اسنان ها مي گردد همين طور رژيم گرفتن و ورزش از عوامل حياتي در كاهش وزن هستند، امّا بسياري از محققين متفق القول مي گويند كه انجام اين كارها به تنهايي كافي نيست.
همان گونه كه ذكر شد، كار روي هورمون ها و انجام تغيير روي آنها مناسب ترين راه است چون اين روش به اندازه كافي توانايي دارد تا بر ملاحظات بيولوژيكي بدن غلبه كند. امنّا همانگونه كه يك روانشناس اشاره مي كند هيچ مكانيسم مشخصي در بدن نيست كه مسؤوليت بروز بيماري چاقي مفرط را به آن نسبت دهيم، چون بروز اين بيماري ناشي از يك فرآيند بسيار پيچيده است.
منبع:نوآور-ش59
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}