نکاتي تازه درباره اسهال کودکان

علت ايجاد اسهال در کودکان چيست؟
 

مهمترين عواملي که باعث در خطر قرار گرفتن کودکان براي ابتلا به بيماري هاي اسهالي مي شوند، آلودگي محيط و افزايش مواجهه آنها با عوامل بيماري زا مي باشد. شايعترين علت بيماري اسهال در کودکان ويروس ها هستند و در ميان ويروس ها « روتاويروس » عامل 35% اسهال حاد آبکي کودکان است. البته باکتري ها و ساير ميکروب ها مثل آميب و انگل ها هم از ديگر عوامل ايجاد اسهال عفوني هستند.
در اين ميان کمبود ويتامين A و نيز روي (Zinc ) با افزايش خطر مرگ و مير ناشي از اسهال همراه است. ساير فاکتورهاي خطر شامل: سن پايين کودکان و فقدان تغذيه انحصاري با شير مادر است؛ يعني کودکاني که زير 2 سال سن دارند و شير خشک خوار هستند بيشتر در معرض ابتلا به اسهال هستند. البته شيرخواراني که در مدت حداقل 6 ماه اول زندگيشان فقط با شير مادر تغذيه شده اند نسبت به شيرخشک خواران يا شيرخواراني که علاوه بر شير مادر از شير خشک هم استفاده کرده اند در معرض خطر کمتري قرار دارند.

آيا هنوز هم اسهال مي تواند باعث مرگ و مير کودکان شود؟
 

در حال حاضر در برخي کشورهاي پيشرفته هنوز هم اسهال مسئول 18% مرگ و مير کودکان است. ميزان ايجاد اسهال کودکان نسبت به گذشته چندان تفاوت نکرده است؛ اما مرگ و مير به علت اسهال به دليل بهبود و ارتقاء پروتکل هاي درماني و نيز بهبود وضعيت تغذيه شيرخواران در دوره بيماري کاهش يافته است. شيرخواران کوچک خصوصاً زير 6 ماه کودکان دچار بيماري هاي مزمن، کودکان تب دار با دماي بالاي 39درجه سانتيگراد بدن، آنهايي که دچار اسهال شديدي هستند که موجب کاهش دفع ادرار، چشم هاي گودافتاده و کاهش سطح هوشياري در آنها شده است، بيش از سايرين نياز به توجه دارند؛ چرا که کاهشي ميزان آب بدن آنها مي تواند به سرعت موجب عواقب وخيمي شود. بنابراين در اين شرايط مي بايست هر چه سريع تر از پزشکان کمک گرفت.

اصول درمان اسهال حاد در کودکان چيست؟
 

در صورتي که براي جايگزيني مايعات نياز به سرم تراپي وريدي باشد مي بايست هر چه سريع تر پس از جبران اوليه، تغذيه شروع شود. براي تغذيه انتخاب رژيم اسهالي مناسب از اهميت ويژه اي برخوردار است. مايعات مانند نوشابه، آب ميوه صنعتي، چاي پررنگ براي درمان دهيدراتاسيون و کم آبي نيستند. نيز از مصرف غذاهاي چرب يا حاوي قندهاي ساده مانند شربت ها و نوشابه ها بايد پرهيز کرد. در مقابل رژيم غذايي مناسب براي بيمار اسهالي، دوغ بدون گاز مخصوصاً دوغ هاي پروبيوتيک، چاي کم رنگ کم شيرين، سيب زميني و هويچ پخته، آب گوشت و آب جوجه و نيز کته برنج همراه با ماست به خصوص ماست هاي پروبيوتيک مي باشد. همچنين با تجويز پزشک مي توان از محلول هاي معروف به ORS استفاده کرد. در شيرخواران بايد هر چه زودتر شيردهي ( شير مادر با شيرخشک بدون رقيق کردن ) آغاز شود.
اکثر کودکان مبتلا به اسهال نياز به محروميت از شير و جايگزيني آن با شير خشک هاي بدون لاکتوز ندارند؛ به جز گروه کوچکي که دچار عدم تحمل لاکتوز حاد مي شوند و نيز برخي افراد با اسهال پايدار که بيش از 14 روز از شروع اسهال آنها مي گذرد. اين دو گروه با تجويز پزشک متخصص رژيم غذايي مناسب را دريافت خواهند نمود.

نقش مکمل هاي غذايي در درمان اسهال چيست؟
 

سوء تغذيه خود يکي از عوامل خطر در ايجاد اسهال است که در اين ميان نقش ريزمغذي هاي شامل مواد معدني و ويتامين ها بيش از سايرين است. در ميان مواد معدني نقش موثر روي (Zinc ) در مطالعات مختلف به اثبات رسيده است. در بيماران مبتلا به اسهال استفاده از " روي" به مدت 14-10 روز باعث کاهش دوره بيماري و نيز کاهش شدت اسهال مي شود. همچنين ميزان مرگ و مير ناشي از اسهال را نيز کاهش مي دهد.
همچنين مصرف ويتامين A دفعات ابتلا به اسهال را در کودکان کاهش مي دهد و نيز موجب کاهش مدت دوره بيماري اسهال در فرد مي شود. مطالعات انجام شده نشان مي دهد که استفاده از ويتامين A تا 34% در کاهش ميزان مرگ و مير ناشي از اسهال موثر است. يکي از موارد موثر در جلوگيري از ابتلا به اسهال و نيز درمان آن مصرف مواد پروبيوتيک است که در حال حاضر در کشور ما به صورت داغ و ماست هاي پروبيوتيک در بازار وجود دارد. اين ماست ها حاوي باکتري هاي غيربيماري زا و مفيد شامل لاکتوباسيل و بيفيدو باکتريوم مي باشند. مصرف اين مواد در کشورهاي در حال توسعه براي جلوگيري و درمان اسهال موفق بوده است.

بريا جلوگيري از ابتلا به کودکان به اسهال چه راهکارهايي وجود دارد؟
 

ترويج تغذيه انحصاري با شيرمادر تا حداقل 6 ماهگي، شروع تغذيه تکميلي در پايان 6 ماهگي و ادامه شيردهي مادر تا حداقل يکسالگي ـ که ادامه آن تا 2 سالگي توصيه مي شود ـ بهبود " روي " و ويتامين به خصوص ويتامين A، اصلاح امکانات بهداشتي و آب آشاميدني و ترويج بهداشت فردي و اجتماعي، استفاده از واکسن روتاويروس و نيز استفاده از پروتکل هاي درماني مناسب براي برخورد با بيمار مبتلا به اسهال.

چه توصيه اي براي پيشگيري از اسهال کودکان در مواقع مسافرت داريد؟
 

مسافرين بهتر است از غذاهاي بسته بندي شده و نيز آب جوشيده شده استفاده کنند. نبايد از يخ، سالاد يا ميوه اي که خودشان با رعايت موارد بهداشتي پوست ميوه را نکنده اند، استفاده کنند. غذا را تا زماني که داغ است بايد مصرف کنند و از مصرف غذاهاي مانده پرهيز نمايند. استخرهاي شنا و ساير محل هاي تفريحي آبي مي توانند آلوده باشند که بايد با احتياط و رعايت نکات بهداشتي از آنها استفاده شود. پيش از ابتلا به اسهال براي افراد سالم استفاده پيشگيرانه از داروهاي آنتي بيوتيک توصيه نمي شود.
منبع: ماهنامه کودک شماره 63.