رودها در اسطوره‌های چینی

رودها و نهرهاي چين را هر يك خدا و روحي خاص خويش و هر يك از آنان را قرباني و فدیه‌ای ویژه‌ای است. بزرگ‌ترین رود خدا هوبو (3) نام دارد كه نام ديگر او بينگ – اي و خداي رود زرد است. در گذشته بينگ – اي را قرباني و نذورات ویژه‌ای بود كه از جانب دستگاه ديواني و فرمانروا به اين رود خدا تقديم می‌شد. می‌گفتند هوبو با بستن سنگ به پاي خود به رود زرد افتاده و در آن غرق شده است و قربانی‌هایی از اين گونه او را آرامش می‌بخشد. هوبو با غرق شدن در رود به نيرويي جادويي دست يافت و در شمار جاودانگان شد.

شرح تصویر: تاي شان كوه شرق كه خورشيد موظف هر روز سفر خود را از قله آن می‌آغازد و اعتقاد بر اين بود كه ارواح مردگان بدين كوه راه می‌یابند و مهم‌ترین قربانی‌های خاص آسمان توسط خاقانان بر دامنه و قله اين كوه انجام می‌گرفت. منظره حكاكي شده از مينگ – هان مينگ شان تو- به ان هوا – جي. چاپ (1) دانشگاه هنگ كنگ از دوره سونگ.

شرح تصویر: يكي از سه جزاير شناور جاودانگي در درياي شرق. ساكنان اين جزاير در افسانه‌ها از راز جاودانگي و كيمياگري آگاهي داشتند. پوست تن مردمان و حيوانات اين جزاير سفيد بود و کاخ‌های مردمان آن همه از زر ناب و سيم بود. بيگانگان را ياراي نزديك شدن بدين جزايرنبود و توفان كشتي آنان را از ساحل می‌راند. نقاشي از وانگ جن (2)، دوره سونگ. موزه ملي تايوان.
در گذشته رود زرد را جان چين می‌دانستند و اداره روستاي هو- زونگ (4) كه در جوار يكي از سرچشمه‌های رود زرد قرار دارد از وظايف ويژه دودمان فرمانروايي بود. فرمانروايان دودمان چين به فرمانده رود سوگند می‌خوردند و زماني كه بر لين – زين (5) تسلط يافتند دختراني از دودمان فرمانروايي را عروس رود كردند. مسافراني كه از رودهاي بزرگ چين و به ويژه رود زرد می‌گذشتند رود را قرباني می‌دادند و دادن نذورات ساليانه از وظايف مهم ساكنين سواحل رود بود. هر سال در لين – زين و يه جشني براي رود هوانگ هو (زرد) برپا می‌شد كه نذورات و قربانی‌های خاص داشت.

شرح تصویر: گوان يين بغ بانوي بخشنده كه از بوديستوه شدن به منظور كمك به مردم روي گردانيد و در شمال چين مورد نيايش بود. تنديس از كهرباي سرخ موزه طبابت و گياهان دارويي.

شرح تصویر: دوزخ هفتم كه جاي كيفر كساني بود كه به گورها و مقابر بي‌احترامي كرده يا از فروشندگان و خورندگان گوشت انسان بودند. در اين تصوير آن كه بر تخت نشسته يمه است كه فرمانرواي نظاره‌گر سگ و اهريمناني است كه روح محكومان را با خرمن‌كوب به رود جهنم می‌راند. نقاشي از قرن چهارده ميلادي.

شرح تصویر: ظرف تزييني و پاتيل مانند با نقش‌های تركيبي شمشيرهاي آويخته نماد قدرت خاقان و نقش زنجره. اين پاتيل مفرغي همانند پاتيل يوو يادآور افسانه مويه و گان جيا آهنگر است. مورد كاربرد براي اغذيه مراسم كار قرباني. از دوره شانگ انستيتو هنرهاي مينا پوليس.

شرح تصویر: جنگجوي سياه، لاك پشت و مار نماد شمال. شمال در اساطير چين خاستگاه خداي ويرانگر توفان‌های اقيانوس است و تنها در دوره هان اين جهت مورد نيايش بود. فرمانروايان هان خود را تحت الحمايه خداي شمال می‌دانستند و فرمانروايا جنگجوي سياه را قرباني می‌دادند. نقش سفال لعابدار از دوره وئي شمالي 535- 385 ميلادي موزه هنرهاي سياتل.
تا پايان فرمانروايي دودمان جودادن قرباني انسان به رود رايج بود و هر سال دختري به عنوان عروس به رود می‌افکندند. اين گونه از قرباني دادن با مراسمي خاص همراه بود از آن جمله جايگاهي زيبا در كنار رود و به هنگامي كه هوا مناسب بود براي عروس بر پا می‌کردند و دختري مدتي در اين جايگاه اقامت می‌کرد. پس از انجام جشن و طي يك دوره روزه داري آييني دختر را بر بستر می‌نهادند و اين بستر را به جريان رود، و جايي كه به تصور آنان فرمانده در انتظار عروس خويش بود، می‌سپردند.

شرح تصویر: يوچيانگ خداي توفان اقیانوس‌ها در حالت نيوشيدن تعاليم آسمان. نقاشي از جائوبو – جو (6) از نقاشان دوره سونگ وابسته به مكتب شمال كه مدتي از نقاشان مكتب ذن- بوديسم (7) بود و موضوع نقاشی‌ها بیش‌تر خدايان كهن بود. موزه ملي تايوان.
مراسم قرباني دادن به رود در زمان اميري ون (8) از دودمان وئي (427 تا 387 پيش از ميلاد) توسط بازرس سي – من بائو (9) در منطقه يه برچيده شد. ماجرا بدين سان بود كه سي من بائو به هنگام اجراي مراسم قرباني انساني به رئيس ساحره‌ها گفت كه دختر يا عروس قرباني به اندازه كافي زيبا و درخور فرمانده رود نيست و به همين دليل ساحره را به رود انداخت تا علت قصور خود را به فرمانده رود بازگويد و نظر او را بپرسد و باز گردد. وقتي ساحره بزرگ بازنگشت بازرس دومين و سومين ساحره را به رود انداخت تا از فرمانده رود پوزش بخواهند. بازتاب اين كار چنين بود كه ساحره‌های ديگر را به شك واداشت و نتوانستند اين ماجرا را توجيه كنند و ديگر ساحره‌هایی كه در ساحل بودند چندان پيشاني بر خاك ماليدند كه خون از پيشاني آنان جاري شد و آن گاه بازرس اين مراسم را متوقف كرد. بعد از اين ماجرا انجام مراسم دادن قرباني انسان تا زمان فرمانروايي شيه‌هوانگ‌دي منسوخ شد و از آن پس گه گاه به اجرا در می‌آمد.
در اين روايات قرباني دادن به رود موجب جلب حمايت رود است اما خشم او را فرو نمی‌نشاند و هيچ قصوري را نمی‌بخشد. در گزارش چنين آمده است كه چو فرمانده زو- يو (10) را كلاهي زيبا بود كه با يشم زينت شده و خدا بدان رشك می‌برد. خدا به رؤياي چو می‌آید و در قبال پيروزي او بر امير چين از او می‌خواهد كلاه خود را بدو فديه دهد. چو از دادن كلاه امتناع می‌کند و در چنگ – بو (11) واقع در ساحل رود زرد از سپاهيان دشمن شكست می‌یابد و اين بدان سبب است كه فرمانروا موردحمايت بو است.
در اين اسطوره‌ها دادن قرباني براي بو فرمانده رود زرد موجب جلب حمايت رود است تا در راه‌های نيك در اختيار انسان باشد و ساختن سد، آب بند و حفر آب راهه راه‌هایی است كه انسان را از خطر به دور می‌دارد و هنرهايي است كه توسط نوگوا، گون و يوسه شخصيت اساطيري چين به مردم رسيده است.
اين اسطوره‌ها كه در فصل بعد نيز بدان می‌پردازیم از قدمت مسائلي چون خطر سيل و توفات و خشكسالي سخن می‌گویند و هنوز هم اين مسائل از مشكلات بزرگ مردم اين ديار است و به باور مردم طغيان رودها، در اين اسطوره‌ها، پاسخ گناه خطاكاري است و ديري نيست كه مردم آگاه شده‌اند كه اين طغیان‌ها نه بلاياي آسماني كه مصائب طبیعی‌اند و می‌توان با آن‌ها مبارزه كرد و آن‌ها را از ميان برداشت.

پي نوشت ها :
 

1. Ming-Han Ming-Shan Thu-Pan Hau Chi
2. Wang Chen
3. Ho Po
4. Ho-Tsong
5. Lin-Tsin
6. Chao Po-Chu
7. Zen Buddhism
8. Wen
9. Hsi-Men Pao
10. Tseu-Yu
11. Chhen-Pu
 

منبع؛ کریستی، آنتونی، (1384) شناخت اساطیر چین، ترجمه محمدحسین باجلان فرخی، تهران، اساطیر، چاپ دوم.