پيش به سوي مشروطه

سفر به موزه مشروطه در شهر تبريز، بزرگ ترين مركز اسناد مشروطه
 

مردم هنوز استقرار نظام مشروطه را باور نكرده اند كه مجلس شوراي ملي به توپ بسته شد؛ دوم تيرماه 1278 بود. خانه ملت ويران شد، آزاديخواهان كشته شدند و استبداد صغير آغاز شد. اميد مشروطه اين بار نه به دارالخلافه تهران كه به شهرهاي ديگر بود. مشروطه هنوز در دارالسلطنه تبريز نفس مي كشيد. در اين شهر چند خانه سرپا بودند كه در 11 ماه محاصره آزاديخواهان را دور هم جمع مي كردند؛ مردان معروفي از ستارخان و باقرخان تا حيدرعمواغلو و اعضاي غيبي. استبداد صغير سرانجام تمام شد، اما غير از زخم و عكس و خاطره، خانه هايي باقي ماند كه به گلوله توپ ها سپرده نشد و در ديوارش ميراثي شد از روزهاي آن دوران. امروز 105 سال بعد از مشروطه خانه اي در محله راسته كوچه تبريز باقي مانده كه شاهد زنده آن روزهاست و مي توانيد به مناسبت سالروز فرمان مشروطه در 14 مرداد 1285 بخشي از تاريخ مشروطه خواهي را از نزديك ببينيد.

نكته
نشان هاي شجاعت
 

اين مدال ها و نشان ها يادگارهايي هستند از مشروطه خواهاني كه به خاطر رشادت و شجاعت آنها را دريافت كرده بودند. اينها متعلق به ستارخان، باقر خان و صمصام السلطنه هستند كه اين بار اين مدال ها نه بر سينه آنها كه پشت ويترين هاي موزه جا خوش كرده اند.

سلام نظامي
 

انتهاي اسلحه اش را بر زمين تكيه داده و يك دستش به كمر است، ستارخان سردار ملي نگاهش به دوردست است و يك طرف ورودي موزه ايستاده. باقرخان هم مثل او در طرف ديگر ايستاده. مجسمه هاي بزنزي دو آزاديخواه بزرگ مشروطه سال هاست در ورودي موزه قرار گرفته اند؛ با تفنگ هاي پر و نوارهاي فشنگي كه بر سينه دارند.

چطور بگرديم؟
سلام سردار
 

بعد از خريد بليت وارد حياط زيباي موزه مي شويد؛ ساختماني دو طبقه با ايواني زيبا و ستون هاي بلند كه دو تنديس بزرگ ستارخان و باقرخان كه توسط هنرمند مجسمه ساز استاد «احد حسيني» ساخته شدند.
بايد از پله هاي طبقه بالا برويد، در اتاق اول يكي از راهنمايان موزه را مي بينيد كه پشت ميزي چوبي و قديمي نشسته و اگر سوالي داشته باشيد به آنها جواب خواهد داد اگر به كف اتاق ها نگاهي بيندازيد، پيكان هاي رنگي را مي بينيد كه مسير و نحوه گردش را در تمام اتاق ها نشانتان خواهد داد.

اتاق اول
 

- اشياي خاص: در اتاق اول اشياي خاص و منحصر به فرد موزه را خواهيد ديد، مثل فرش مشروطه. يكي ديگر از ديدني هاي اين اتاق تابلوهاي ستارخان و باقرخان است كه سال 1382 به موزه اهدا شده اند و با استفاده از شن و ماسه تصوير سازي شده اند. متن صدور فرمان مشروطه توسط مظفرالدين شاه و همين طور تصميم قانوني اهداي القاب ستارخان و باقرخان به دو مبارز بزرگ مشروطه در اين اتاق قرار دارند؛ البته اصل اين اسناد در مركز اسناد ملي تبريز(خانه اردوبادي) نگهداري مي شوند و اين دو رو نوشتي از آن اسناد است.

اتاق دوم
 

- انجمن غيبي: اتاق دوم زيباترين بخش اين ساختمان است و تنديس شخصيت هاي برجسته و تاثيرگذار مشروطه ساخته شده در اينجا قرار دارند. تنديس موسسان مركز غيبي هم اينجاست: «كربلايي علي موسيو»،«حاج رسول صدقياني» و «حاج علي دواچي»، اينها را موسسان اولين انجمن مخفي ايران مي دانند. يك ويترين ديدني هم در اين اتاق هست؛ ويتريني كه تعداد زيادي مدال و نشان ستارخان، باقرخان و صمصام السلطنه را دارد؛ همان مدال هايي كه بعد از پيروزي مشروطه نمايندگان مجلس ملي بر سينه اين مشروطه خواهان زدند.

اتاق سوم
 

- آزاديخواهان خاص: در اتاق بعدي تنديس دو شخصيت ممتاز مشروطه يعني «زينب پاشا» و «هوارد باسكرويل» وجود دارد. زينب پاشا را پيشتاز زنان آزاديخواه آذربايجاني مي دانند. اما تماشاي يك شيء را در اين اتاق نبايد از دست داد؛ دستگاه چاپ ژلاتيني كه در يك ويترين جداگانه به نمايش درآمده. اين دستگاه چاپ استنسيل تاريخي يكي از دستگاه هايي است كه مشروطه خواهان شب نامه ها و اعلاميه هايشان را عليه استبداد و نيروهاي روسي چاپ مي كردند.

اتاق چهارم
 

- نويسندگان معروف: تعداد زيادي روزنامه نگار، ‌اديب و نويسنده معروف دوره مشروطه را در اين اتاق مي توانيد ببينيد؛ در بزرگ ترين تالار موزه: «علي اكبر دهخدا»، «ميرزا جهانگير خان صور اسرافيل»، «طالبوف»، «ضياء الاعلما»، «حاج اسماعيل اميرخيزي» و ... همراه با زندگي نامه مختصري از آنها و چند نمونه از روزنامه هاي آنها مثل صوراسرافيل،‌ اختر، سعادت، ناله ملت و ... اينجا هستند. سمت چپ اين تالار بزرگ دو اتاق كوچك وجود دارد كه يكي مخصوص نمايندگان مجلس شوراي ملي به همراه اعتبارنامه هاي آنان و اتاق ديگر هم مخصوص روحانيون اين دوره است.

اتاق پنجم
 

- سرداران مشروطه: اين اتاق به طور خاص به معرفي سرداران مشروطه پرداخته. تنديس چهار شخصيت مبارز ستارخان،‌ باقرخان، حسين خان باغبان و امير حشمت نيساري در چهار گوشه اتاق قرار دارند. يك ويترين هم از خنجر و قمه و اسلحه هاي سرد آن زمان براي نمايش در اين اتاق قرار دارد.

اتاق ششم
 

- آثار متنوع: دو اتاق آخر آثار متنوعي براي تماشا دارد، از جمله نمونه تمبرهاي ياد بود ستارخان و باقرخان و تنديس «حاج علي ختايي»، بازرگان آزاديخواه مشروطه و همين طور اسامي مشروطه خواهان هم همراه با تصاويرشان قرار دارد.

از دست ندهيد
از فرش تا اسلحه امروز
 

با وجود آنكه تمام اشياي موزه مشروطه ديدني است، اما سه ديدني را در موزه نبايد از دست داد:
- اين فرشي است در ابعاد 198 در 138 سانتي متر كه دو سال بعد از به توپ بستن مجلس در قره باغ آذربايجان بافته شد. در حاشيه آن شعري به زبان تركي بافته شده و اشكالش هم تصاويري است از زندگي ساده روستايي. بالاي اين شعر اين عبارت نوشته شده: «ياشاسين مشروطه، آباد اولسون ملك ايران
» يعني زنده باد مشروطه، آباد باشد ملك ايران.
- زينب پاشا زن آزاديخواه تبريزي در ماجراي رژي يا امتياز انحصار توتون و تنباكو به انگلستان و هم در باز كردن در انبارهاي دولتي در ماجراي قحطي تبريز حدود40 زن را رهبري كرد و پا به پاي ديگر آزاديخواهان جنگيد. «هوارد باسكرويل» هم معلم آمريكايي تبار مدارس تبريز بود كه در جنگ هاي 11 ماهه تبريز به آزاديخواهان پيوست و توسط نيروهاي دولتي كشته شد.
- غير از تنديس ها در اين اتاق اسلحه كمري ستارخان هم براي تماشا هست؛ يك اسلحه ماوزر آلمان،10تير كه خيلي ديدني است. گلوله توپ، يك اسلحه سر پر يا زنبورك دوره مشروطه و اسلكه كمري «امير ارشد» از مشروطه خواهاني كه بعدا به آزاديخواهان پيوست هم در يك ويترين جداست. اين اسلحه هم ماوزر آلماني است و جاي 20 تير دارد.

بيشتر بدانيد
خانه اي كه توپ نخورد
 

خانه - موزه مشروطه در شهر تبريز بزرگ ترين مركز اسناد، عكس و يادگاري از روزهاي مشروطه است. خانه اي كه امروز پا در آن مي گذاريد، 38 سال قبل از پيروزي مشروطه در يكي از محلات اعيان نشين آن زمان ساخته شد.
- در سال هاي مشروطه خواهي «حاج مهدي كوزه كناني
» معروف به «ابوالمله» از بازرگانان معروف تبريز ساكن خانه بود و آنجا را تبديل به اتاق فكر بزرگان كرده بود و مهم ترين تصميمات مشروطه خواهان تبريزي در اينجا گرفته مي شد. اين خانه كه از معدود خانه هاي مشروطه خواهان بود كه توسط روس ها به توپ بسته نشد، توسط فرزندان حاج مهدي دست به دست شد تا آنكه به دليل اهميت تاريخي و معماري قاجاري اش درسال 1354 در فهرست ميراث ملي ثبت شد، سال 1367 توسط اداره ميراث فرهنگي خريداري و مرمت شد و سال 1385 هم به موزه اختصاصي مشروطه تبديل شد.

نكات طلايي
شروط مشروطه گردي
 

- مثل فرهنگ عمومي رفت و آمد ايران مسير گردش موزه هم راست گرد است و مسير گردش هم با پيكان هاي رنگي مشخص شده.
- مي توانيد قبلا از شروع گردش وسايل سنگين و دست و پا گيرتان را به نگهباني تحويل دهيد.
- صندلي هايي در طول مسير گردش و در حياط موزه قرار دارد كه مي توانيد روي آنها استراحت كنيد.
- از آنجا كه بيشتر آثار اين موزه نسبت به نور شديد حساسند، فقط عكاسي بدون فلاش از اشياي موزه آزاد است.
- در طول گردش ويترين ها و اشيا را لمس نكنيد.
- براي حفظ آرامش موزه بهتر است از صحبت كردن با صداي بلند و استفاده از تلفن همراه خودداري كنيد.
- براي حفظ تميزي موزه در طول بازديد خوراكي و تنقلات استفاده نكنيد.
- هر وقت سوالي داشتيد مي توانيد سراغ راهنمايان برويد كه هر لحظه آماده پاسخگويي هستند.
- براي درك بهتر مجموعه، حداقل بايد چند ساعتي وقت بگذاريد.
- بازنشستگان به صورت رايگان و دانشجويان و خانواده هاي ايثارگر هم به صورت نيم بها مي توانند از موزه بازديد كنند.

چطور برسيم؟
همسايه بازار بزرگ
 

راحت ترين راه براي رسيدن به خانه مشروطه اين است كه يكراست به بازار تبريز برويد و از آنجا سراغ موزه را بگيريد.
- ضلع غربي بازار تبريز مجموعه مسجد جامع اين شهر با مناره هاي بلندش قرار دارد. درست روبه روي اين مناره ها موزه مشروطه را مي توانيد ببينيد. اگر بخواهيد نشاني دقيق تر را داشته باشيد مي توانيد از ميدان ساعت معروف ترين ميدان تبريز شروع كنيد. از آنجا به سمت ارتش شمالي كه برويد به ميدان شهدا مي رسيد. از اينجا بايد به سمت غرب برويد تا به ميدان نماز يا همان راسته كوچه برسيد. راسته كوچه را كه به سمت شمال برويد، بعد از حدود 200 متر پياده روي در سمت چپتان به خانه مشروطه خواهيد رسيد. تمام اين پياده روي يك ربع بيشتر از شما وقت نمي گيرد. از در اصلي كه وارد ساختمان مي شويد خود را در هشتي بنا مي بينيد از همان جا بايد بليت موزه را بخريد. اگر نياز به دريافت اطلاعات بيشتري هم داريد مي توانيد با شماره تلفن موزه: 5256323(0411) تماس بگيريد.

منبع: سرزمين من ش 4