تند و سريع

رقابت براي ساخت سريع ترين قطارهاي دنيا ادامه دارد
 

اواخر دسامبر سال ميلادي گذشته، پيش نمونه قطار مسافربري جديدي موفق شد فاصله ميان شانگهاي تا پكن را با سرعت بيش از 487 كيلومتر بر ساعت بپيمايد و رسما ركورد سرعت هاي ريلي مسافري جهان را بشكند؛ اتفاقي كه بار ديگر جايگاه خطوط سريع السير را در آينده سيستم هاي حمل و نقل سريع مورد توجه قرار داد.
دو قرن پيش ريچارد ترويتيك وقتي در 1804 از اولين لوكوموتيو بخاري جهان پرده برمي داشت بيشترين سرعت اختراعش بيش از 8 كيلومتر بر ساعت نبود و 20 سال بعدش كه جورج استفانسون اولين قطار مسافري را به دنيا هديه كرد نهايت سرعت به 25 كيلومتر بر ساعت مي رسيد اما امروز قطارها ديگر با سرعت هاي بالاي 400 كيلومتر پرواز مي كنند.اولين خطوط ريلي پر سرعت مدرن را ژاپن حدوداً نيم قرن پيش به مناسبت المپيك 1964 ميان توكيو و اوزاكا افتتاح كرد.خطي با طول 244 كيلومتر و سرعتي نزديك به 300 كيلومتر بر ساعت كه مسوول جابه جايي نزديك به 45 ميليون نفر يعني تقريباً نيمي از جمعيت آن زمان ژاپن بود.اما در قاره سبز اولين خط اروپايي را حدود 12 سال بعد ايتاليا ميان رم و فلورانس كشيد و اين رويه با ظهور تي جي وي فرانسه، زيمنس آلمان و ...رفته رفته سرعت گرفت.در طي پنج دهه گذشته 26 كشور قطارهاي سريع السير را يا ساخته اند يا در حال تحقيق براي ساخت خطوط پرسرعت راه آهن بوده و هستند رقابتي كه آن قدر سريع كه حتي آمريكا هم در ميدان رقابت پشت كشورهاي ديگر در زمينه دانش مورد نياز براي ارتقا خطوط سريع عقب مانده است.
خطوط سريع السير ريلي به طور عمومي در چهارچوب دو دسته طبقه بندي مي شوند:خطوط متعارف كه شامل همان ترن هاي برقي قديمي است كه روي ريل هاي فولادي حركت مي كنند و سرعتشان هم نهايتا چيزي حدود 320 كيلومتر بر ساعت است.دسته دوم مگلوها هستند كه عموما بر دافعه مغناطيسي ميان آهن رباي داخلي و آهن رباي جاسازي شده در ريل ها تكيه دارند و حركت با سرعت بيش از 450 كيلومتر بر ساعت را هم ممكن مي كنند به بيان ساده تر بر اين اساس سريع ترين خطوط ريلي جهان مگلوها به شمار مي آيند با اين حال خيلي سخت مي شود آنها را بهترين ناميد.در مگلو كه نامش تركيبي اي است از دو كلمه شناوري و مغناطيسي، ديگر خبري از اصطكاك چرخ ها و ريل نيست؛ چون همان طور كه اشاره شد در اثر دافعه مغناطيسي، قطارها هنگام حركت در حقيقت روي ريل ها شناورند و در نتيجه خيلي سريع تر از قطارهاي متعارف مي توانند حركت مي كنند ولي در مقابل سرويسي گران و پر زحمت به شمار مي روند؛ به طوري كه در سال 2004 نگراني هزينه هاي بالاي اين سيستم چيني ها را وادار به لغو برنامه ساخت يك مگلوبلند ميان شانگهاي و پكن كرد تا نهايتا امروز كه مگلو تنها مسافت هاي كوتاه را پوشش مي دهد.از ديگر معايب مگلو هم مي شود به حساسيت نسبت به زلزله و سرو صداي آزار دهنده اش هنگام حركت با سرعت هاي زياد اشاره كرد تا جايي كه به طور مثال وقتي اولين و سريع ترين خط مگلو ميان فرودگاه پودونگ و شهرشانگهاي چين افتتاح شد در طول مسير 30 كيلومتري اي اش تنها 40 ثانيه را با سرعت 430 كيلومتر بر ساعت طي مي كرد و اين تازه زماني است كه صحبت از تشعشعات گسترده ناشي از ميدان قوي الكترومغناطيسي خطوط آن نكنيم؛ در نتيجه اكثريت تلاش ها در باب توسعه خطوط سريع در اين صنعت جذب سيستم هاي متعارف شده اند؛ به خصوص كه نياز به حمل و نقل ريلي بي وقفه در حال گسترش است.به عنوان مثال در تلاشي براي كنترل تراكم رو به گسترش ناشي از رشد سريع جمعيت، روساي خطوط ريلي چين مي گويند تا سال 2020 مي بايد چيزي نزديك به 15 هزار كيلومتر يعني چيزي بيش از كل راه آهن سراسري كنوني شان به خطوط ريلي بيفزايند كه مطمئنا تهيه برنامه اي با هزينه مناسب بسيار قابل درك تر از قيمت هاي نجومي بعضي تكنولو‍ژي هاي مدرن است.
برخلاف آسياي شرقي و اروپا كه قطارهاي سريع السير در رقابتي تنگاتنگ براي به دست آوردن بالاترين ركورد سرعت حتي در بعضي شرايط سرعت پروازهاي هوايي را هم شكست داده اند در ايالات متحده اما تغييرات كند فاكتورهاي جغرافيايي (فاصله زياد شهرها از يكديگر)، محدوديت هاي مالي (گران تمام شدن ساخت از ميان شهرها)و مسائل سياسي همانند هميشه به عنوان سرعت گير عمل مي كنند يا حداقل تا پيش از اين كه اين طور بود.جوزف بايدن معاون اوباما در فوريه سال گذشته خبر از سرمايه گذاري 53 ميليارد دلاري روي خطوط ريلي سريع ظرف شش سال آينده كرده بود.

افق هاي سفرهاي سريع
 

تحقق هر تحولي در خطوط متعارف سريع السير ريلي نيازمند اراده و هزينه كافي براي تحقيقات اجرايي است.اين روزها تحقيقات پيرامون چند و چون توسعه خطوط مگلو هر روز بيشتر از روز قبل شدت مي يابد و مگلو همچنان در دامنه محدودي اجرايي است اما در آينده مي تواند سهم بسيار بيشتري از خطوط سريع دنيا را از آن خود كند.جالب آن كه چند سال پيش حتي در كشور خودمان هم صحبت از ساخت خط مگلو ميان تهران و مشهد بود كه مي توانست فاصله زماني اين دو شهر را به حدود دو تا سه ساعت كاهش دهد؛ هر چند مثل هميشه موضوع در سطح همان اخبار هيجان انگيز باقي ماند.در حال حاضر بسياري از مراكز علمي همانند دانشگاه جنوب غربي جيائوتونگ در حال كار روي نسل جديدي از ترن ها هستند كه با استفاده كانال هاي تغييريافته مگلو او را قادر مي سازند تا تمامي ركوردهاي قبلي را بشكند؛ نظريه اي كه در 1972 فيزيكداني به نام رابرت سالتر مبدع آن بود.محققان اين دانشگاه تا همين امروز حتي پيش نمونه اي از چنين قطاري را كه از نظر تئوري تا 800 كيلومتر بر ساعت نيز مي تواند حركت كند آزمايش كرده اند.همچنين داريل اوستر بنيانگذار شركت فلوريد ايي ايي اي تي 3 هم طراحي را معرفي كرده كه به گفته او با سرعت 6000 كيلومتر بر ساعت بر ساعت مسافت نيويورك به لس آنجلس را مي تواند ظرف 41 دقيقه طي كند.البته اين يكي هنوز بيش از حد رويايي است اما مطمئنا در آينده نه چندان دور سفر با سرعت چندين برابر آنچه امروز هست؛ به خصوص با مدل هاي جديد و بهينه اي از مگلو چيز عجيبي نيست.
منبع:همشهري دانستنيها32