آداب زيارت

زيارت زيارت است
 

ريزش باران الهي بر صحراي زندگي، آغوش باز رحمت الهي در برابر نيازها و حاجات آدمي، بخشيده شدن گناهان ريز و درشت و ايمني از آتش سوزان قيامت!
تحول در روح و قلب انسان و شفابخش بيماري هاي آزاردهنده جسم و روح، به کنار رفتن غصه و اندوه روزگاران!
همنشيني با خوب ترين خوبان و دستگيري و شفاعت در تنگناهاي مرگ و قبر و قيامت در صدها و هزاران برکت و ثمره ديگر وعده ها و مژده هايي است که يکايک راهنمايان خدا، نشان زائران خود داده اند که:

«ان وعد الله حق»
 

اينک من و تو به زيارت آمده ايم يعني حضور چند روزه نزد بهترين بندگان خدا، مهربانترين مهربانان به ويژه او که «خورشيدي ترين» است و شمس الشموس اش مي دانيم.
زيارت مانند دعا احکامي دارد و ابعادي، اسراري دارد و آثاري و آدابي دارد و اوقاتي. ما در اين گفتار کوتاه به (9)نکته اصلي اشاره مي کنيم. نکاتي که نگاهي به آداب زيارت است. اگرچه نيم نگاهي هم به اسرار و آثار و ابعاد آن داريم باشد که با نگاه کريمانه اش پذيرايمان باشد.

يکم
 

زيارت قبل از آنکه ميل و حضور جسم باشد در حريم يار، ميل و حضور قلب و روح و فکر آدمي است. چه بسا بسيار کساني که همانند اويس قرني با محبوب خود زمزمه عاشقانه و از راه دور دارند و چه بسيار کساني که در کنار آن نفوس رحماني و قبور نوراني از نسيم مسيحايي آن کمتر بهره برده اند.
اکنون که او خود مهربانانه ما را به ميهماني خويش دعوت کرده است و توفيق حضور جسماني مان نيز در اين حريم مقدس فراهم شده است، تمام خاطرمان را جمع فکر و دل و ذهنمان کنيم.
براي بسياري از افکار و کارها وقت به اندازه کافي هست. لحظات ناب و شيرين وصال را دريابيم تا هنگام وداع و فراق بار سنگين بر دلمان نباشد.

دوم
 

بايد بدانيم که آمده ايم «زيارت» و زيارت براي خود معنا و مفهومي دارد که با بسياري از آنچه مي شناسيم متفاوت است. زيارت سياحت نيست. سفرعادي نيست. ميهماني رفتن نيست. فقط قرآن خواندن و دعاخواندن نيست. محو گنبد زيبا و در و ديوار شدن نيست. زيارت، زيارت است.
زيارت اول از همه دل کندن و روي گرداندن است. يعني کسي که زائر دوست مي شود از هر چه جز دوست و غير اوست دل مي کند و فقط و فقط به او نظر دارد. اگر مي خواهيم زائري راستين باشيم. بايد تمام همت و سعي و تلاش خود را به کار گيريم تا زنجيره هايي را که ما را از جيب باز مي دارند بگسليم و در خانه تکاني قلب و روح، هرچه غير از يار است، بيرون اندازيم. مگر مي شود جسم مان در حرم باشد و فکرمان جاي ديگر.
نگاه سرمان به ضريح باشد اما نگاه دلمان به دنيا، در دعا و نيايش مان به زبان ادعاي محبت امام رضا(ع) داشته باشيم اما در دل با زرق و برق دنيا بيعت کنيم. براي ميوه چيني از درخت پربار زيارت، اول خواسته و نيازمان بايد همين باشد. زائر حقيقي شان شويم.

سوم
 

بايد حواسمان جمع باشد: خانه با صاحب خانه فرق دارد و براي ما زيارت و ديدار با صاحب خانه، سختي و مشقات سفر را به جان خريده ايم نه ديدن خانه! و خانه اگر عزيز مي شود و در و ديوارش بوسه گاه مي شود و خاک درش توتياي چشم مي گردد به حرمت حضور صاحب خانه است. اگر قرار بود به ديدن هنرمندي ها و کاشي کاريها و آينه کاري ها برويم هزاران جاي ديگر هم بود. بايد به خودمان نهيب بزنيم که در حريم باشکوه رضوي همان غوغايي برپاست که در ملکوت و مظلوميت و غربت بقيع! آنقدر محو خانه نشويم که صاحب خانه را از ياد ببريم.
گرشبي در خانه جانانه ميهمانت کنند
گول نعمت را مخور مشغول صاحب خانه باش

چهارم
 

زيارت، هزاران فايده و ثمر دارد!
زيارت امام رضا (ع) معادل هزاران حج و عمره است. حق هم همين است. اما به شرطها: «عارفا بحقه» به روح اصلي همه اين تلاشهاست و رکن اساسي و اصلي آن است و اما معرفت به چه؟ و به که؟ اول بايد خود را بشناسيم، قوتها و ضعف هاي خودمان را بدانيم. نيازمنديهاي خود را با تمام وجود درک کنيم، نيازهايي که فقط به آب و نان و شفاي جسم و خواسته هاي دنيوي خلاصه نمي شود. اينجا جايي است که بايد افق هاي روبروي خود را ببينيم و چشم انداز ملکوتي رشد و کمال خود را تصور کنيم.
ديگر اينکه بدانيم به زيارت چه کسي آمده ايم. بهترين راه براي غرق گشتن در درياي معرفت امامت، نشستن بر لب ساحل زيارت ها و دعاهايي است که خود آن نفوس رحماني برايمان به ارمغان گذاشته اند.
خوشا به حالمان اگر با ترنم دلنواز زيارت جامعه کبيره مدهوش شويم. خوشا به حالمان اگر در زير باران معاني بلند زيارت امين الله از خود به امام رضا(ع) و از امام رضا(ع) به خداوند پل بزنيم، و مهمترين خواسته هايمان را با زيبايي بي کران تصور شده در آن بخوانيم. و خوشا به احوالمان اگر در سفره کرامت امام رضا(ع) ميهمان شويم.
صفحه9@

پنجم
 

به حکم اين که او زنده و حاضر و ناظر است بايد بيش از کميت به کيفيت اهميت بدهيم. دعا و زيارت ونماز را با شور و نشاط و بسط روح و شوق تمام انجام دهيم، اگرچه کم باشد. با خستگي و رو در بايستي و بي حوصلگي زيارت نکنيم و از انجام کارها واعمالي که طاقتش را نداريم اجتناب کنيم. چه بسا يک خلوت کوتاه عارفانه، يک زيارت امين الله با شوق و معرفت و دو رکعت نماز زيارت کار صدها ساعت خواندن و قيام و قعود را انجام مي دهد.
مهم اين است که احساس کنيم با تمام وجود در نزد او ميهمان او هستيم، هم خودمان با نشاط، زيارت به جا آوريم و اگر هم با همراهان هستيم آنها را به زحمت نيندازيم و همه روحيات و ظرفيت ها را در نظر بگيريم.

ششم
 

دوست ما را سبک بار مي پذيرد. راستي چقدر خود را از زيربار حق الناس رها کرده ايم؟ چقدر دل هايي را که شکسته ايم به دست آورده ايم؟ چقدر بر زخم و اندوه پدر و مادرمان مرهم نهاده ايم؟ چه اندازه به نمازمان سرو سامان داده ايم؟
چه تعداد حرام و شبهه را از مال و سفره خود دور ساخته ايم؟! اينها همان طهارت است! که از آداب زيارت مي باشد و صد البته بالاتر از غسل زيارت که آن هم از آداب ظاهري است و در جاي خود نيکو. آيا همانگونه که خود را به زيباترين لباسها آراسته ايم، روح خود را با لباس تقوا نيز زيبا ساخته ايم؟ آيا آنقدر که خود را براي زيارت معطر ساخته ايم خويشتن را با عطر استغفار خوشبو کرده ايم؟ آيا خود را در زلال جوشان توبه شستشو داده ايم؟ کمال زيارت ما در طهارت با جسم ماست.

هفتم
 

به حکم زنده بودن و ناظر دانستن امام، بايد با کمال ادب در حرم رفتار کنيم. آرام گام برداريم، با ادب حرف بزنيم و نشست و برخاست کنيم. نجيبانه گريه کنيم، خالصانه مناجات کنيم، با طمانينه و آرامش زيارت نامه بخوانيم، صدايمان را به ويژه در نزد ضريح مطهر بلند نکنيم، بي توجهي به ديگران، خود را به هر قيمتي به روضه منوره رساندن و با شدت و فشار! پنجه در ضريح افکندن مصداق بارز بي توجهي به حق الناس است. فراموش نکنيم زيارت با همه شان والايش و با همه اوصاف و فضائل اش مستحب است و مستحب هيچ وقت مقدمه حرام و مکروه نمي گردد. و اين ادب عصاره همه فضائل است.
حافظا علم وادب ورز که در مجلس يار
هر که را نيست ادب لايق صحبت نبود

هشتم
 

چه زيباست اگر براي همه حق خواندن نماز در بالا سر مبارک را قائل شويم.
چه نيکوست اگر کريمانه حرمت سالمندان و بيماران را در حرم پاس بداريم.
چه شوق برانگيز است کريمانه و بزرگوارانه از خطاهاي خواسته و ناخواسته همه درگذريم. و چه شورانگيز است اگر در همه دعاها و نيازهايمان سيره نوراني مادرمان حضرت زهرا(س) را پيش گيريم که در ابراز همه دعاها و خواسته هايمان، خواسته ها و نيازهاي ديگران را بر خودمان مقدم شماريم. حتي آنان که به ما بدي کرده اند. اين جاست که احساس مي کني مثل پدري مهربان! مهربان تر از پدر و مادر برايمان آغوش گشوده است.

نهم
 

در زيارت هم تحت تاثير مجاورت چند روزه با امام رئوف و در حوزه جذب و جاذبه دل رباي مغناطيسي محبت و جذبه رحماني اش هستيم. مگر نه اين است که همسايه از همسايه ارث مي برد و بر او حق دارد؟ و مگر نه اين است که کمال همنشيني در انسان اثر مي گذارد؟ و مگر نه چنين است که براده هاي وجود ما جذب مغناطيسي محبت او شده است؟ پس بکوشيم اين ميراث نور و کمال و جذبه را تا سفري ديگر و زيارتي ديگر حفظ کنيم، که حفظ کردن آن از به دست آوردنش سخت تر است.
به او بگو و از او بخواه که تو را و حال خوش تو را و جذبه روحاني تو را برايت نگاه دارد. خالصانه طلب کن! تا در فراز و نشيب هاي گوناگون روزگار دستت را بگيرد تا ايمان و اعتقادت محکم بماند. تا بتواني در سخت ترين لحظات، عقايد و اعمال پاک و پيراسته خود را با خود به عنوان بهترين هديه به آن جهان ببري.

آداب کاربردي زيارت امام رضا(ع)
 

*زماني که براي زيارت حضرت آمادگي نداريد به حرم مشرف نشويد. هنگامي که کسالت داريد يا خسته هستيد و يا حال دعا نداريد به زيارت نرويد.
*سعي کنيد اول خودتان را آماده کنيد بعد به حرم مشرف شويد.
*داشتن غسل زيارت، يکي از مستحبات موکد زيارت امامان معصوم مي باشد، بهتر آن است که آرام آرام، بدون اينکه در راه به اطراف توجه داشته باشيد، با توجه کامل قلب به حضرت رضا(ع) به طرف حرم حرکت کنيد.

گفتن ذکر
 

(استغفرالله ذو الجلال و الاکرام من جميع الذنوب و الاثام) در بين راه (يعني از محل اقامتتان تا ورودي صحن مطهر) مستحب موکد است.
*وقتي مي خواهيد وارد صحن شويد، ابتدا بر در ورودي آن اندکي توقف کنيد و اذن ورود حضرت را بخوانيد. همچنين در صحن، آرام آرام به طرف حرم حرکت کنيد و ذکر شريف (لا اله الا الله) را تکرار کنيد تا آنکه برسيد به روضه مقدسه.
*هنگام رؤيت ضريح مطهر و قدم برداشتن در روضه مقدس بهتر است ذکر شريف الله اکبر را بگوييد البته با رعايت احترام وادب.
*اگر مزاحمتي براي زائرين حضرت به وجود نمي آيد تا حد امکان به ضريح نزديک شويد و زيارتهاي وارده را بخوانيد. اما اگر امکانش نيست، اصراري نداشته باشيد.
*اگر ناراحتي و مشکلي نداريد ايستاده و با صداي آرام زيارت را بخوانيد تا موجب سلب حضور قلب از ديگران نشويد. ضمنا به خاطر رعايت ادب و احترام در محضر حضرت از دعوت ديگران به فرستادن صلوات با صداي بلند خودداري کنيد.
*پس از خواندن زيارت، در صورت امکان به بالاي سر حضرت رفته به نيابت از حضرت ولي عصر(عج) نماز زيارت را بخوانيد، اگر فرصت داريد دو رکعت نماز زيارت نيز به جا آوريد.
*يکي از زيارتهاي مستحب، خواندن زيارت جامعه کبيره و زيارت امين الله است. البته زيرات مخصوص امام رضا (ع) نيز در کتب زيارت نامه آمده است.
*اما مهمترين نکته در زيارت امام معصوم، داشتن حضور قلب است.
منبع:اطلاعات هفتگي شماره 3397