پارانويئد

کج باوري /بدبيني
 

درمان پارانويئد چگونه است و مشکلات آن چيست؟
 

بيشتر بيماران مبتلا به پارانويا جوياي درمان نيستند زيرا فکر مي کنند که هيچ مشکل روان پزشکي ندارند. با وجود اين، ممکن است به خاطر اضطراب و يا ديگر مشکلات جسماني به پزشک عمومي مراجعه کنند. پزشک خانواده در حين درمان مشکلات جسماني، مي تواند به درمان مشکلات رواني آنها اقدام کند. اگر تفکر بيمار پارانوئيد خيلي آشفته باشد، پزشک عمومي معمولاً او را به روان پزشک ارجاع مي دهد تا به صورت سر پايي يا بستري در بيمارستان تحت درمان قرار گيرد. اما به خاطر داشته باشيد که در بسياري از موارد، بيمار از پذيرش درمان روان پزشکي امتناع مي کند زيرا نسبت به روان پزشک بدبين است و معتقد است که هيچ مشکل رواني ندارد. شدت علائم بيماري و آنکه آيا بيمار و اطرافيانش در خطر هستند يا نه، از عوامل تعيين کننده نوع درمان مي باشد: رايج ترين درمان براي اين بيماران دارو درماني همراه با روان درماني است.

چه داروهايي براي اين دسته از بيماران تجويز مي شود؟
 

گر چه بيمار پارانوئيد بدون دليل نسبت به درمان هاي دارويي و عوارض جانبي ناشي از آن بدبين است و به داروها به عنوان يک نوع زهر يا سم نگاه مي کند، اما معمولاً آرام بخش هاي عمده يا داروهاي ضد روان پريشي براي آنان تجويز مي شوند. داروهاي ضد روان پريشي، داروهايي نظير هالوپريدول، پيموزايد، کلرپرومازين، ريسپريدون، اولانزاپين و کلوزاپين مي باشند. که در درمان هذيان ها، اضطراب و تهييج ناشي از اين اختلال مورد استفاده قرار مي گيرند. بيشتر اين داروها به شکل قرص هستند اما بعضي ازآنها هم به صورت مايع(شربت) يا آمپول مي باشند که در موارد خاصي تجويز مي شوند. لازم است بدانيد که داروهاي ضد روان پريشي اعتياد آور نيستند. پارانويا با دارو درماني برطرف مي شود. شانس بهبودي زماني بيشتر مي شود که تفکر پارانوئيدي به طور ناگهاني ظاهر شده باشند، يا اينکه پارانويا نشانه اي همراه در بيماري هاي ديگري باشد که شخص از آن بهبود يافته است. ممکن است داروها نتوانند هذيان ها و افکار پارانوئيدي را در بيمار کاملاً برطرف سازند، ولي مي توانند بر شدت آنها تأثير بگذارند و آنها را کمرنگ کنند. به همين دليل بيمار مي تواند در موقعيت هاي مختلف زندگي بهتر عمل کند.

داروها ممکن است چه عوارض جانبي اي داشته باشند؟
 

داروهاي ضد روان پريشي، نظير داروهاي ديگر ممکن است آثار جانبي نامطلوبي داشته باشند، رايج ترين دارويي عبارتند از: سفت شدن عضلات، لرزش، گرفتگي هاي عضلاني، بي قراري، خشکي دهان، يبوست و تاري ديد. ابتدا که بيمار شروع به مصرف دارو مي کند، آثار جانبي آن چشم گيرتر است. برخي از آثار جانبي هم ممکن است در دراز مدت به وجود بيايند، مانند: اختلال حرکتي يا ديسکنزياي ديررس(يک نوع اختلال حرکتي غير ارادي). در ميان گذاشتن اين موارد و بحث در مورد آن با پزشک اهميت زيادي دارد. با وجود اين، براي بيمار شديداً بدبين ممکن است عوارض جانبي ناشي از داروها خيلي ترسناک باشد و بيمار به آن نتيجه برسد که ديگران در صدد صدمه رساندن به او هستند. به همين دليل، ممکن است از پذيرش درمان، امتناع کند و پزشک را به شدت مورد انتقاد قرار دهد. البته لازم به ذکر است که داروهاي جديدتر، اثرات بيشتر و عوارض جانبي کمتري دارند. قبل از شروع درمان با داروهاي ضد روان پريشي، پزشک بايد ضرورت مصرف دارو را با بيمار به بحث بگذارد و راجع به عوارض جانبي احتمالي آن صحبت کند. بيماران پارانوئيد توانايي کنترل اتفاقات نامطلوب غير مترقبه را ندارد، بنابراين مطلع ساختن آنها در مورد اينکه در انتظار چه چيزي باشند، از اهميت زيادي برخوردار است. بهترين شيوه در تجويز داروهاي ضد روان پريشي اين است که با مقدار کم شروع شوند و براي رسيدن به نتايج مطلوب و کنترل مناسب نشانه هاي بيماري به تدريج مقدار آنها افزايش يابد. داروهاي ديگر نظير بنزتروپين، بي پريدين، تري هگزي فنيديل و پروپرانول نيز ممکن است براي به حداقل رساندن يا برطرف نمودن آثار جانبي مصرف شوند. وقتي که پنداره ها يا هذيان هاي پارانوئيدي فروکش نمودن، مي توان ميزان داروهاي ضد روان پريشي را کاهش داد، اين کار به تخفيف يا برطرف شدن عوارض جانبي ناشي از داروها منجر مي شود. لازم به يادآوري است که تجويز داروها و مصرف آن بايد با نظارت روان پزشک صورت گيرد.

آيا روان درماني مؤثر است؟
 

اگر اختلال پارانوئيدي در حد خفيفي باشد و بيمار خود تشخيص دهد که براي برخي از مشکلاتش به کمک نيازمند است، در اين صورت روان درماني مي تواند، مفيد باشد. روان درماني انواع مختلفي دارد و يکي از آنها که براي بيماران پارانوئيدي بيشتر مفيد است، روان درماني حمايتي است. به کمک روان درماني حمايتي بيمار تشويق مي شود تا جنبه سالم شخصيت خويش را رشد دهد، واکنش هاي خود را نسبت به استرس بشناسد و سازگار شدن با افراد پيرامونش را ياد بگيرد. مشاوره حمايتي زناشويي نيز ممکن است مفيد باشد، به ويژه در صورتي که بيمار نسبت به همسرش بدبين است. گرچه ممکن است روان درماني براي برخي از بيماران پارانوئيدي مفيد باشد، ولي پذيرش اين موضوع که رفتار آنها بر روي ديگران تأثير منفي مي گذارد، براي عده اي از بيماران دشوار است. بنابراين، بسياري از آنها از توانايي لازم براي قبول مسئوليت اعمال خود برخوردار نيستند. در نتيجه، ممکن است در صورت احساس سرزنش و زير سؤال رفتن از سوي درمانگر روان درماني را متوقف کنند.

اگر لازم شد بيمار بستري شود، بايد چه مواردي را رعايت کنيم؟
 

معمولاً درمان شخصي که از اختلال پارانوئيدي رنج مي برند، مشکل است حتي اگر با بستري شدن در بيمارستان موافق باشد. بيمارستان ها معمولاً براي اکثر مردم مکان نامطلوبي به شمار مي روند. ولي براي بيمار مبتلا به پارانويا چنين مکاني به عنوان مکاني پر از وحشت و شکنجه تلقي مي شود. به علاوه بيمار نسبت به آزمون هاي مختلف يا شيوه هاي درماني بدبين است و حتي ممکن است به صورت کلامي يا جسماني با کارکنان بخش بد رفتاري کند و اصرار کند هر چه زودتر او را از بيمارستان مرخص کنند. همراه با تجويز دارو، لازم است کارکنان بيمارستان براي بيمار وقت بگذارند و دلايل انجام آزمون ها و اقدامات گوناگون را براي او توضيح دهند. (البته تا حدي که براي او قابل درک باشد). اين موضوع زماني که قرار است بيمار جراحي شود و يا شوک بگيرد از اهميت خاصي برخوردار است. گرچه گاهي اوقات ممکن است کنجکاوي بيمار بي دليل به نظر برسد اما لازم است براي کنترل نگراني وي به سؤالاتش پاسخ داده شود در غير اين صورت اضطراب او تشديد خواهد يافت. در بيشتر بيمارستان ها مددکار اجتماعي و روان شناس باليني حضور دارند به طوري که خانواده ها به راحتي مي توانند با آنها مشاوره کنند و اطلاعات ضروري را در رابطه با چگونگي و نحوه پيدايش بيماري، سير تکاملي آن و استرس هاي محيطي تأثيرگذار در بروز بيماري از آنها دريافت کنند. زيرا وقتي بيمار در مرحله حاد بيماري قرار دارد، بيش از اندازه هراسان، فراموشکار و آشفته است و نمي تواند گزارش دقيقي از وضعيت خويش ارائه دهد. در اين شرايط اطلاعات ارائه شده توسط خانواده، هم براي ارزيابي و هم براي درمان بيماري ضروري مي باشد. زماني که بيمار در بيمارستان بستري مي شود، روان شناس باليني، مددکاراجتماعي و يا روان پرستار در دسترس خانواده ها هستند و مي توانند در رابطه با اينکه چطور مي توانند با بيمار ارتباط برقرار کنند، به آنها مشاوره بدهند. از طرفي پس از ترخيص بيمار از بيمارستان براي کمک به سازگارتر شدن هر چه بيشتر خانواده ها با مشکلات احتمالي او در خانه، ممکن است انجام روان درماني و مشاوره حمايتي به صورت خانوادگي يا زناشويي لازم باشد.
منبع: نشريه راه زندگي-ش288