بررسی عوامل مؤثر در جذب دانش آموزان دختر به نمازجماعت

قرآن کریم تمام موجودات عالم را دعوت برای تسبیح و عبادت در مقابل خالق خود می‌کند و آیات فراوانی در مورد مفهوم، محتوا، نقش پرستش و عبادت و نماز سخن به میان می‌آورد.

پرستش نوعی رابطه خاضعانه و ستایش‌گرایانه و سپاس‌گزارانه است که انسان با خدای خود برقرار می‌کند. این نوع رابطه را انسان تنها با خدای خود می‌تواند برقرارکند و تنها در برابر خداوند صادق است.
پرستش نشان دهنده امکان و یک میل در انسان است، امکان بیرون رفتن از مرز امور مادی و میل به افق بالاتر و وسیع تر، چنین میلی وچنین عشقی از مختصات انسانی است. تسبیح به معنای منزه دانستن است.

وقتی می‌گوییم «سبحان الله» معنایش این است که عبادت سر لوحه تمام انبیاء الهی و ائمه اطهار (علیهم السلام) و اولیاء خدا بوده و از این طریق به عالی‌ترین رتبه و مقام بندگی می‌رسند.

هدف اصلی از عبادت، راه یافتن به جوار آن کمال مطلق و هستی بی پایان و انعکاس پرتویی از صفات کمال و جمال او در درون جان است که نتیجه‌اش، فاصله گرفتن از هوی و هوس‌ها و روی آوردن به خودسازی و تهذیب نفس است.

نماز رمز پیوند خلق با خالق است و ارتباط مستمر آنها را با خدا تضمین می‌کند. نماز طبیب انسان است و سلامتی انسان را تضمین می‌کند. همان‌طور که، ورزش برای سلامتی انسان مفید است، آب تصفیه شده برای هر خانه‌ای ضروری است. نماز هم برای سلامتی روح انسان است.

نماز واقعی پیوند انسان را با خدا چنان محکم می‌کند که در برابر هر کار و هر برنامه او را حاضر و ناظر و مراقب اعمال خویش می‌بیند. براستی چرا نماز از میان اعمال و عبادات دین، به عنوان یاد خداوند و عمود دین معرفی و توصیه شده است؟

و اندازه ثواب این فریضه به هنگام برپایی با جماعت خارج از تصور انسان است. پیامبر اکرم فرمودند:

«اگر تعداد نمازگزاران صفوف جماعت از ده نفر فراتر رود، پاداش هر رکعت آن آن قدر زیاد می‌گردد که حتی اگر تمام آسمان‌ها کاغذ شود و دریاها مرکب و همه درختان قلم گردند و همه فرشتگان مأمور نوشتن آن، نمی‌توان پاداش آن را ثبت نمود و پاداش آن فقط در خور محاسبه ذات بیکران الهی است.»

در حدیث دیگر، آن حضرت فرمودند: «هر کس مقید به حضور در نماز جماعت تحت هر شرایطی باشد، از پل صراط همچون برق عبور می‌کند و به بهشت نایل می‌گردد.»

نماز جماعت از یک وسیله میان عبد و معبود فراتر می‌رود و جنبه اجتماعی و سیاسی و تحزب و تشکل به خود می‌گیرد. افزون بر این، نماز دسته جمعی، به لحاظ روح جمعی حاکم بر فضای نماز، امواج معنویت بهتر و بیشتری را می‌توان در آن مشاهده کرد.

در چنین وضعی روح نیایشگر در همراهی با ارواح دیگر نیایش‌گران قدرت صعود بیشتری بدست می‌آورد.
 

بررسی عوامل مؤثر در جذب دانش آموزان دختر به نمازجماعت

فرضیه‌های تحقیق:
1. تبلیغات درگرایش به نماز جماعت در مدارس تاثیر مثبت دارد.

2. امکانات نمازخانه مدارس در گرایش دانش آموزان به نماز جماعت مؤثر است .

3. گرایشات مذهبی پدر و مادر، در اهمیت دادن دانش آموزان به نماز جماعت مدارس مؤثر است.
4. میزان آگاهی دانش آموزان از فوائد شرکت در نماز جماعت، در گرایش آنان به نماز جماعت مدارس تأثیر مثبت دارد.

5. بین حضور دانش آموزان در جلسات مذهبی و گرایش به نماز جماعت مدرسه رابطه وجود دارد.
6 . تشویق در شرکت دانش آموز در نماز جماعت مدرسه مؤثر هستند.

7. شخصیت امام جماعت و نوع ارتباط او با دانش آموزان در شرکت آنان در نماز جماعت تأثیر دارد.
8. مشارکت دادن دانش آموزان در مسؤلیت برگزاری نماز جماعت، در افزایش علاقه آنان به شرکت در نماز جماعت مدرسه مؤثر است.

9. حضور مدیر، معاونان,دبیران واولیای دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه، می‌تواند بر شرکت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه مؤثر باشد.

روش پژوهش, جامعه‌آماری و شیوه نمونه گیری
 

روش پژوهش در این تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری شامل کل دانش آموزان دختر مدارس راهنمایی آموزش و پرورش قم می‌باشد که تعداد180 نفر از آنان به صورت تصادفی خوشه‌ای و طبقه‌ای، به عنوان نمونه انتخاب شدند.

سپس، از هر کدام، تعداد 60 نفر به نسبت تعداد فراگیران پایه‌های اول، دوم، و سوم مطابق روش تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند.

برای جمع آوری داده‌ها, پرسش‌نامه‌ای حاوی 21 سؤال بسته پاسخ به شیوه طیف لیکرت و دو سؤال باز پاسخ، استفاده شد که برای توزیع پرسش‌نامه‌ها و جمع‌آوری اطلاعات پژوهشگران شخصاً در مدارس حاضر شده و پس از توجیه دانش‌آموزان، به جمع آوری اطلاعات پرداختند.

برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از روش‌های آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است. در جدول زیر اسامی مدارس و تعداد فراگیران به همراه حجم نمونه انتخاب شده آمده است.

نام مدرسه راهنمایی کل دانش آموزان تعداد نمونه
1-حضرت آمنه(س) 500 60
2-شهیدین پورمحمدی 2 370 60
3-نرجس 541 60

ادبیات یا پیشینه تحقیق جذب دانش آموزان دختر

الف) پیشینه نظری
یکی از پایه‌های اصلی و اساسی دین نماز است. نماز معیار سنجش ایمان افراد و ملاک شناخت پرهیزکاران است. نماز پرچم برافراشته دین و نمازگزاران، امان یافته‌گان سایه الهی آن هستند.

نماز بزرگترین عبادت و برترین تکلیف است. در روایت آمده است که، شخصی نزد امام صادق (ع) ازدیگری تعریف کرد.پس از تعریف و ستایش، حضرت پرسید:«نمازش چگونه است؟، در انجام این وظیفه مهم چقدر می‌کوشد؟

همه آن نیکی‌ها بسته به مقدار اهمیتی است که او برای نماز قائل است.» در راه بر پاداشتن این زمینه الهی هر چه تلاش شود زیاد نیست، بلکه تلاش اندیشمندان اسلام و دلسوختگان مکتب حق و حتی پیکار مجاهدان صحنه نبرد با باطل در راه برپایی این عبارت بزرگ بوده است.

بنابراین، توجه دادن نسل جوان به اهمیت نماز، تشویق،ترغیب، راهنمایی و یاری آن عزیزان، وظیفه همه علاقمندان به فردای سعادتمندانه جامعه اسلامی است.
 

تاریخچه نماز
همواره در طول تاریخ، نیایش و نماز سرلوحه آیین‌های ریشه‌دار و عمیق در زندگی انسان‌ها بوده است. با این که نیایش جنبه عمومی و فراگیر داشته، با این حال صورت و کیفیت و اوصاف آن در همه جا یکسان نبوده است.

ولی یک امر در همه عبادت‌ها مشترک است و آن اعتقاد به مخاطبی برتر از بشریت که نیایشگر با او سخن می‌گوید و برای نیازش، دست به دامان او می‌زند.

بررسی و مطالعه تاریخ آفرینش انسان، نمایشگر این حقیقت است که همزمان با آفرینش و پیدایش انسان، نیایش و نماز نیز تولد یافته است.

ازاین رو، همیشه در ضمیر ناخود آگاه و فطرت خداجوی انسان، به یک کانون معنوی و روحانی معتقد و متصل شده و در برابر آن منبع نور وقدرت به نیایش دست زد.

ماکس مولر خاورشناس آلمانی و استاد دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «اسلاف و گذشتگان ما از آن زمان به درگاه خداوند سر فرود آورده بودند که، حتی برای خدا هم نتوانسته بودند نامی بگذارند.»

در رابطه با سابقه تاریخی نماز در روایتی می‌خوانیم:«هی اَخُر وصایا النبیاء» از این روایت می‌توان فهمید که تمامی یک‌صد و بیست و چهار پیامبر الهی با نماز مأنوس و سفارش کننده به آن بوده‌اند.
 

نماز در آینه قرآن
در قرآن مجید آیات متعددی درباره نماز وجود دارد که نمایانگر اهمیت و ارزش خاص و جایگاه رفیع این عبادت مهم در پیشگاه خداوند است.

آیات مربوط به نماز، هر کدام پیام خاصی دارد: بعضی از آنها به اهمیت بعد معنوی و ملکوتی نماز پرداخته و برخی، آن را مایه آرامش دل‌ها قرار داده و تعدادی نماز را عامل باز دارنده از زشتی و پلیدی معرفی نموده است .

و بخشی دیگر نیز به بررسی نماز در ادیان گذشته و همراهی نماز با عبادات دیگر از قبیل حج، جهاد، زکات و عدالت اجتماعی پرداخته اند.

نکته مهم درآیات قرآن، درباره نماز، سرتاریخی این عبادت است که، از زمان انبیاء گذشته تا به حال ادامه داشته است و انسان هر وقت با دقت و تفکر به آن پرداخت بیشتر به ارزش و اهمیت آن پی برده است.

از دوران حضرت ابراهیم (ع)، که از خدا می‌خواهد دودمانش را از نمازگزاران قرار دهد. همچنین حضرت لقمان(ع)، که فرزندش را به اقامه نماز توصیه می‌کند .

تا آنچه را که در دوران جنگ تحمیلی مشاهده کردیم که نماز اساس پایداری، استقامت، اطمینان خاطر و آرامش دل‌های رزمندگان در مبارزه نابرابر بین اسلام و کفر واقع شده بود.

اگر بخواهیم زندگی حکیمانه و با آرامش و اطمینان معنوی و دور از وسوسه شیطانی و گرفتاری‌های روزمره را برای بشر امروزی تعریف کنیم، تنها باید از قرآن کمک گرفت. آنجا که می فرماید:«واستعینوا بالصبر و الصلاة» به وسیله صبر و نماز کمک و یاری بجویید.
 

1. نماز جزو برنامه‌های حکومت اسلامی؛ یاران خدا کسانی هستند که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم نماز را برپا می‌دارند و زکات را ادا می‌کنند و امر بامعروف و نهی از منکر می‌نمایند و پایان همه امور از آن خداست(حج :41)

2.نماز بازدارنده از فحشاو منکرات؛ نماز بر پا دارید؛ زیرا نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسند باز می‌دارد و یاد خدا بسیار بزرگ‌تر است.(عنکبوت: 45)

3 . اهداف شیطان ازبازداشتن نماز؛ شیطان می‌خواهد در بین شما به وسیله شراب و قمار، دشمنی ایجاد کند و شما را ازذکر خداونماز باز دارد آیا (با این همه زیان و فساد و نهی اکید) خودداری خواهید کرد. (مائد: 91)

4. نماز خصلت مؤمنان؛ مردان و زنان با ایمان یار و یاور یکدیگرند، امر به معروف ونهی از منکر می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند. (توبه: 71)

5. نماز وسیله محو گناهان؛ نماز بگذار در آغاز و انجام روز و ساعاتی از شب، زیرا نیکی‌ها، بدی‌ها را از میان می‌برند، این تذکری است برای آنها که اهل تذکرند. (هود: 114)

6. نماز کارخانه انسان‌سازی؛ انسان حریص و کم طاقت آفریده شده، هنگامی که بدی به او رسد بی‌تابی می‌کند و هنگامی که خوبی به او برسد، مانع دیگران می شود، مگر نمازگزاران (معراج:19 الی22)

7.نماز موهبتی الهی؛ انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز را به آنها وحی کردیم (انبیاء:72)

8. یاد خدا مایه آرامش دل‌ها؛ آگاه باشید تنها با یاد خدا، دل‌ها آرامش می‌یابد. (رعد:28)

9. نماز شرط برادری و اخوت اسلامی؛ هرگاه توبه کنند و نماز را برپا دارند و زکات را بپردازند، برادر دینی شما هستند (توبه:11)

10. نماز بهترین نوع شکرگزاری؛ به شکرانه اعطایای ما نماز بر پا دارد. (کوثر: 1الی2)

11. وظایف والدین در آموزش نماز؛ اهل خود را به خواندن نماز امر کن و بر ادای آن شکیبا باش.( طه: 132)

12.نماز و یاد خدا؛ نماز را برای یاد من به پا دارید. (طه: 14)

13. اوصاف مصلحان؛ و آنهایی که به کتاب ( خدا) تمسک جویند و نماز را بر پادارند( پاداش بزرگی خواهند داشت زیرا) ما پاداش مصلحان را ضایع نخواهیم کرد. (اعراف:170)

14. نماز و رستگاری؛ مؤمنان رستگار شدند، آنهایی که در نمازشان با خشوع هستند. (مؤمنون: 1الی 2)

15. نماز یکی از نشانه‌های ایمان؛ به بندگان من که ایمان آورده‌اند بگو: نماز را بر پا دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم، در پنهان و آشکار انفاق کنند. (ابراهیم:31)

16. برپا داشتن نماز یکی از برنامه‌های اولوالالباب؛ آنان در طلب رضای خدا راه صبر پیش می‌گیرند، نماز برپا می‌دارند. (رعد:22)

17. نماز سبب رستگاری؛ مسلماً رستگارمی‌شود، کسی که خود را تزکیه کند و نام پروردگارش را به یاد آورد و نماز بخواند. (اعلی: 14الی 15)

18.نماز یکی از اصول نیکی‌هاست؛ بلکه نیکی(نیکوکار) کسانی هستند که به خدا، روز رستاخیز، فرشتگان، کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورده‌اند و نماز برپا می‌دارند. (بقره:17)
 

نماز در آینه احادیث.
امام صادق علیه‌السّلام در مورد آموزش نماز به کودکان می‌فرماید:« وقتی کودک سه ساله‌ شد به او امر کن ۷ بار لا اله الا الله بگوید.
و وقتی که به سن سه سال و هفت ماه و بیست روز برسد باید به او یاد دهید که هفت بار «محمّد رسول الله » بگوید.

و در چهار سالگی هفت مرتبه «صلّی الله علیه و آله» را تکرار کند و در ۵ سالگی اگر کودک راست و چپ خود را تشخیص داد او را در برابر قبله قرار داده و به او سجده نمودن را بیاموزید...

و وقتی به ۷ سالگی رسید او را به نماز خواندن فرا خوانید.[۱]از این روایت دو نکته تربیتی را در مورد آموزش نماز به کودکان، می‌توان استفاده نمود:

۱. تربیت دینی کودکان از همان سال‌های نخست زندگی باید آغاز گردد. ۲. آموزش نماز و تشویق کودکان به مسایل دینی باید به‌صورت گام به‌گام[۲]

 و بر اساس سن و اقتضای ظرفیت وجودی آن‌ها صورت پذیرد.[۳] علاقه‌مند نمودن دانش‌آموزان به نماز جماعت نیز باید به‌صورت گام‌به‌گام و با رعایت اصول تربیتی خاص انجام شود.

ابتدا باید روحیه مذهبی را در کودکان ایجاد کرد، در آن صورت با انگیزه و علاقه تمام به برنامه‌های عبادی از جمله نماز جماعت شرکت خواهند نمود.

بدون ایجاد انگیزه و روحیه مذهبی هیچ عاملی کودکان را به نماز جماعت علاقه‌مند نخواهد کرد.

گفته پیشوایان دین نور است. پرده از جهل، خرافه پرستی و اوهام برمی دارد و آدمی را با حقیقت خالص و ناب آشنا می‌سازد.

اولین فریضه، که پیامبر(ص) برای امت آورد نماز بود و آخرین فریضه‌ای که تا هنگام مرگ ساقط نمی‌گردد و مکلف موظف است که آن را به هر نحو ممکن به جا آورد نماز است.

اولین سؤالی که پس از مرگ از مسلمان می‌پرسند نماز است، که اگر قبول درگاه عالم شود، عبادت‌های دیگر هم قبول و اگر پذیرفته نشود اعمال دیگر هم قبول نمی گردد.

نماز بهترین طریق سیر و سلوک تقرب الی الله است، امام رضا (ع) فرمود: «نماز وسیله تقرب انسان پرهیزکار است.» نماز برتر از همه عبادات، منعکس کننده تمام واقعیات، منبع برکات و کلید گشاینده کل مشکلات است.

شستشو دهنده وسوسه‌های شیطانی از قلب و نور و روح عارفان و خالصان است. نماز بهترین شعار انبیاء و ائمه اطهار(ع) است که در راه همین امر مهم قیام کردند و به شهادت رسیدند .

امام علی (ع) در محراب عبادت به لقاء الله رسیدند و امام حسین(ع) در ظهر عاشورا در برابر تیرهای دشمن نماز را رها نکرد.
 

اهمیت و فضیلت نماز
1. امام علی (ع): نماز وسیله تقرب به خدا؛«نماز خواندن وسیله نزدیکی به خداست برای هر شخص پرهیزکار» 2. رسول اکرم(ص): «کسی که بر نمازهای پنج‌گانه محافظت و مراقبت نماید، این نمازها برای او در قیامت نور و وسیله نجات او خواهد بود.»
 

3. امام صادق(ع): نماز ملاک قبولی اعمال: «نخستین چیزی که از بنده حسابرسی می‌شود نماز است، پس اگر نماز پذیرفته شد، سایر اعمال نیز پذیرفته می‌شود. چناچنه نمازش رد شود، سایر اعمال هم قبول نخواهد شد.»

4. رسول اکرم(ص):سبک شمردن نماز؛«کسی که نماز را سبک شمارد از من نیست. به خدا سوگند که بر حوض (کوثر) در قیامت مرا ملاقات نخواهد کرد.»

5. علی(ع): نماز دژ محکم؛ «نماز قلعه و دژ محکمی است که نماز گزار را از حملات شیطان نگاه می دارد.»
6. علی(ع): نماز و باران رحمت؛ «نماز رحمت الهی را نازل می‌کند.»

7. امام علی (ع): نماز رحمت الهی؛ «اگر نماز گزار بداند که چقدر از رحمت(خداوند تعالی ) او را گرفته است، سرش را از سجده برندارد.»
8. رسول گرامی اسلام(ص): نماز ستون دین؛ «نماز پایه و ستون دین شما است.»

9. رسول اکرم (ص): نماز روش پیامبران ؛ «نماز از آداب دین است و آن مایه خشنودی خدا و راه و روش پیامبران الهی است.»
10. امام رضا (ع): نماز وسیله ارتقاء؛ « نماز وسیله ارتقاء و بالا رفتن انسان های مؤمن است.»
 

آثار تربیتی نماز:
انسان حریص و کم طاقت آفریده شده است؛ هنگامی که بدی به او رسد، بی‌تابی کند و هنگامی که خوبی به او رسد، مانع دیگران می‌شود مگر نمازگزاران، آنها که نمازها را مرتباً به جای می آورند. ( معارج: 24-20)

از جمله عوامل تربیت دینی، عبادت است. از نظر قرآن، عبادت درست و واقعی و جامع الشرایط، عبادتی که روح آن توجه به خدا و استغفار و استمداد و استعانت از خداوند است، بزرگترین عامل تربیت است. برحی آثار تربیتی و فلسفه وجوب نماز، عبارتند از:
 

1. خودسازی: انسان ساخته عمل خودش است، انسان ساخته خود انسان است. هر گونه عمل کند، همان‌گونه ساخته می‌شود. نماز انسان را می‌سازد؛ زیرا قرآن می‌فرماید: «از صبر و نماز استمداد و کمک و نیرو بگیرید.» (بقره: 153)

2. نظافت: روح عبادت ارتباط و پیوند بنده با خداست. اما اسلام به عبادت شکل داده و به شکل هم اهمیت داده و در آن یک سلسله برنامه‌های تربیتی را در لباس عبادت وارد کرده است.

زیرا عبادت هم یک اثر تربیتی دارد. غسل و وضو و دائم الوضو بودن نوعی عبادت است و آثار تربیتی دارد. امام صادق(ع) می‌فرمایند:

«وضو نور است و وضوی بعد از وضو نور علی نور است.» اگر کسی وضو تجدید کند، مثل این است که خداوند بدون استغفار گناه او را بخشیده باشد و یا در جایی دیگر می‌فرمایند:«طهارت در پی طهارت موجب ثبت حسنات دهگانه در پرونده اعمال انسان می شود.»

3. رعایت حقوق دیگران: از نظر اسلام، جایی که در آن نماز ‌خوانده می‌شود، آبی که با آن وضو می‌گیرند، حتی محلی که در آن آب وضوی ریخته می‌شود، لباسی که با آن نماز می‌خوانند، تمام چیزهایی که برای این عمل در ارتباط است.

باید مباح باشد؛ مباح یعنی اینکه نباید حرام باشد. اگر یک نخ غصبی هم در لباس باشد، این عبادت پذیرفته نیست. باید خدا را پرستش کرد، وحقوق دیگران را هم باید محترم شمرد. اسلام پرستشی را که در آن حقوق اجتماعی محترم نباشد، قبول ندارد.

4. انضباط و وقت‌شناسی: عبادت یک وقت مشخص و معینی دارد. دقیقه‌اش هم حساب می‌شود. نمازهای روزانه، اوقات خاص و باید زمان خاصی نوشته شود. انضباط و وقت شناسی روح نماز است. از نظر خدا این وقت و آن وقت فرق نمی‌کند، ولی نمازگزار این گونه باید تربیت شود.

5. وحدت جهت: با اینکه قرآن تصریح می‌کند که به هر طرف بایستید، فرق نمی‌کند:«ولله المشرق و المغرب فاینما تولوا فثم وجه الله » ( بقره: 115).

از نظر واقعیت عبادت، رو به مشرق یا مغرب، شمال یا جنوب، رو به هر طرف که بایستیم فرق نمی‌کند؛ یعنی این گونه نیست که اگر رو به کعبه بایستیم، با خدا مواجه هستیم .

ولی اگر رو به کعبه نایستیم، با خدا مواجه نیستیم! ولی در عین حال، اسلام به خاطر یک مصلحت تربیتی ـ اجتماعی، که با روح عبادت ارتباط ندارد؛ یعنی روح عبادت متوقف برآن نیست،

چنین استفاده‌ای تربیتی می‌کند و می‌گوید به جای اینکه نمازی که می‌خوانی به هر طرف که هر که می‌خواهی باشد، همه مردم رو به یک نقطه معین بایستند تا افراد بفهمند که باید یک جهت داشتن و روبه یک مسیر بودن در نماز لازم است.

6. تمرین نفس: یکی از مهمترین خصوصیات شکلی که اسلام به عبادت داده، مسئله تمرین نفس در هنگام عبادت است. در تمام مدت نماز، خوردن و آشامیدن ممنوع است.

خندیدن، گریستن برای غیرخدا، تمایل به چپ و راست، نگاه کردن به اطراف ‌و... نماز را باطل می‌کند. این یک حالت انضباط جسمی و روحی است.

جسمی مانند اینکه در حال نماز به چپ و راست یا پشت سر نگاه نکنید، از نظر روحی هم نباید اسیر احساسات شوید. نماز را با آرامش بخوانی هم روحت آرام می‌شود و هم جسمت.

7. تعظیم خدا و تحقیر غیرخدا: نسان کیست که در مقابل یک جریانی که قرار می‌گیرد، مرغوب می‌شود؟ انسان ترس دارد، در مقابل یک کوه عظیم که قرار می‌گیرد و یا بالای کوه می‌رود و پایین را نگاه می‌کند، ترس همه وجود او را می‌گیرد.

درمقابل دریا می‌ترسد، وقتی صاحب قدرت و یا هیبتی را می‌بیند، خود را می‌بازد، چرا؟ زیرا مرعوب عظمت او می‌شود. این برای بشر طبیعی است. اما گویند «الله اکبر»، هرگز عظمت هیچ کس و هیچ چیز او را مرعوب نمی‌کند.

زیرا «الله اکبر» بزرگ‌تر از هر چیز و بلکه بزرگ‌تر از هر توصیف ذات اقدس الهی است؛ یعنی من خدا را به عظمت می‌شناسم. وقتی خدا را به عظمت می‌شناسم، همه چیز در مقابل من حقیراست.

کلمه «الله اکبر» به انسان شخصیت می‌دهد و روح انسان را بزرگ می‌کند. علی(ع) می‌فرماید: «عظم الخالق فی انفسهم فصضر ما فی اعینهم.» یعنی خدا به عظمت در روح اهل حق جلوه کرده است. لذا غیرخدا هر چه هست، در نظرشان کوچک است.

8. زدودن گناه: از نظر تعلیمات اسلامی، هر گناه اثری تاریک کننده و کدورت آور بردل آدمی باقی می‌گذارد و در نتیجه، میل و رغبت به کارهای نیک و خدایی کاهش می‌یابد، رغبت به گناهان افزایش می‌یابد.

متقابلاً عبادت و بندگی و در یاد خدا بودن، وجدان مذهبی انسان را پرورش می‌دهد. میل و رغبت به کار نیک را افزون می‌کند و از میل و رغبت به شر و فساد و گناه می‌کاهد.


یعنی تیرگی‌های ناشی از گناهان را از بین می‌برد و میل به خیر و نیکی را جایگزین آن می‌سازد. حضرت علی(ع)می‌فرمایند: «نماز گناهان را مانند برگ درخت می ریزد و گردن‌ها را از ریسمان گناه آزاد می‌سازد.

پیامبر خدا نماز را به سرچشمه آب گرم که بر در خانه شخص باشد و روزی پنج نوبت خود را درآن شستشو دهد تشبیه فرمودند، آیا با چنین شستشوها چیزی از آلودگی به بدن باقی می‌ماند.
 

اهمیت نماز جماعت
در باب نمازجماعت و اهمیت آن، احادیث فراوانی از پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) نقل شده است. مضمون احادیث این است که، اگر شخصی بدون دلیل نماز جماعت را ترک کرده با او همنشینی، معاشرت و داد و ستد نکنید و با او پیوند ازدواج نیز برقرار نکنید.

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: کسی که نمازهای پنجگانه را به جماعت بگزارد، هر خیرو نیکی را به او گمان ببرید.
 

امام صادق(ع) فرمودند: مسلمانی که نمازهای صبح و عشا را به جماعت بخواند، در پناه خداوند عزوجل است، کسی که به چنین شخصی ستم روا دارد، به خدا ستم کرده است و کسی که او را کوچک شمارد خدا را کوچک شمرده است.
 

آثار نماز جماعت
1. آثار معنوی : بزرگ‌ترین اثر معنوی نماز جماعت، همان پاداش‌های الهی است. روایت شده که شبی علی(ع) تا سحر به عبادت مشغول بود و چون صبح شد، نماز صبح را به تنهایی خواند.

رسول خدا که آن حضرت را در جماعت صبح ندید، به خانه او رفت. حضرت فاطمه(س) از شب زنده داری علی(ع) و عذر او از نیامدن به مسجد سخن گفت. پیامبر فرمود: پاداشی که به خاطر شرکت نکردن در نماز جماعت صبح از دست علی(ع) رفت، بیش ازپاداش عبادت تمام شب است.

 

2. آثار اجتماعی: نمازجماعت مقدمه، وحدت صفوف و نزدیکی دل‌ها و تقویت کننده روحی برادری است. نوعی حضور و غیاب بی‌تشریفات و بهترین راه شناسایی افراد است.

نماز جماعت بهترین، بیشترین، پاک‌ترین و کم‌خرج‌ترین اجتماعات دنیاست و نوعی دید و بازدید مجانی و آگاهی از مشکلات و نیازهای یکدیگر و زمینه‌ساز تعاون اجتماعی بین آحاد مسلمین است.

3. آثار سیاسی: نماز جماعت نشان دهنده قدرت مسلمانان و الفت دله‌ا و انسجام بخش صفوف است. تفرقه‌ها را می‌زداید، بیم در دل دشمنان می‌افکند، منافقان را مأیوس می‌سازد، خار چشم بدخواهان است. نماز جماعت نمایش حضور در صحنه و پیوند امام و امت است.

4. آثار اخلاقی، تربیتی: در نماز جماعت، افراد در یک صف قرار می‌گیرند و امتیازات موهوم صنفی، نژادی، زبانی، مالی و ... کنار می‌رود و صفا و صمیمت و نوع دوستی در دل‌ها زنده می‌شود و مؤمنان با یکدیگر در صف عبادت احساس دلگرمی و قدرت و امید می‌کنند.

نماز جماعت عامل نظم و انضباط، صف‌بندی و وقت شناسی است. روحیه فردگرایی و انزوا و گوشه‌گیری را از بین می‌برد و نوعی مبارزه با غرور و خود خواهی را در بردارد.

نماز جماعت وحدت در گفتار، جهت، هدف امام را می‌آموزد و از آنجا که باید پرهیزکارترین و لایق‌ترین اشخاص به امامت نماز بایستند، نوعی آموزش و الهام دهنده علم و تقوی و عدالت است.

نماز جماعت کینه‌ها و کدورت‌ها و سوء ظن ها را از میان می‌برد و سطح دانش و عبودیت و خضوع را در جامعه اهل نماز افزایش می‌دهد.
 

پیشینه تحقیق
در تحقیقی که مرکز تحقیقات معلمان آموزش وپرورش با موضوع عوامل مؤثر در جذب بیشتر دانش آموزان به نماز جماعت مدارس انجام داده‌اند، برخی نتایج آن به شرح زیر است:

- بین ارتباط انسانی اولیاء مدارس در جریان نماز در گرایش دانش آموزان به نماز جماعت تفاوت معنی‌دار وجود دارد.

- بین رفتارهای مذهبی الگوهای اجتماعی وجلب دانش آموزان به نماز جماعت تفاوت معنی‌دار وجود دارد.

- جنسیت دانش‌آموزان در گرایشات مذهبی معنی‌دار نیست.

- بین تحصیلات والدین و گرایشات مذهبی تفاوت معنی‌داری وجود دارد.

کمالی (1371) در پژوهشی به نام بررسی علل وعوامل (مدرسه‌ای - خانوادگی) مؤثر بر گرایش دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی به نماز نتیجه گرفته است که :

1. بین میزان آشنایی دانش آموزان به احکام نماز یا اقامه نماز آنها رابطه وجود دارد.
2. بین میزان اهتمام والدین به نماز و اقامه نماز آنها رابطه وجود دارد.

3. بین میزان پایبندی اولیاء ومدرسه به نماز و اقامه نماز دانش آموزان رابطه وجود دارد.

بررسی عوامل مؤثر در جذب به نماز جماعت در مدارس شهر اصفهان

شعبانی (1373) بررسی عوامل مؤثر در جذب بیشتر دانش آموزان دبیرستانی به نماز جماعت در مدارس شهر اصفهان نشان داده است که:

1.اغلب افراد مورد پژوهش عواملی از قبیل عدم تناسب وقت نماز, تداخل نماز با سایر فعالیت‌ها وعدم ارتباط صمیمانه مسئولان و دبیران با دانش آموزان را از دلایل بی‌علاقگی به نماز دانسته اند.

2. بیش از70 درصد دانش آموزان اعتقاد داشتند که نماز در بهبود روابط انسانی و دوستی‌ها نقش اساسی دارد.

3. 76 درصد بیان داشته اند که نماز را از اولیاء خویش آموخته‌اند و مدرسه ومعلمان نقش کمتری در این زمینه داشته اند.
 

تجزیه و تحلیل اطلاعات:جذب دانش آموزان دختر به نمازجماعت
الف) تجزیه و تحلیل توصیفی

ـ از مجموع، 180نفر 2/22 درصد دانش آموزان پایه اول و 8/38 درصد پایه دوم و8/38 درصد پایه سوم بودند.

ـ اطلاعات به دست آمده مشخص می کند که تبلیغات مناسب و جذاب برای نماز جماعت، اثر خوبی بر جذب دانش آموزان به نماز جماعت مدرسه دارد؛ زیرا 5/76 دانش آموزان درصد بر تبلیغات مناسب تاکید کرده اند. بنابراین، برای جذب دانش آموزان باید تبلیغات صحیح انجام گرفته و ظرافت‌های لازم در تبلیغات در نظر گرفته شود تا نشاط را در دانش آموزان ایجاد کنند.

- دسترسی به کتاب‌های مربوط به نماز جماعت در کتابخانه مدرسه می‌تواند بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه مؤثر باشد.(50 درصد دانش آموزان موافق با این امر هستند.)

- آموزش آثار و فواید نماز بر شرکت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه نیز تأثیر دارد؛ (57 درصد دانش آموزان بر همین نکته تاکید کرده‌اند.)

- تشویق‌های معلمان مدرسه بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه نیز تأثیر دارد؛(73 درصد دانش آموزان موافق این مسئله بوده‌اند.)

- حضور مدیر، معاون و دبیران در نماز جماعت مدرسه تأثیر خوبی بر شرکت دانش آموزان دارد؛ زیرا 68 درصد دانش آموزان این گزینه را انتخاب کرده‌اند.

- نماز خانه مناسب در مدرسه بر حضور دانش آموزان تأثیر زیادی دارد. همچنین انتخاب ساعت مناسب برای نماز بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه تأثیر دارد.

زیرا 83 درصد دانش آموزان دانش آموزان بر مورد اول و 65 درصد بر مورد دوم تاکید داشته اند.

- امکانات نماز خانه از جمله روشنایی و نور نماز خانه و نیز سرویس های بهداشتی کافی و نظافت و زیبایی نماز خانه بر حضور دانش آموزان تا حدی تأثیر دارد.

زیرا به ترتیب 58 درصد دانش آموزان بر مورد اول و 60 درصد آنان بر مورد دوم و 81 درصد بر مورد سوم تاکید داشته اند.

- حضور منظم امام جماعت مدرسه و نیز شرکت والدین در نماز جماعت مساجد بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت تأثیر زیادی دارد؛ زیرا 85 درصد دانش آموزان بر گزینه اول و 41 درصد آنان بر گزینه دوم تاکید داشته اند.

- همچنین به ترتیب توصیه‌های والدین در رابطه با نماز جماعت به حضور دانش آموزان در نماز جماعت با 39 درصد فراوانی.
و تشویق‌های والدین بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه با 85 درصد فراوانی .

و میزان تاثیر شرکت دانش آموزان در مجالس مذهبی با حضورآنان در نماز جماعت با 72 درصد فراوانی.
و نیز مطالعه کتب جذاب در خور فهم دانش آموزان د ر سنین مختلف مربوط به نماز بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه با 63 درصد فراوانی تأثیر دارد.

- هماهنگی روحیه امام جماعت با روحیه دانش آموزان(61 درصد)؛دادن مسئولیت نماز جماعت به دانش آموزان (90 درصد).
خواندن نماز در مدرسه تا حدی دانش آموزان را به خواندن نماز در خانه تشویق می‌کند(64 درصد) از دیگر یافته های این تحقیق می باشد.
 

ب)تجزیه و تحلیل استنباطی داده‌ها جذب دانش آموزان دختر به نمازجماعت
برای رد یا پذیرش فرضیه‌ها بر اساس داده‌های جمع آوری شده، در خصوص مؤلفه‌های در نظر گرفته شده برای هر فرضیه، آزمون مجذور کای محاسبه گردید که در زیر حاصل برخی یافته‌ها آمده است:
 

ـ فرضیه1 (تبلیغات درگرایش به نماز جماعت در مدارس تاثیر مثبت دارد)؛ براساس آزمون مجذور کای با 99 درصد اطمینان تأیید ‌شد.
ـ فرضیه 2 ( امکانات نمازخانه مدارس در گرایش دانش آموزان به نماز جماعت مؤثر است)؛ براساس آزمون مجذور کای با 99 درصد اطمینان تأیید ‌شد.


- فرضیه 3 (گرایشات مذهبی پدر و مادر در اهمیت دادن دانش آموزان به نماز جماعت مدارس مؤثراست)؛
با 99 درصد اطمینان تأیید ‌شد.
- فرضیه 4(میزان آگاهی دانش آموزان از فواید شرکت در نماز جماعت درگرایش آنان به نماز جماعت مدارس تاثیر دارد(؛ با 99 درصد اطمینان فرضیه تحقیق تأیید ‌شد.

- فرضیه 5( بین حضور دانش آموزان در جلسات مذهبی و گرایش به نماز جماعت مدرسه رابطه وجود دارد)؛
با 99 درصد اطمینان فرضیه تحقیق تأیید ‌شد.

- فرضیه 6(تشویق در شرکت دانش آموز در نماز جماعت مدرسه مؤثرهستند)؛ با 99 درصد اطمینان فرضیه تأیید ‌شد.

- فرضیه 7 (شخصیت امام جماعت ونوع ارتباط او با دانش آموزان در شرکت آنان در نماز جماعت تاثیر دارد)؛ با 99 درصد اطمینان فرضیه تأیید ‌شد.

- فرضیه 8 (مشارکت دادن دانش آموزان درمسولیت برگزاری نمازجماعت در افزایش علاقه آنان به شرکت در نماز جماعت مدرسه موثر است)؛ با 99 درصد اطمینان فرضیه پژوهش تأیید ‌شد.

- فرضیه 9 (حضور مدیر، معاونین, دبیران واولیاء دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه، می‌تواند بر شرکت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه مؤثر باشد)؛ با 99 درصد اطمینان فرضیه تأیید ‌شد.
 

پیشنهادات جذب دانش آموزان دختر به نمازجماعت
1. توجه به علت‌ها: در رفع عارضه و اصلاح یک نابسامانی، باید از عوامل اصلی پیدایش نامسامانی وارد شد و به علت‌های اصلی توجه کنیم.

برای مشکل بی‌توجهی دانش‌آموزان به شرکت در نماز جماعت مدارس، باید علت‌ها را بررسی کرد. باید به جهل و غفلت، بی توجهی خانواده‌ها، دوستان و معاشران و... توجه جدی نمود.
 

2. حل تضادها و تعارض‌ها: برای اینکه دانش‌آموزان جذب نمازجماعت شوند، باید تضادها و تعارض‌هایی که دانش‌آموز در خانواده، جامعه و محیط مدرسه می‌بیند، به نحو مطلوبی حل شود.

وقتی دانش آموزی می‌بیند که والدین او بدون عذر نمازجماعت مسا جد را ترک می‌کنند، ولی توصیه به شرکت فرزندشان در جماعت می‌کنند، چه انتظاری است که فرزند در نمازجماعت مدرسه شرکت کند!

یا وقتی مدیر، معاون، مربی، ... در مدرسه، اهمیت نماز جماعت را بیان می‌کنند اما خود در نمازجماعت شرکت نمی‌کنند، دانش آموازن با یک تعارض آشکار روبه رو می‌شوند و به نماز جماعت به دید تصنعی نگاه می‌کنند و نسبت به نماز جماعت بی‌تفاوت می‌شود.

3. جهت دادن به عضویت در تشکیلات گروهی مذهبی: از جمله طرح‌هایی که می‌تواند در شرکت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه مفید باشد، جهت دهی افراد به عضویت در تشکیلات گروهی است که در مسیر عبادت و تقوی و نمازند؛ زیرا آنان تحت نفوذ گروهند و حتی اگر مؤمن به نماز جماعت هم نباشند، به سوی آن گرایش پیدا می‌کنند.

4. استفاده از حساسیت و شور و هیجان مذهبی در نوجوان و نشان دادن صحنه مهیج: بردن دانش آموزان درقالب اردو، مجالس و مراسمی که به نحوی با نماز ارتباط دارد و در آن صحنه‌های مهییج مذهبی وجود دارد، نماز جمعه،دعا و... در این زمینه مؤثر است.

5. حضور مسئولان در نماز جماعت مدرسه و تشویق دانش آموزان: مسئولان مربوط می‌توانند گاهی اوقات در نمازجماعت مدرسه شرکت کنند. این عمل موجب می‌شود که دانش آموزان اهمیت نماز جماعت را بفهمند و تشویق شوند.

6. به نظرمی‌رسد اگرمسئولان، اولیای مدرسه، انجمن اولیا و مربیان و والدین و افرادی که به واسطه موقعیت‌های علمی مذهبی، سیاسی، هنری و ورزشی در بین دانش آموزان از احترام ویژه‌ای برخوردار هستند، هر چند یکبار به طور متناوب در نماز جماعت مدرسه شرکت کنند، در انگیزش فراگیران به نماز بسیار مفید باشد.

7. مدیر مدرسه و همه کسانی که به نحوی در امور آموزشی و تربیتی دخیل هستند، با تشکیل جلسات متعدد درباره نحوه اجرای طرح براساس شرایط و مقتضیات اظهار نظر و تصمیم گیری کنند و به مناسبت‌های مختلف از افراد فوق الذکر جهت شرکت در نماز جماعت مدرسه دعوت به عمل آورند. به شرطی که شرکت آنها در نماز از هر گونه شائبه دور باشد.

8. برای ارزشیابی این طرح، که تا چه اندازه توانسته موفقیت لازم را به دست آورد و دانش آموزان را به نماز جماعت جذب کند، می‌توان از طریق مشاهده مستقیم طرح را ارزشیابی کرد.

راهکارهای تشویق و جذب دانش آموزان به نماز 
 ایجاد‌ احساس خوشایند‌ نسبت به نماز
اولین گام این است که تلاش کنیم نوجوان احساس خوشایند‌ی نسبت به نماز پید‌ا کند‌، زیرا اگر احساس خوبی به نماز د‌اشته باشد‌، خود‌ به د‌نبال کسب اطلاعات و شناخت بیشتر نسبت به آن برمی‌آید‌.

 به کارگیری شیوه‌های غیرمستقیم
از به کارگیری جبر و فشار برای انجام فریضه نماز اکید‌اً پرهیز کنیم . از روش‌هایی استفاد‌ه کنیم که مطابق رغبت‌ها و انگیزه‌های خود‌آگاهانه و د‌رونی د‌انش‌آموزان باشد‌.

 استفاد‌ه از الگوهای رفتاری
همانند‌سازی با الگوی محبوب امری طبیعی و فطری است، مشاهد‌ه والد‌ین، د‌وستان، نزد‌یکان، خویشان و د‌یگر الگوها د‌ر حین اقامه نماز با معنا، اثر خوشایند‌ی د‌ر جذب او به این فریضه مهم خواهد‌د‌اشت.

 بیان خاطره‌های زیبا د‌ر اهمیت و عظمت نماز
د‌ر مناسبت‌های مختلف از خاطرات زیبا و اثر بخش نماز که خود‌ تجربه کرد‌ه‌ایم و یا از د‌یگران شنید‌ه‌ و خواند‌ه‌ایم برای آنها نقل کنیم.

 توأم کرد‌ن نماز با تجارب خوشایند‌
با پاد‌اش و هد‌یه د‌اد‌ن بد‌ون اطلاع قبلی و احترام بیشتر به آنان بعد‌از اد‌ای نماز، خاطره‌ای خوش آن لحظات را برای آنان تثبیت کنیم.

 افزایش تجربه د‌ر خواند‌ن نماز
هیچ‌گاه اشتباه خواند‌ن نماز را به آنها گوشزد‌نکنیم ؛ بلکه ابتد‌ا انجام اشتباه را از آنها بپذیریم و سپس به مرور زمان د‌رصد‌د اصلاح آن برآییم؛ چرا که توجه به مثبت‌ها، اعتماد ‌به نفس و ارزشمند‌ی را د‌ر پی خواهد‌د‌اشت و با تشویق، قد‌رت عقل کود‌کان افزایش می‌یابد‌.

توجه به عوامل افزایش گیرایی و جاذبه‌های معنوی نماز
د‌ر عین رعایت ساد‌گی و زیبایی از عوامل محیطی برای افزایش جاذبه‌های نماز آنها استفاد‌ه کنیم. مثلاً:
ـ حضور با تبسم و شاد‌اب مربیان و معلمان ‌د‌ر هنگام اقامه نماز.
ـ تهیه چاد‌ر رنگی و زیبا برای د‌ختران از طریق خانواده و یا مدرسه ،برای اقامه نماز.
ـ استفاد‌ه از سجاد‌ه و جانماز برای اقامه نماز.
ـ استفاد‌ه از بوی خوش هنگام نماز.
ـ استفاد‌ه از رنگ‌های آرامش‌بخش د‌ر تهیه سجاد‌ه، چاد‌ر.

از میان این عوامل، عامل" الگوهای رفتاری" نقش بسیار مهمی در تشویق نوجوانان و دانش آموزان به نماز ایفا می کند.

سه ارتباط در جهت جذب دانش آموزان به نماز جماعت.
1- بین عوامل فیزیکی موجود در نمازخانه و جذب دانش آموزان به اقامه نماز جماعت مدرسه رابطه ای وجود دارد.

2- بین رابطه تعاملی فعال- نحوه برخورد و آموزش های لازم به دانش آموزان از طرف معلمان در جهت جذب آنها به اقامه نماز جماعت رابطه ای وجود دارد.

3- بین ارزشگذاری و اهمیت به برگزاری نماز از طرف مدیر و معاونین و جذب دانش آموزان به اقامه نماز جماعت رابطه ای وجود دارد.

نتیجه:
جهت جذب دانش آموزان دختر به نمازجماعت باید به موارد کلی زیر توجه .یژه داشته باشیم.
راههای ترغیب دانش آموزان به اقامهٔ نماز
1- تکریم و شخصیت دادن به دانش آموزان نوجوان
2- استقبال از نوجوانان و دانش آموزان
3- اصل مجاورت
4- تشویق و ترغیب
5- مسئولیت و تقسیم کار
6- اصول اعتقادی
7- تکریم و بزرگداشت نماز
8- از تحمیل و زور خودداری کنیم.
9- تخلق به اخلاق و اصول انسانی
10- تغییر در سازمان مساجد و نمازخانه ها

پی نوشت:
۱.  محمّد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۳، ص۱۱۴-۱۱۳.
۲. احمد رضا حیدری، خلاصه مقالات تبلیغ و تبلیغات، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۱، ص۷۸.
۳. مجید رشیدپور، آشنایی با تعلم و تربیت اسلامی، انجمن اولیا و مربیان، ۱۳۷۴.

منبع:
http://www.asemankafinet.ir/tag
namaz.namaz.ir
https://wikiporsesh.ir/
ارسال توسط کاربر محترم سایت :mohsenh