گياهان گوشتخوار وجود دارند!

هنگامي که درباره ي گياهان گوشتخوار فکر مي کنيد، نبايد تصور کنيد که اين گياه، يک تاک رونده ي عظيم الجثه است که مي تواند سگي را در ميان شاخ و برگ خود بفشارد يا گل غول پيکري است که يک جهانگرد بخت برگشته را مي بلعد!
گياهان گوشتخوار در واقع کوچک هستند و غذاي آن ها هم از حشرات کوچکي تشکيل مي شود. اين گياهان انواع بسيار متنوعي دارند که تنها سيزده گونه از آن ها در «مينه سوتا» ديده شده است. اما چرا يک گياه حشره مي خورد؟ مگر نه اين که گياهان مواد غذايي را از خاک دريافت مي کنند؟ پاسخ اين است که گياهان گوشتخوار در زمين هايي مانند مرداب ها يا لجنزارها رشد مي کنند که خاک آن از نظر مواد مغذي بسيار فقير است. اين گياهان براي دريافت نيتروژن و مواد مغذي ديگر به شکار حشرات و استفاده از مواد موجود در آن ها پرداخته و براي اين منظور تکامل يافته اند.
در اين مقاله به معرفي چند نوع از مشهورترين انواع گياهان حشره خوار مي پردازيم.
بسياري از افراد هنگام صحبت از گياه حشره خوار به ياد ونوس مگس خوار مي افتند. اين گياه در مرداب ها مي رويد و از جمله گياهاني است که مي تواند در گلخانه نيز پرورش يابد. تله ي اين گياه از دو برگ تشکيل شده که مانند کفه هاي صدف باز و بسته مي شوند، به محض اين که حشره يي محرک هاي درخشان اين برگ ها را لمس کند، تله بسته مي شود و تا زمان هضم حشره بسته باقي مي ماند.

گياه کوزه اي
 

گياه کوزه يي داراي گونه هاي بسيار متنوع و از بزرگ ترين انواع گياهان حشره خوار محسوب مي شود. ارتفاع بعضي از گونه هاي اين گياه گاهي به شصت سانتي متر مي رسد و بيشتر در مرداب ها و لجنزارها مي رويد. هر گياه داراي يک ساقه ي بلند و صاف و يک گل بزرگ با گلبرگ هاي سرخ و مادگي چترمانند است که در تابستان مي شکفد.
کوزه هاي اين گياه، در واقع برگ هاي آن هستند که دور تا دور اين ساقه و نزديک به زمين قرار دارند. اين برگ ها لوله يي و به شکل کوزه يي دهان گشاد هستند. هر گياه در اواسط بهار پنج يا شش برگ جديد مي دهد که هر پانزده روز يکي از آن ها باز مي شود. در پايان تابستان تمام برگ ها رشد کرده و کامل مي شوند و در طول زمستان و حتي تا تابستان بعدي باقي مي مانند.
اين برگ ها آب را در خود نگه مي دارند. شهد گياه در اطراف کلاهک و دهانه ي کوزه ترشح مي شود و حشرات را به سوي خود جلب مي کند. حشره با رسيدن بر روي برگ به درون کوزه حرکت مي کند، تارهاي مومانند که به سمت پايين متمايل هستند و سطح لغزنده ي کوزه، حشره را به پايين هدايت مي کند و اين شکار نگون بخت که نمي تواند از کوزه خارج شود در آب موجود آن غرق مي شود. برگ کوزه يي، منزلگاه موجودات بسيار ريز، مانند تک ياخته ها، کرم هاي بسيار کوچک و سخت پوستان ذره بيني آبزي است. لارو، سه نوع حشره هم در اين کوزه ها زندگي مي کنند که همه ي اين ها همزيستان گياه هستند و همراه با باکتري ها، کار هضم حشره ي شکار شده را بر عهده دارند. در اوايل تابستان، حشرات بالغ از برگ هاي کهنه خارج شده و در برگ هاي تازه تخم گذاري مي کنند. برگ کهنه که هضم کننده هايش را از دست داده، مي ميرد و برگ هاي تازه جايگزين آن مي شوند.

باترورت يا گياه کره اي
 

«باترورت» يکي از نامتعارف ترين گياهان حشره خوار است. اين گياه بر روي شکاف سنگ ها و صخره ها مي رويد. باترورت گل هايي ظريف و زيبا(معمولاً به رنگ بنفش و آبي) دارد که در ماه هاي آخر بهار مي شکفند.
باترورت نام خود را به خاطر برگ هايي که به نظر چرب و «کره اي» شده اند به دست آورده است. برگ هاي اين گياه به صورت مجموعه سه تا شش تايي بر سطح زمين مي رويد. با بررسي دقيق متوجه خواهيد شد که برگ ها داراي دو نوع غده ي ترشحي هستند. غدد برآمده يي که کار ترشح ماده ي چسبناک و کره يي را بر عهده دارند و غدد کوتاهي که مواد هضم و جذب کننده را ترشح مي کنند. اين دو غده بويي ايجاد مي کنند که مگس ها، پشه ها و شش پايان را به تله چسبناک جذب مي کند. حشره يي که به دام بيفتد، با تقلا براي رهايي موجب ترشح شيره ي هضم کننده مي شود. برگ ها به آهستگي لوله مي شوند و حشره را هضم و جذب مي کنند.

دروزرا يا شبنم خورشيد
 

اين گياه در بسترهاي خزه خشک شده مي رويد. «دروزرا» از بالا شبيه يک قطره درشت سرخ رنگ و براق به عرض پنج تا ده سانتي متر است. برگ هاي گرد و پهن آن که هريک بر روي ساقه يي جداگانه قرار گرفته، سرخ و کرک دار هستند و قسمت پايين و ساقه ي آن سبز رنگ است. گل اين گياه سفيد رنگ است و بر روي ساقه ده سانتي متري که از ميان رستنگاه ساقه هاي برگ ها خارج مي شود، مي شکفد.
اين گياه نيز براي شکار حشرات از برگ هاي خود استفاده مي کند. تارهاي متعدد سوزني شکل بر روي برگ وجود دارند که نوک هر يک از آن ها يک قطره ماده ي چسبناک وجود دارد که شبيه قطره شبنم يا شهدي شيرين به نظر مي رسد. اين قطره ها، حشراتي چون پشه، مگس و انواع حشرات دو بال را به سوي خود جذب مي کند. فرود حشره بر روي يک قطره، موجب چسبيدن او بر آن شده و حشره با تقلا براي آزاد شدن، بيش از پيش خود را به دام مي اندازد.
پس از اين که حشره تسليم شد، تارها به ترشح شيره يي پر از آنزيم مي پردازند که حشره را هضم و جذب مي کند. گاهي تمام برگ به آهستگي به دور شکار مي پيچد و کار هضم حدود دو روز طول مي کشد. سپس برگ گشوده شده و باقيمانده ي حشره همراه با باد از برگ جدا مي شود.

بلدرورت
 

بلدرورت يا گياه مثانه دار در برکه ها، درياچه ها و نهرهايي با جريان آب آهسته و در کل در آب هايي با عمق کمتر از شصت سانتي متر يافته مي شود. اين گياه بدون ريشه در نزديکي سطح آب شناور مي شود و شاخه هاي آن تا نود سانتي متر و بلندتر رشد مي کند و ساقه هاي آن پر برگ هستند. اين ساقه ها تا بيست سانتي متر بالاي سطح آب رشد مي کنند و خوشه هايي از گل هاي زردرنگ که شبيه گل ميمون هستند، بر آن ها مي شکفد.
ساقه هاي زيرآبي منشعب شده و برگ هاي نخ مانند بسيار از آن ها جوانه مي زند. اين برگ ها داراي کيسه هاي کوچک و سبکي هستند که مثانه يا « bladder» نام دارند. مثانه هاي جوان شفاف هستند و به تدريج تيره مي شوند. هر مثانه در واقع تله ريز و تو خالي است که ورودي آن يک طرفه است.
اگر يک حشره ي آبزي کوچک، يکي از چهار تار محرک اين مثانه را لمس کند، در تله باز مي شود و مانند يک جاروبرقي، حشره به داخل اين کيسه مکيده شده و در تله در يک چشم بر هم زدن (حدود يک 15 هزارم ثانيه) بسته مي شود.
ساقه ها که داراي غدد ترشح آنزيم هستند، کار هضم و جذب طعمه را بر عهده دارند. مثانه پس از يک يا دو ساعت آماده شکار طعمه جديد خواهد بود.

منبع:7روز زندگي، شماره 121.