آميرز دُکترُف
انواع سوسول بازي هاي پزشکي
اين درست است که هر کسي را بهر کاري ساخته اند اما دليل نمي شود که ما راجع به پزشکي و انواع آزمايش هاي آن بيلمز بيلمز باشيم و فرق دوغ و دوشاب را نفهميم. اين آقايان اطبا هم از يک طرف حرص مي خورند که ملت به آنتي بيوتيک مي گويند چرک خشک کن و به ام آر آي و سونوراپلر هر دو مي گويند عکس رنگي. از آن طرف هم هيچ وقت حوصله نمي کنند براي مريض توضيح بدهند که هر کدام از اين آزمايش ها يعني چه؟
توضيحات ما هم البته تفسير دقيق آزمايش ها نيست و فقط يک توضيح مختصر در حد آشنايي اوليه است.
آزمايش خون
در يک آزمايش خون مي توان هزار چيز را بررسي کرد؛ از انواع املاح حياتي بدن مثل سديم و پتاسيم و آهن و روي گرفته و... تا انواع هورمون ها، ويروس ها، باکتري ها، بقاياي سلول هاي سرطاني و کلاً هر چيزي که سلول هاي بدن به اين مايع سيال که تقريباً در سراسر بدن جريان دارد، وارد مي کنند. بالا و پايين شدن هر کدام از اين مواد که مقدار آنها بر حسب اندازه شان در هر ميلي ليتر خون محاسبه مي شود، مي تواند يک ارزش تشخيص داشته باشد. اما روتين ترين آزمايش خون، همان آزمايش کامل است که به بررسي مقادير سلول هاي خوني مي پردازند. WBC يا گلبول سفيد که نشان دهنده تعداد سلول هاي دفاعي است. RBC يا گلبول قرمز که اصلي ترين بخش خون است و Hb يا هموگلوبين که ميزان اين ماده که وظيفه آن حمل اکسيژن است را نشان مي دهد. PH هم علامت پلاکت است که براي انعقاد خون ضروري است. بقيه نشانه ها هم معمولاً نسبت هاي مختلف اين سلول ها به حجم خون و پلاسما را توضيح مي دهد.
چي را مي سنجد؟ بررسي کم خوني، وضعيت سيستم دفاعي و تا حدودي علت کم خوني
براي چه مشکلي؟ آزمايش خون مقدمه تشخيص همه بيماري هاست. چون بيشتر بيماري هاي مزمن بر وضعيت سلول هاي خون تأثير دارند، تنظيم اوضاع اين مايع حياتي هم مقدمه درمان خيلي از بيماري هاست.
نکته ها:
در هر برگه آزمايش جلوي عددي که جواب هر کدام از عناصر آزمايش است معمولاً يک محدوده نرمال هم نوشته شده است که شما مي توانيد به راحتي جواب را با آن مقايسه کنيد.
در صورت لزوم به ناشتا بودن از پزشک خود دستورات لازم را دريافت کنيد.
آزمايش ادرار و مدفوع
اين کارآگاه ها را ديده ايد که براي تحقيق راجع به يک صحنه جنايت زباله هاي محل جنايت را هم زير و رو مي کنند؟ گلاب به رويتان، آزمايش ادرار و مدفوع هم شبيه همين کار است. U/A يا آناليز ادرار در واقع ميزان املاح دفع شده در ادرار و نوع آنها را مشخص مي کند. وجود بعضي مواد مثل پروتئين، کريستال ها، قند، گلبول سفيد يا قرمز در ادرار مي تواند غير طبيعي تلقي شود. آزمايش کشت ادرار هم در صورت وجود عفونت دستگاه ادراري نوع باکتري را نشان مي دهد.
آزمايش ادرار چه را مي سنجد؟ بررسي وضعيت کليه ها و سيستم ادراري، وجود خون در ادرار يا بررسي منشأ عفونت بدن
براي چه مشکلي؟ عفونت با منبع نامشخص، ديابت، عفونت ادراري، شک به سنگ کليه و...
نکته ها:
جواب معمولاً با مثبت يا منفي جلوي موارد مورد بررسي مشخص مي شود.
مواد مهم همWBC ،RBC و قند و پروتئين هستند.
در جمع آوري نمونه ادرار هم بايد دقت شود که آلودگي بيروني اي وارد ظرف نشود.
آزمايش مدفوع چي را مي سنجد: وجود سلول هاي خوني يا تخم انگل ها و پارازيت هاي مختلف يا وجود بيش از اندازه گلبول هاي سفيد مي تواند نشان دهنده بيماري هاي مختلف باشد. کشت مدفوع هم وجود عفونت هاي مختلف گوارشي را نشان مي دهد.
براي چه مشکلي: اسهال، عفونت هاي گوارشي، کاهش وزن، احتمال خونريزي گوارشي و...
آزمايش مايع مغزي نخاعي
اگر جمجمه و ستون فقرات مثل جعبه کادوي ولنتاين باشند، مايع مغزي نخاعي همان پوشال و کاهي است که دور کادو قرار مي گيرد تا به آن ضربه وارد نشود. در عفونت هاي مغزي و بعضي بيماري ها، ترکيبات اين مايع هم تغيير مي کنند که مي تواند به تشخيص بيماري کمک کند. براي کشيدن اين مايع يک سوزن مخصوص را در فضاي بين مهره اي در پايين ستون فقرات که نخاع وجود ندارد وارد مي کنند.
چي رو مي سنجند؟ وجود تغييرات ميزان قند و گلبول سفيد در مايع، تغيير اندازه پروتئين در آن و وجود باکتري.
براي چه مشکلي؟ تب و سردردها و کاهش هوشياري اي که احتمال عفونت مغزي نخاعي وجود داشته باشد، بيماري هايي مثل مننژيت و انفاليت و...
نکته:
بعد از کشيدن مايع مغزي نخاعي ممکن است کمي سردرد داشته باشيد و بهتر است دراز بکشيد.
اسکوپي ها
اسکوپي از ريشه يک کلمه لاتين به معني ديدن مي آيد و با کانگورو فرق دارد. آزمايش هاي با پسوند اسکوپي همه آزمايش هايي هستند که پزشک از يک سيستم ويدئويي براي ديدن درون بدن استفاده مي کند و حالا بسته به لوکيشن فيلم برداري، نام آزمايش هم فرق مي کند. کولونوسکوپي يعني فيلم برداري از روده بزرگ و برونکوسکوپي يعني مشاهده درون سيستم تنفسي، معروف ترين آنها هم آندوسکوپي است که از راه دهان يک لوله فيلم برداري را وارد معده و روده کوچک مي کنند.
چي را مي سنجند: هدف همه اين روش ها مشاهده از نزديک محل درگيري و جست و جو به دنبال تغييرات بافتي، زخم ها، تورم ها و... است. بيشتر اين وسايل تجهيزات کوچکي هم در کنار دوربين دارند که مي تواند اقدامات ظريفي مثل نمونه برداري، سوزاندن، برش دادن و... هم انجام دهد.
براي چه مشکلي: زخم هاي گوارشي، خونريزي ها، سرطان ها، وجود اجسام خارجي و... در واقع بيشتر اين آزمايش ها به خصوص کولونوسکوپي، يکي از روش هاي اصلي مشاهده و پيشگيري از به وجود آمدن سرطان هاست.
نوارهاي بدن
اين روش هاي ثبت فعاليت هاي بدن درست مثل دستگاه لرزه نگاري است و چون بيشتر نتايج روي نوارهاي کاغذي از دستگاه خارج مي شود به آنها نوار قلب، نوار مغز و... مي گويند. اما در هر کدام از اين نوارها ماهيت چيزي که ثبت مي شود فرق دارد.
نوار مغز
ثبت فعاليت الکتريکي سلول هاي عصبي و امواج مغز.
چي را مي سنجد: بررسي اختلالات عصبي و تغيير امواج مغز
براي چه مشکلي: بيماري هايي مثل صرع، تشنج، اختلالات خواب و...
نوار قلب
ثبت فعاليت هاي الکتريکي سلول هاي قلب
چي را مي سنجد: بررسي وجود اختلال در فعاليت هاي الکتريکي قلب.
براي چه مشکلي: مشکل اختلالات الکتريکي قلب، اختلال ريتم قلب، سکته هاي قلبي، کم خوني و مشکلات عروقي قلب.
نوار گوش
ثبت واکنش گوش در پاسخ به فرکانس هاي مختلف.
چي را مي سنجد: بررسي قدرت شنوايي و دلايل کاهش آن.
براي چه مشکلي: کاهش شنوايي، وز وز گوش و... .
انواع تصوير برداري ها به چه کارمان مي آيد؟
بيمار در اتاق تاريک است
آرزوي بشر هميشه ديدن داخل بدن بوده است (البته بدون آنکه مجبور شود با تبر کسي را نصف کند) بعد از کشف خانم کوري و کشف اشعه ناشناخته ايکس، تصويربرداري از بدن پيشرفت زيادي کرده است. بيشتر تصويربرداري ها هم اقدامات بي خطري هستند اما معمولاً به خاطر تکنولوژي بالاي آنها گران از آب در مي آيند.
سونوگرافي
ربطي به اشعه ايکس ندارد و از بازتاب امواج صوتي فرستاده شده به داخل بدن و تفاوت انعکاس آنها راجع به ماهيت بافت ها حدس هايي زده مي شود. درست مثل اينکه به کله يک خفاش ژل بماليم و آن را روي شکم بيمار بکشيم.
گرافي ساده
از تابش اشعه ايکس و ثبت آن در آن طرف بدن بيمار روي نگاتيو سايه هاي بافت هاي مختلف بدن بر اساس ميزان جذب اشعه روي عکس مشخص مي شود که براي تشخيص شکستگي ها، وجود توده ها يا تغييرات غير طبيعي بافتي استفاده مي شود.
سي تي اسکن C.T.Scan
فيلم ماتريکس را ديده ايد که چطور چند دوربين همزمان از زواياي مختلف از يک حرکت فيلم و عکس مي گرفتند؟ اين وسيله هم تقريباً همان سيستم را دارد. سي تي در واقع فرم پيشرفته گرافي ساده است که در داخل همان کانال که بيمار را شبيه نان بربري ماشيني به داخل خود مي بلعد، همزمان چند صد عکس در برش هاي مختلف و در زوايايي مختلف از بدن گرفته مي شود و بعد اين تصاوير توسط کامپيوتر کنار هم گذاشته مي شوند تا يک نماي دو بعدي و سه بعدي از داخل بدن بدهد. سي تي با آمدن ام آر آي بيشتر براي تشخيص شکستگي ها و خونريزي ها به کار مي رود.
ام آر آي
سيستم کار ام آر آي تا حدودي شبيه سي تي است. همان تصويربرداري ماتريکسي، اما نوع ثبت تصاوير فرق مي کند و اين بار از رزونانس مغناطيسي سلول هاي بدن که داراي مولکول آب هستند براي ثبت تصوير استفاده مي شود. کيفيت و دقت تصاوير ام آر آي نسبت به سي تي بهتر است.
چي را مي سنجند
در کل روش هاي تصويربرداري براي تشخيص وجود بافت ها و ساختارهاي غير طبيعي درون بدن است. تومورها، شکستگي ها، التهاب ها، تجمع غير طبيعي مايع، تغييرات بافتي، وجود سنگ و... هر کدام توسط يکي از اين روش ها انجام مي شود که بسته به تشخيص پزشک و پر خطر يا کم خطر بودن روش مورد استفاده به بيمار توصيه مي شوند.
نکته ها
در سي تي اسکن و گرافي بيمار در معرض مقداري اشعه ايکس که مي تواند براي بدن ضرر داشته باشد قرار مي گيرد.
انجام ام آر آي اگر قطعه اي فلزي مثل دندان کاشته شده، پروتزهاي فلزي يا حتي ترکش در بدن وجود داشته باشد قدغن است چون ممکن است در اثر ميدان مغناطيسي در بدن حرکت کنند و مثلاً با فک بچسبد به سقف دستگاه و...
سونوگرافي از همه بي خطرتر است.
منبع:همشهري جوان، شماره 252
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}